قرائت‌های مختلف قرآن

سؤال

چرا در مناطق مختلف اسلامی، قرآن‌ها گاهی با هم تفاوت دارند؟

قرآن‌ها در مناطق مختلف اسلامی، از لحاظ کم یا زیاد بودن کلمات، تفاوتی نداشته و تنها سیر تکاملی خود را از نظر حرکات و قواعد تجویدی طی کرده‌ و به کم یا زیاد شدن برخی حروف یا حرکات، تعداد آیات و رسم‌الخط ختم شده است.

در زمان عثمان خلیفه سوم، مصحف‌های قرآن یکی شد، اما علت‌های مختلفی مانند خالی بودن مصحف عثمانی از نقطه و اعراب، خالی بودن از «الف» در وسط کلمات، تفاوت لهجه‌ها، اعمال رأی و اجتهاد قاریان و … در اختلاف قرائت‌ها مؤثر بودند.

امام صادق(ع) فرموده‌اند: «إِنَّ الْقُرْآنَ‏ وَاحِدٌ نَزَلَ‏ مِنْ‏ عِنْدِ وَاحِدٍ وَ لَكِنَّ الِاخْتِلَافَ يَجِي‏ءُ مِنْ قِبَلِ الرُّوَاةِ؛ قرآن یکی است و از سوی یک فرد (خداوند) نازل شده، ولی اختلاف بر سر قرائت آن، از جانب راویان (قاریان) صورت گرفته است».

مشهورترین و معروف‌ترین قاریانی که قرآن طبق قرائت آنها تلاوت می‌شود، عبارت‌اند از:

• عبدالله بن عامر عصبی (م ۱۱۸ق)، از شام.
• عبدالله بن کثیر دارمی (م ۱۲۰ ق)، از مکه.
• عاصم بن ابی النَجود اسدی (م ۱۲۸ ق)، از کوفه که قرائت او از ناحیهٔ حفص به‌طور دقیق، ضبط و منتشر شده است. قاریان جمهوری اسلامی ایران و بیش‌تر کشورهای اسلامی به روش او قرائت می‌کنند.
• ابوعمرو بن علاء مازنی (م ۱۵۴ ق)، از بصره.
• حمزه بن حبیب زیّات (م ۱۵۶ ق)، از کوفه.
• نافع بن عبدالرحمن اللیثی، (م ۱۶۹ ق)، از مدینه.
• علی بن حمزه کسایی (م ۱۸۹ ق)، از کوفه.

علاوه بر این افراد، خلف بن هشام، یعقوب حضرمی و ابوجعفر مخزومی را نیز از قاریان مشهور دانسته‌اند. برخی نیز تعداد دیگری را به آنها افزوده‌اند.