ارتباط معانی باطنی با ظاهر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۰ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۴

سؤال

آیا میان ظاهر و باطن قرآن ارتباط دلالی هست یا خیر؟

برخی معانی باطنی که در کتاب‌ها، نقل شده، مخالفت آشکار با ظواهر قرآن دارد و ظاهر قرآن آن را نفی کند. عالمان مسلمان این معانی باطنی را غیر صحیح می‌دانند.

برخی معانی باطنی که از طریق روایات به ما رسیده، مرتبط با ظاهر قرآن هستند. محققان و عالمان شیعه، در صورت صحیح بودن روایات، اختلافی در اصل پذیرش این موارد، ندارند.

شخصی از امام صادق(ع) از معنای آیه ﴿ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ؛ سپس، بايد آلودگيهايشان را برطرف سازند﴾(حج:۲۹) پرسید؟ امام(ع) معنای آیه را کوتاه‌کردن سبیل و چیدن ناخن‌ها دانست. به امام گفتند که از شما نقل شده که معنای این آیه را دیدار امام دانستید. امام این معنای دوم را نیز صحیح دانسته و گفت که برای قرآن، ظاهر و باطنی است.

این روایت که سند آن‌را صحیح دانسته‌اند، میان معنای ظاهر و باطن، یک ارتباطی وجود دارد. ناخن گرفتن و کوتاه کردن سبیل، دور کردن کثیفی‌ها از بدن است و دیدار امام نیز سبب می‌شود صفات رذیله از انسان دور شود.

در روایتی کلمه «الشَّمْسِ؛ خورشید» در قرآن را به پیامبر اسلام(ص) معنا کرده است. معنای ظاهری و باطنی این کلمه هم‌خوان و سازگار هستند. همان‌گونه که خورشید، عالم را روشن می‌کند و مردم از آن بهره می‌برند، وجود پیامبر اکرم(ص) هم نورافشانی می‌کند و مردم از نور وجود او هدایت می‌شوند.

گروهی از مسلمانان، معتقدند باطن و ظاهر، هیچ ارتباط منطقی و زبان شناختی یا دلالی با یکدیگر ندارند. از نگاه این افراد راه دریافت معانی ظاهری، غیر از راه دریافت معانی باطنی است. این گروه معتقدند معانی ظاهری را می‌توان با استفاده از قواعد ادبی، سیاِق کلام و با در نظر گرفتن معانی عرفی الفاظ به دست آورد. اما معانی باطنی، هیچ‌گونه ارتباطی با مدلول ظاهری لفظ ندارد. براساس این نظریه، خداوند در هر آیه‌ای، دو یا چند معنای از هم گسسته را قصد کرده: یک معنای ظاهری و دیگری معنای باطنی که با معنای ظاهری لفظ ارتباط ندارد.

پیوند به بیرون

این مدخل برگرفته شده از کتاب «باطن و تأویل قرآن» گفتگو با علی‌اکبر بابایی و دکتر محمد کاظم شاکری، کارشناس و مجری: مصطفی کریمی، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزهٔ علمیه، ۱۳۸۱ش.

منابع

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-آیا اساساً بین ظاهر و باطن قرآن ارتباط دلالی هست یا نه؟ به ویژه با توجه به این که در برخی روایات معانیی برای آیات ذکر شده است که احساس می‌شود به هیچ وجه از ظاهر قابل استفاده نیست؟
+آیا میان ظاهر و باطن قرآن ارتباط دلالی هست یا خیر؟{{پایان سوال}}
-{{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-برخی از معانی باطنی که نقل شده است، مخالفت آشکار با ظواهر قرآن را دارد؛ ظاهر قرآن آن را نفی کند و با آن تعارض دارد. عالمان مسلمان این معانی باطنی را غیر صحیح می‌دانند.
+برخی معانی باطنی که در کتاب‌ها، نقل شده، مخالفت آشکار با ظواهر قرآن دارد و ظاهر قرآن آن را نفی کند. عالمان مسلمان این معانی باطنی را غیر صحیح می‌دانند.
-برخی معانی باطنی که از طریق روایات به ما رسیده، مرتبط با ظاهر قرآن هستند. محققان و عالمان مسلمان در صورت صحیح بودن روایات، اختلافی در اصل پذیرش این موارد، ندارند.
+برخی معانی باطنی که از طریق روایات به ما رسیده، مرتبط با ظاهر قرآن هستند. محققان و عالمان شیعه، در صورت صحیح بودن روایات، اختلافی در اصل پذیرش این موارد، ندارند.
-* شخصی از امام صادق(ع) می‌پرسد: معنای آیه {{قرآن|ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ|ترجمه=سپس، بايد آلودگيهايشان را برطرف سازند|سوره=حج|آیه=۲۹}} چیست؟ امام(ع): کوتاه کردن سبیل و چیدن ناخن‌ها. راوی: اما از شما نقل شده که فرمودید: معنای این آیه دیدار امام است. امام: آری، درست است. هم کلام او درست است و هم معنایی که اکنون گفتم. برای قرآن، ظاهر و باطنی است.
+* شخصی از امام صادق(ع) از معنای آیه {{قرآن|ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ|ترجمه=سپس، بايد آلودگيهايشان را برطرف سازند|سوره=حج|آیه=۲۹}} پرسید؟ امام(ع) معنای آیه را کوتاه‌کردن سبیل و چیدن ناخن‌ها دانست. به امام گفتند که از شما نقل شده که معنای این آیه را دیدار امام دانستید. امام این معنای دوم را نیز صحیح دانسته و گفت که برای قرآن، ظاهر و باطنی است.
-در این روایت که سند آن‌را صحیح دانسته‌اند، می‌توان بین معنای ظاهر و باطن، یک ارتباطی در نظر گرفت: ناخن گرفتن و کوتاه کردن سبیل، پاکیزه کردن خود و دور کردن کثافات از بدن است و همچنین دیدار امام هم سبب می‌شود که صفات رذیله از انسان دور شود.
+این روایت که سند آن‌را صحیح دانسته‌اند، میان معنای ظاهر و باطن، یک ارتباطی وجود دارد. ناخن گرفتن و کوتاه کردن سبیل، دور کردن کثیفی‌ها از بدن است و دیدار امام نیز سبب می‌شود صفات رذیله از انسان دور شود.
-* در روایتی کلمه «الشَّمْسِ؛خورشید» را به پیامبر اسلام(ص) تأویل کرده است. وجود آن حضرت، معنای استعاری کلمهٔ شَمس است؛ یعنی هم چنان‌که خورشید، عالم را روشن می‌کند و مردم از آن بهره می‌برند، وجود پیامبر اکرم(ص) هم نورافشانی می‌کند و مردم از نور وجود او هدایت می‌شوند.
+* در روایتی کلمه «الشَّمْسِ؛ خورشید» در قرآن را به پیامبر اسلام(ص) معنا کرده است. معنای ظاهری و باطنی این کلمه هم‌خوان و سازگار هستند. همان‌گونه که خورشید، عالم را روشن می‌کند و مردم از آن بهره می‌برند، وجود پیامبر اکرم(ص) هم نورافشانی می‌کند و مردم از نور وجود او هدایت می‌شوند.
-گروهی از مسلمانان، معتقدند باطن و ظاهر، هیچ ارتباط منطقی و زبان شناختی یا دلالی با یکدیگر ندارند. از نگاه این افراد راه دریافت معانی ظاهری، غیر از راه دریافت معانی باطنی است. این گروه معتقدند معانی ظاهری را می‌توان با استفاده از قواعد ادبی، سیاِق کلام و با در نظر گرفتن معانی عرفی و عقلایی الفاظ به دست آورد. اما معانی باطنی، هیچ‌گونه ارتباطی با مدلول ظاهری لفظ ندارد. براساس این نظریه، خداوند در هر آیه‌ای، دو یا چند معنای از هم گسسته را قصد کرده: یکی معنای ظاهری که مطابق معانی واژه‌ها در زبان عربی به کار برده شده و دیگری معنای باطنی که با معنای ظاهری لفظ ارتباط ندارد.
+گروهی از مسلمانان، معتقدند باطن و ظاهر، هیچ ارتباط منطقی و زبان شناختی یا دلالی با یکدیگر ندارند. از نگاه این افراد راه دریافت معانی ظاهری، غیر از راه دریافت معانی باطنی است. این گروه معتقدند معانی ظاهری را می‌توان با استفاده از قواعد ادبی، سیاِق کلام و با در نظر گرفتن معانی عرفی الفاظ به دست آورد. اما معانی باطنی، هیچ‌گونه ارتباطی با مدلول ظاهری لفظ ندارد. براساس این نظریه، خداوند در هر آیه‌ای، دو یا چند معنای از هم گسسته را قصد کرده: یک معنای ظاهری و دیگری معنای باطنی که با معنای ظاهری لفظ ارتباط ندارد.
 == پیوند به بیرون ==