آداب تلاوت قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

(جایگزینی متن - ' | ارجاعات =' به ' | ارجاعات = | بازبینی نویسنده = ')
(تکمیل و بارگزاری)
خط ۴: خط ۴:
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
مقدمه: قرآن تجلّي خاص خداوند بر خلق است.}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref> هر كس شوق ديدار خداوند تبارك و تعالي را دارد و بخواهد با پروردگار خود همراه و هم نوا شود، بايد قرآن بخواند.<ref>كنزالعمال، خطبه ۲۴۷۲.</ref> هر كس هم نشين با قرآن شد با افزايش يا كاهشي برمي‌خيزد، افزايشي در هدايت يا كاهشي از كوري و ضلالت،<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۷۶.</ref> ظاهرش بسيار جذّاب و دلربا و باطنش ناپيداست، عجايب آن هيچ گاه كهنه نمي‌گردد، در آن چراغ هاي هدايت و منار حكمت قرار دارد، تفكّر و تدبّر در قرآن كريم، سبب حيات دل فرد بيناست همان گونه كه شخص در تاريكي‌ها با استمداد از نور گام برمي‌دارد.<ref>اصول كافي، ج۲، ص۵۹۹، ح ۲.</ref>
[[آداب تلاوت قرآن]]، اعمالی است که به فهم و درک بهتر قرآن کمک می‌کند. برخی از اعمال ظاهری تلاوت قرآن، شامل طهارت و داشتن وضو، استعاذه به خدا از شر شیطان، گوش دادن به قرآن و صحبت نکردن هنگام قرآئت آن و با طمئنینه خواندن آن، در قرآن تأکید شده است. در روایات نیز خواندن با صوت نیکو و تجوید قرآن از آداب ظاهری آن ذکر شده است. تأکیدات فراوانی در آیات و روایات در زمینه دقت در محتوا و تفکر در آیات قرآن شده است. توصیه به قرائت قرآن در آرامش و در شب هنگام نیز از آداب قرآن دانسته شده است.


رسول گرامي اسلام(ص) يكي از اساسي‌ترين مأموريت‌هاي خود را تلاوت قرآن مي‌داند.<ref>تفسير نمونه، ج۹، ص۵۷۴.</ref> تا از فروغ آن شعله گيرد و از چشمه ي آب حياتش جرعه‌ها نوشد بديهي است، اوّلين مرحله ي استفاده و بهره‌مندي از قرآن كريم، تلاوت آيات آن است، زيرا قرآن كريم، تكلّم خداوند منّان با بندگان است.
==دقت و تفکر در آیات قرآن==
[[امام صادق(ع)]] در تفسیر آیه {{قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ|ترجمه=كسانى كه كتابشان داده‌ايم و آنچنان كه سزاوار است آن را مى خوانند، مؤمنان به آن هستند|سوره=بقره|آیه=۱۲۱}} می‌فرمایند: منظور اين است كه آيات آن را با دقت بخوانند و حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل نمايند، به وعده‌هاي آن اميدوار و از وعيدهاي آن ترسان باشند، از داستان هاي آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهي آن را بپذيرند. به خدا سوگند منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و ياد گرفتن اعشار و اخماس آن<ref>منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسيماتي است كه در قرآن مي‌شود مانند تقسيم به سي جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.</ref> نيست.<ref>ر. ك: مكارم شيرازي، ناصرع تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۲، ۴۳۱ و طباطبايي، تفسير الميزان، بيروت، مؤمنان الاعلمي، ۱۴۱۷ه‍ ، جاول، ص۲۶۲.</ref>


==آداب تلاوت قرآن کریم:==
در آیات بسیاری به تفکر و تدبر در قرآن تأکید شده است.<ref>محمد/۲۴ و نساء/۸۲ و محمد/۲۴ و ص/۲۹.</ref> در روایتی از پیامبر(ص) اینطور آمده است که {{عربی|ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها|واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.}}<ref>بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۵۳.</ref>


دقّت در شرايط و آداب تلاوت قرآن کریم از ديدگاه قرآن کریم و معصومان(ع) كاركرد تلاوت كلام الهي را براي ما روشن مي‌سازد كه با رعايت اختصار، به پاره‌اي از اين شرايط و آداب اشاره مي شود:
==انتخاب زمان مناسب==
خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که قرآن را در نیمه شب و با آرامش بخواند. {{قرآن|وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا|ترجمه=و قرآن را شمرده شمرده بخوان|سوره=مزمل|آیه=۴}} طبیعتا خواندن قرآن، در هر زمانی بسیار پسندیده است، اما قرائت آن با آرامش پسندیده‌تر است.


==۱. رعايت حقّ تلاوت:==
==رعايت آداب ظاهری==
برخی از آداب ظاهری تلاوت قرآن در برخی از آیات اشاره شده است. آدابی مانند، داشتن وضو و طهارت<ref>واقعه آیه ۵۶</ref> پناه بردن به خداوند ازشرّ شيطان رجيم،<ref>نحل آیه ۹۸</ref> خواندن آرام و با طمئنینه <ref>مزمل آیه ۴</ref> گوش دادن و سکوت در هنگام قرائت قرآن<ref>اعراف‌ آیه ۲۰۴.</ref> از توصیه‌های قرآن هنگام قرائت است.


مؤمنان راستين، انديشه در معاني و درك مفاهيم اين كتاب بزرگ را مقدّمه‌اي براي عمل مي‌دانند. لذا با تلاوت قرآن كريم، روح تازه‌اي در كالبد آن ها دميده مي‌شود. امام صادق(ع) مي فرمايد: در آيه ي {{قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ<ref>بقره: ۲/۱۲۱.</ref> منظور اين است كه آيات آن را با دقّت
همچنین آدابی مانند خواندن قرآن با صوت خوب، تجوید و رعایت قواعد خواندن، در روایات از آداب قرائت قرآن ذکر شده است.


بخوانند و حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل نمايند، به وعده‌هاي آن اميدوار و از وعيدهاي آن ترسان باشند، از داستان هاي آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهي آن را بپذيرند. به خدا سوگند منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و ياد گرفتن اعشار و اخماس آن}}<ref>منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسيماتي است كه در قرآن مي‌شود مانند تقسيم به سي جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.</ref> نيست. آن ها حروف قرآن را حفظ كردند، امّا حدود آن را ضايع ساختند منظور تنها اين است كه در آيات قرآن بينديشند و به احكامش عمل كنند چنان كه خداوند مي‌فرمايد: اين كتابي است پر بركت كه ما بر تو نازل كرديم تا در آياتش تدبر كنند.»<ref>ر. ك: مكارم شيرازي، ناصرع تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۲، ۴۳۱ و طباطبايي، تفسير الميزان، بيروت، مؤمنان الاعلمي، ۱۴۱۷ه‍ ، جاول، ص۲۶۲.</ref>
==۲. انتخاب زمان مناسب براي تلاوت قرآن کریم:==
{{قرآن|يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلا قَلِيلا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلا أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا<ref>مزمّل:۷۳/۱- ۴.</ref> تلاوت قرآن و خضوع در حضور خداوند، و محاسبه ي اعمال گذشته و تصميم قطعي براي آينده در دل شب آسان تر است، لذا مردان الهي حداكثر بهره را از شب مي‌برند. زيرا حالت شب زنده‌داري و پاسداري از شب و مناجات و دعا و خضوع در شب، حال خاصي است كه با خضوع و مناجات در روز فرق دارد: {{قرآن|إِنَّ نَاشِئَه اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلا}}<ref>مزمل:۷۳/۶.</ref> رسيدن به مقام والاتر<ref>اسراء: ۱۷/۷۹.</ref> و حركت به سوي خدا، فقط در شب ميسر است، از اين روي انسان هاي تقوي پيشه، شب را به تلاوت قرآن زنده مي‌دارند.<ref>ر. ك: خطبه ۱۹۳، نهج‌البلاغه در وصف پرواپيشگان.</ref>
==۳. تلاوت قرآن همراه با تفكّر و تدبّر:==
بهره‌گيري از قرآن كريم، نيازمند به تفكّر و تدبّر<ref>محمد/۲۴ و نساء/۸۲ و محمد/۲۴ و ص/۲۹.</ref> در آيات آن است، حاملان واقعي قرآن کریم، ائمه اطهار(ع) فضيلت تلاوت قرآن کریم را زياد خواندن آن نمي‌دانند، بلكه فضيلت را خوب خواندن، انديشه و تدبّر در آيات الهي مي‌دانند. علي بن موسي الرضا از جدّش نقل مي‌كند: «آن مقدار قرآن بخوانيد كه در آن خشوع قلب و صفاي باطن و نشاط روحاني و معنوي باشد.»<ref>ر. ك: تفسير مجمع البيان، ج۱۰، ص۳۸ به نقل از تفسير نمونه، ج۲۵، ص۲۰۰.</ref> زيرا هدف اصلي تلاوت، تعليم و تربيت است.
پيامبر اكرم(ص) نيز، تلاوت بدون تفكّر و تدبّر را بي‌بهره مي‌دانند و مي‌فرمايند: «ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها. واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.» <ref>بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۵۳.</ref>
==۴. رعايت ادب در تلاوت قرآن کریم:==
رعايت ادب در تلاوت قرآن کریم زمينه‌ساز بهره‌وري بيشتري از اين مائده ي الهي است. آدابي هم چون طهارت ظاهري و باطني،<ref>واقعه: ۵۶/۷۹.</ref> ترتيل در تلاوت،<ref>مزمل: ۷۳/۴.</ref> پناه بردن به خداوند ازشرّ شيطان رجيم،<ref>نحل: ۱۷/۹۸.</ref> تفكّر و تدبّر در آيات قرآن، <ref>نساء: ۴/۸۲.</ref> گوش دادن و سكوت در برابر كلام خدا<ref>اعراف: ۷/۲۰۴.</ref>، همگي ناظر به تلاوتي از روي توجّه و حضور است.
==۵. برطرف كردن موانع فهم قرآن کریم: ==
چهره ي حقيقت، هر قدر آشكار و درخشان باشد تا در برابر ديده ي بينا قرار نگيرد، درك آن ممكن نيست و به تعبير ديگر براي شناخت حقايق دو چيز لازم است: ۱. آشكار شدن چهره ي حقّ ۲. دارا بودن وسيله ديد و درك، حال چه چيز مانع مي‌شود انسان قدرت شناخت را از دست بدهد؟ بدون شكّ در درجه ي اوّل پيش داوري‌هاي غلط، هوي و هوس هاي نفساني، تعصب‌هاي كوركورانه و افراطي و هر چيز كه صفاي دل و پاكي روح انسان‌ را بر هم زند، مانع درك حقيقت است. در حديث مي‌خوانيم: «لولا انَّ الشياطين يحومون حول قلوب بني‌آدم لنظروا الي ملكوت السموات؛ اگر شياطين در اطراف قلب هاي فرزندان آدم دور نمي‌زدند آن ها مي‌توانستند ملكوت و باطن آسمان ها را ببينند.»<ref>ر. ك: تفسير نمونه، ج۱۱، ص۳۹۶ به بعد.</ref>
نكاتي كه بر شمرده شد و نكات ديگر، مي توانند بستر مناسبي از براي آداب تلاوت مؤدّبانه باشند.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بيشتر==
==مطالعه بيشتر==
 
*تفسير الميزان علامه طباطبايي، جلد اول، ذيل آيه ۱۲۱، سوره بقره.
۱. قرآن در قرآن، جلد اول (تفسير موضوعي قرآن) آيت الله جوادي آملي.
 
۲. تفسير نمونه، آيت‌الله مكارم شيرازي، مجلدات، ۹، ۲۱، ۱، ۲۵، ۱۱.
 
۳. تفسير الميزان علامه طباطبايي، جلد اول، ذيل آيه ۱۲۱، سوره بقره.
 
۴. تفسير موضوعي قرآن كريم، جلد ۹، آيت الله جوادي آملي.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}


خط ۵۳: خط ۲۸:
<references />
<references />
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ =  
|شاخه فرعی۱ = تلاوت قرآن
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ = فضیلت و آداب تلاوت
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =  
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =  
  | نمایه =  
  | نمایه =  
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده =   
  | بازبینی نویسنده =   
  | بازبینی =  
  | بازبینی =  
  | تکمیل =  
  | تکمیل =  
  | اولویت =  
  | اولویت = ج
  | کیفیت =  
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۱۴ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۳۸

سؤال

آداب تلاوت قرآن کریم را بيان كنيد؟

آداب تلاوت قرآن، اعمالی است که به فهم و درک بهتر قرآن کمک می‌کند. برخی از اعمال ظاهری تلاوت قرآن، شامل طهارت و داشتن وضو، استعاذه به خدا از شر شیطان، گوش دادن به قرآن و صحبت نکردن هنگام قرآئت آن و با طمئنینه خواندن آن، در قرآن تأکید شده است. در روایات نیز خواندن با صوت نیکو و تجوید قرآن از آداب ظاهری آن ذکر شده است. تأکیدات فراوانی در آیات و روایات در زمینه دقت در محتوا و تفکر در آیات قرآن شده است. توصیه به قرائت قرآن در آرامش و در شب هنگام نیز از آداب قرآن دانسته شده است.

دقت و تفکر در آیات قرآن

امام صادق(ع) در تفسیر آیه ﴿الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَٰئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ؛ كسانى كه كتابشان داده‌ايم و آنچنان كه سزاوار است آن را مى خوانند، مؤمنان به آن هستند(بقره:۱۲۱) می‌فرمایند: منظور اين است كه آيات آن را با دقت بخوانند و حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل نمايند، به وعده‌هاي آن اميدوار و از وعيدهاي آن ترسان باشند، از داستان هاي آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهي آن را بپذيرند. به خدا سوگند منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و ياد گرفتن اعشار و اخماس آن[۱] نيست.[۲]

در آیات بسیاری به تفکر و تدبر در قرآن تأکید شده است.[۳] در روایتی از پیامبر(ص) اینطور آمده است که «ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها»[۴]

انتخاب زمان مناسب

خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که قرآن را در نیمه شب و با آرامش بخواند. ﴿وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا؛ و قرآن را شمرده شمرده بخوان(مزمل:۴) طبیعتا خواندن قرآن، در هر زمانی بسیار پسندیده است، اما قرائت آن با آرامش پسندیده‌تر است.

رعايت آداب ظاهری

برخی از آداب ظاهری تلاوت قرآن در برخی از آیات اشاره شده است. آدابی مانند، داشتن وضو و طهارت[۵] پناه بردن به خداوند ازشرّ شيطان رجيم،[۶] خواندن آرام و با طمئنینه [۷] گوش دادن و سکوت در هنگام قرائت قرآن[۸] از توصیه‌های قرآن هنگام قرائت است.

همچنین آدابی مانند خواندن قرآن با صوت خوب، تجوید و رعایت قواعد خواندن، در روایات از آداب قرائت قرآن ذکر شده است.


مطالعه بيشتر

  • تفسير الميزان علامه طباطبايي، جلد اول، ذيل آيه ۱۲۱، سوره بقره.


منابع

  1. منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسيماتي است كه در قرآن مي‌شود مانند تقسيم به سي جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.
  2. ر. ك: مكارم شيرازي، ناصرع تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۲، ۴۳۱ و طباطبايي، تفسير الميزان، بيروت، مؤمنان الاعلمي، ۱۴۱۷ه‍ ، جاول، ص۲۶۲.
  3. محمد/۲۴ و نساء/۸۲ و محمد/۲۴ و ص/۲۹.
  4. بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۵۳.
  5. واقعه آیه ۵۶
  6. نحل آیه ۹۸
  7. مزمل آیه ۴
  8. اعراف‌ آیه ۲۰۴.