تفاوت دجال و سفیانی

سؤال

آیا دجال و سفیانی اشخاص مشخصی هستند یا فقط یک شخصیت؟

درگاه‌ها

دجال و سفیانی دو شخص متفاوت هستند که حضورشان از نشانه‌‌های ظهور امام زمان دانسته شده است. سفیانی، فردی است که رهبری جبهه باطل و مهدی‌ستیز را بر عهده دارد. خروج وی قبل از قیام امام زمان(ع) از نشانه‌های حتمی ظهور دانسته شده است.

در مورد دجال دو احتمال داده شده؛ برخی دجال را نام فردی حیله‌گر و غیر عادی دانسته‌اند که پیش از قیام امام مهدی(عج) خروج می‌کند و با انجام کارهای شگفت‌انگیز، جمع زیادی از مردم را می‌فریبد. برخی دیگر احتمال داده‌اند که دجال، نام شخص معینی نیست بلکه هر فردی که با ادعای پوچ، بی‌اساس و حیله‌گری سعی در گمراه‌کردن مردم داشته باشد، دجال است.

دجال

دجال از ریشه «دجل» به معنای دروغگو است. در این که آیا دجال شخصی واحد با ویژگی‌های خاص است یا یک شخصیت، یک تفکر و یا یک جریان الحادی، احتمالات متعددی ذکر شده است:

فردی غیر عادی

براساس ظاهر روایات، دجال فردی است که در آخرالزمان و پیش از قیام امام مهدی(عج) خروج می‌کند. انسان غیرعادی است و با انجام کارهای شگفت‌انگیز، جمع زیادی از مردم را می‌فریبد و سرانجام در منطقه شام به هلاکت می‌رسد. از برخی روایات نیز به دست می‌آید، افراد دیگری نیز دجال نامیده می‌شوند، هرچند آن‌ها غیر از دجال اصلی هستند: رسول اکرم(ص) در روایتی فرمود: «پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال خروج خواهد کرد».

براساس این روایات، محققان معتقدند با وجود دجال‌های متعدد و متنوع، دجال واقعی همان است که در روایت از آن شخص معین، قصد شده است. دجال‌های دیگر، افراد شیاد، حیله‌گر و قدرت‌های استعماری هستند که سعی در فریب مردم دارند.

جریان استعمارگرِ عوام فریب

برخی دجال را کنایه از کفر جهانی و فرهنگ پر زرق و برق مادی دانسته‌اند که بر همه جهان سیطره دارد. کشورهای استعمارگر که از لحاظ مادی، صنعت و تکنولوژی قوی هستند، مسلمانان را در آخرالزمان و در آستانه ظهور امام زمان(ع) فریب می‌دهند. برخی کشورها با سیطره صنعتی و پیشرفت خود، سعی در فریب مردم و سلطه بر آنان را دارند و مسلمانان خود را در برابر آن‌ها، خود باخته تلقی می‌کنند.

سفیانی

رهبر جبهه باطل

سفیانی، بر اساس روایات، رهبری جبهه باطل و مهدی ستیز را به عهده دارد. وی به مدت هشت یا نُه ماه بر نواحی دمشق، حمص، اردن، حلب و قنسرین حکومت خواهد‌کرد و خون‌های زیادی خواهد ریخت تا این که سرانجام در فلسطین شرقی به دست سپاهیان امام مهدی(ع) اسیر و در کنار دریاچه (طبریه) به قتل می‌رسد. بر اساس تصریح روایات، خروج سفیانی از وعده‌های حتمی خداوند است. از امام زین العابدین(ع) نقل شده که فرمود: امر قائم از سوی خداوند حتمی و امر سفیانی نیز از جانب خداوند قطعی است. قائم ظهور نمی‌کند مگر پس از مرگ سفیانی.

یکی بودن سفیانی و دجال

در برخی از کتاب‌ها، از جمله کتاب «غیبت کبری»، علامه سید محمد صدر، این احتمال مطرح گردیده «که ممکن است سفیانی و دجال یک نفر باشند، خصوصاً با توجه به ضعف و اضطراب روایاتی که شامل اوصاف و ویژگی‌هایی برای آن دو است. سید محمد صدر معتقد است با نادیده گرفتن برخی اوصافی که در روایات مربوط به این دو می‌باشد، قدر متیقن این است که دجال و سفیانی عنوانی است برای یک فرد منحرف و مفسد که در آخرالزمان ظهور می‌کند.

از شواهد این احتمال، روایات اهل‌سنت است که تنها از تعبیر دجال استفاده شده و از سفیانی اثری در کتاب‌های اهل‌سنت نیست. بنابراین احتمال داده‌اند که دو تعبیر در منابع، حکایت از فرد و شخص واحدی باشد.

مخالفان

اما این احتمال یک احتمال صحیح و قابل قبول نیست نه از جهت اعتماد و استدلال به ظاهر کلمات و عباراتی که در روایات وجود دارد و نه از راه اعتماد به اشارات و مفاهیم کنایی که در روایات درباره این دو وارد شده است، چه آن که:

• از حیث قواعد ادبی و اصولی حاکم بر آن، دو اسم دلالت بر دو مسمی دارد اگر چه بعضی اوصاف آن بر ما مجهول باشند و اگر دجال و سفیانی یک نفر بودند از آن دو باید به تعبیر واحد یاد می‌شد.

• در روایات اوصاف و ویژگی‌هایی برای هر کدام بیان شده که نادیده گرفتن این ویژگی‌ها به خاطر دقت در اسناد و دلالت روایات و احتمال تضعیف و خدشه بعضی از آنها، کار دشوار و چه بسا نوعی تحکّم و زورگویی به حساب می‌آید. مثلا از باب نمونه: در روایات، دجال دارای عمر طولانی است بر خلاف سفیانی، دجال بن صاید نامیده شده و سفیانی، عثمان بن عنبسه، سفیانی از نسل ابو سفیان است بر خلاف دجال، دجال ادعای ربوبیت و خدایی می‌کند بر خلاف سفیانی که به عنوان یک فتنه‌گر مسلمان که به نفاق مذهبی دامن می‌زند، دجال همه جا را تصرّف می‌کند به جز مکه و مدینه و ظاهراً حرکتش و دامنه تصرفاتش فراتر از سفیانی می‌باشد، دجال یک چشم است ولی سفیانی دارای دو چشم سالم می‌باشد.

بنابراین می‌توان گفت که سفیانی غیر از دجال است و بر اساس روایات از تبار ابوسفیان است و از کینه‌توز ترین افراد نسبت به اهل بیت می‌باشد، با پرچم سرخ که نشانه خون آشامی اوست، قبل از ظهور امام زمان(ع) خروج می‌کند و جنبش او بسیار خشن و در سه مرحله انجام می‌گیرد. مرحله تثبیت که شش ماه طول می‌کشد، مرحله دوم جنبش سفیانی که هجوم به عراق و نیز حجاز است؛ و مرحله سوم جنبش او برخورد و دفاع در برابر تحرک سپاه حضرت مهدی(ع) به جهت حفظ متصرفات خود از سرزمین شام و اسرائیل و قدس است؛ و خروج او از آغاز تا پایان در حدود ۱۵ ماه می‌انجامد.

مطالعه بیشتر

• عصر ظهور، علی کورانی.
• تاریخ غیبت کبری، سید محمد صدر.
• سفیانی از ظهور تا افول، نصرت الله آیتی.