جابر بن یزید: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۵۱

سؤال

سؤال: جابر بن یزید جعفي كيست؟ آيا رواياتش از نظر دانشمندان رجالي معتبر و قابل قبول است؟

جابربن یزید جعفی از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است. برخی از راوی‌شناسان او را توثیق کرده‌اند و برخی دیگر به استناد برخی از روایات او را تضعیف می‌کنند.

تولد و وفات جابر

در مورد زمان تولد ایشان اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما گفته‌اند نسب وی به خاندان جعفی، از خاندان‌های مشهور یمنی ساکن در کوفه از طایفه جُعفه از قبیله مَذحِج می‌رسد که از یمن به کوفه کوچ کردند.^[۱] نجاشی از عالمان رجالی شیعه از او با کنیه «ابو عبدالله» و «ابو محمد» یاد می‌کند.^[۲] از القاب وی می‌توان به «جعفی کوفی»^[۳] و «عربی قدیم»^[۴] اشاره کرد. شیخ طوسی بنا بر نقل ابن قتیبه او را «اَزدی» معرفی کرده است؛^[۵] اما محمدتقی شوشتری این قول را نادرست می‌داند و ازدی را جابر بن زید دانسته است نه جابر بن یزید جعفی.^[۶] برخی تاریخ وفات وی را 128ق یا 312ق دانسته‌اند.^[۷] نجاشی وفات وی در زمان امامت حضرت صادق(ع) می‌داند و اشاره ‌به سال وفات ندارد.^[۸]

شخصیت جابر در روایات

روایات مدح جابر

عبدالله بن فضل هاشمی نقل می‌کند: نزد امام صادق بودم که مفضل بن عمر داخل شد. حضرت زمانی که او را دید خندید و فرمود: نزد من بیا ای مفضل!... سپس مفضل پرسيد: منزلت جابربن یزید نزد شما چگونه است؟ فرمود: جایگاه سلمان نزد رسول خدا».^[۹]

زیاد بن ابی حلال می‌گوید: اصحاب ما درباره احادیث جابر جعفی اختلاف داشتند، به آنان گفتم از اباعبدلله (عليه السلام) سوال می‌کنم. زمانیکه بر ایشان داخل شدم ابتداء فرمودند: خدا جابر جعفی را رحمت کند. او ما را تصدیق می‌کرد.^[۱۰]

روایات مذمت جابر

زراره می‌گوید از امام صادق(ع) درباره احادیث جابر سوال کردم، حضرت فرمود: او را جز یک بار نزد پدرم ندیدم و هرگز نزد من نیز نیامد.^[۱۱]

جابر و دیدگاه دانشمندان رجال

نجاشی، جابر را تضعیف کرده و نوشته است که افرادی ضعیف از او نقل روایت کرده و نیز به کاستی و اختلاط و فاسد العقیده بودن وی و کم بودن منقولات فقهی (حلال و حرام) او معتقد است.^[۱۲]

در کتاب کشّی در ذیل نام جابر، دو دسته روایات آمده که برخی از آنها به مدح و دسته‌ای دیگر در مذمت اوست.^[۱۳]

شیخ طوسی وی را صاحب اصلی از اصول أربعماة می‌داند اما از ثقه بودن یا نبودن وی سخنی به میان نیاورده است.^[۱۴]

علامه حلی می‌نویسد: ابن غضایری که بسیاری از راویان از جرح او در امان نمانده‌اند، خود جابر بن یزید را ثقه می‌داند، اما بیشتر کسانی که از او روایت کرده‌اند، را ضعیف شمرده است».^[۱۵]

ابن داود حلی وی را در زمره کسانی آورده است که جرح شده‌اند.^[۱۶]

شیخ مفید در بحث ماه رمضان، عده‌ای از راویان را از فقیهانِ اصحاب ائمه(ع) می‌داند که جابر بن یزید جعفی نیز در میان آنهاست.^[۱۷]

آیة اللّه خویی بر این باوراست روایت امام صادق که فرمود: «جابر را جز یک بار نزد پدرم ندیدم و هرگز نزد من نیز نیامد».^[۱۸] از باب توریه است.^[۱۹] زیرا روایات بسیاری از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) که توسط جابر بن یزید نقل شرده است، با این روایت قابل جمع نیست.

مطالعه بیشتر

کتاب پژوهشی پیرامون جابربن یزید جعفی، سعید طاووسی مسرور.
مقاله جابربن یزید جعفی و بررسی اتهام غلو درباره وی، مجله مطالعات تاریخ فرهنگی-پژوهش نامه انجمن ایرانی تاریخ، سال دوم، شماره هفتم، دکتر عباس احمدوند و سعید طاووسی مسرور.
مجله علوم حدیث، شماره 24، مقاله درنگی در شخصیت حدیثی جابربن یزید جعفی، علیرضا هزار.

منابع

↑ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، بیروت، دارالجنان، ۱۴۰۸ق، ج ۲، ص۴۷ و ۴۸.
↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق، ص128.
↑ بخاری، محمد، التاریخ الکبیر، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق، ج2، ص210
↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق، ص128.
↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق، ص129.
↑ شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق، ج2، ص543.
↑ طوسى، محمد، رجال الطوسي، قم، مؤسسة النشر الاسلامي‏، چاپ سوم، 1373 ش، ص129.
↑ نجاشي، احمد، رجال النجاشي، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ ششم، 1365 ش، ص 128.
↑ مفيد، محمد، الإختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص216.
↑ مفيد، محمد، الإختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص205.
↑ كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش، ج 2، ص 436.
↑ نجاشي، احمد، رجال النجاشي، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ ششم، 1365 ش، ص128.
↑ كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش، ج2، ص 436.
↑ طوسى، محمد، فهرست كتب الشيعة و أصولهم و أسماء المصنّفين و أصحاب الأصول، قم، مکتبه محقق طباطبایی، چاپ اول، 1420 ق، ص 116. طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق، ص95.
↑ حسن بن یوسف حلی(علامه حلی)، خلاصه الاقوال می معرفه احوال الرجال، نجف، حیدریه، چاپ دوم، 1381 ق، ص35.
↑ حلّی، ابن داوود، کتاب الرجال، ج۱، ص۲۳۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم، بی تا، ج1، ص235.
↑ مفيد، محمد، جوابات أهل الموصل فى العدد و الرؤية، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص25.
↑ كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش، ج 2، ص 436.
↑ خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مدینه العلم، ج 4، ص 25.

[1] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، بیروت، دارالجنان، ۱۴۰۸ق، ج ۲، ص۴۷ و ۴۸.

[2] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق، ص128.

[3] بخاری، محمد، التاریخ الکبیر، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق، ج2، ص210

[4] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق، ص128.

[5] طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق، ص129.

[6] شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق، ج2، ص543.

[7] طوسى، محمد، رجال الطوسي، قم، مؤسسة النشر الاسلامي‏، چاپ سوم، 1373 ش، ص129.

[8] نجاشي، احمد، رجال النجاشي، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ ششم، 1365 ش، ص 128.

[9] مفيد، محمد، الإختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص216.

[10] مفيد، محمد، الإختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص205.

[11] كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش، ج 2، ص 436.

[12] نجاشي، احمد، رجال النجاشي، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ ششم، 1365 ش، ص128.

[13] كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش، ج2، ص 436.

[14] طوسى، محمد، فهرست كتب الشيعة و أصولهم و أسماء المصنّفين و أصحاب الأصول، قم، مکتبه محقق طباطبایی، چاپ اول، 1420 ق، ص 116. طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق، ص95.

[15] حسن بن یوسف حلی(علامه حلی)، خلاصه الاقوال می معرفه احوال الرجال، نجف، حیدریه، چاپ دوم، 1381 ق، ص35.

[16] حلّی، ابن داوود، کتاب الرجال، ج۱، ص۲۳۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم، بی تا، ج1، ص235.

[17] مفيد، محمد، جوابات أهل الموصل فى العدد و الرؤية، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص25.

[18] كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش، ج 2، ص 436.

[19] خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مدینه العلم، ج 4، ص 25.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 * ابن داود حلی وی را در زمره کسانی آورده است که جرح شده‌اند.<ref> حلّی، ابن داوود، کتاب الرجال، ج۱، ص۲۳۵، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم، بی تا، ج1، ص235. </ref>
-* شیخ مفید در بحث ماه رمضان، عده‌ای از راویان را از فقیهانِ اصحاب [[امام باقر]] و [[امام صادق]] و [[امام کاظم]] و [[امام رضا(ع)]] می‌داند که جابر بن یزید جعفی نیز در میان آنهاست.<ref> مفيد، محمد، جوابات أهل الموصل فى العدد و الرؤية، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص25.</ref>
+* شیخ مفید در بحث ماه رمضان، عده‌ای از راویان را از فقیهانِ اصحاب ائمه(ع) می‌داند که جابر بن یزید جعفی نیز در میان آنهاست.<ref> مفيد، محمد، جوابات أهل الموصل فى العدد و الرؤية، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، 1413 ق، ص25.</ref>
 * آیة اللّه خویی بر این باوراست روایت امام صادق که فرمود: «جابر را جز یک بار نزد پدرم ندیدم و هرگز نزد من نیز نیامد».<ref> كشى، محمد، رجال الكشي- اختيار معرفة الرجال-، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1363 ش،  ج 2، ص 436.</ref> از باب توریه است.<ref>خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مدینه العلم، ج 4، ص 25. </ref> زیرا روایات بسیاری از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) که توسط جابر بن یزید نقل شرده است، با این روایت قابل جمع نیست.