دلالت آیه اکمال بر ولایت امام علی(ع) در منابع اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۳

سؤال

با توجه به سوره مائده آیه ۳ که ابتدای آیه درباره حیوانات حرام گوشت است و انتهای آیه طبق نظر شیعیان درباره ولایت امام علی (ع) می‌باشد، چه منابعی از اهل سنت این نظر را تأیید می‌کند؟

منابع مختلفی از اهل سنت به ارتباط این آیه با روز غدیر و ولایت امام علی(ع) اشاره کرده اند. علامه امینی در کتاب الغدیر به شانزده مورد از این منابع اشاره کرده و در اینجا به نمونه هایی از آن اشاره می شود:

محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق) مورخ، محدث و مفسر در کتاب «الولایه» از زید بن ارقم، در شأن این آیه می‌گوید: «این آیه: الیوم اکملت…» در روز غدیر خم درباره علی بن ابی طالب نازل شده است.^[۱] طبری قسمتی از خطبه غدیر پیامبر اکرم(ص) را ذکر کرده است.

حافظ ابو نعیم اصفهانی (۴۳۰ق) در کتاب «ما نزل من القرآن فی علیّ» به سند خود تا ابو سعید خدری می‌گوید: «این آیه در روز پنج شنبه، روزی که پیامبر اکرم(ص) در حجه الوداع، مردم را در غدیر خم جمع کردند، نازل شده است. بعد آن حضرت تکبیر گفته و فرمود: خداوند دینش را کامل و نعمتش را تمام کرده و به رسالت من راضی شد.

حافظ ابوبکر خطیب بغدادی (۴۶۳ق) محدث، مورخ، خطیب و از مشاهير ادب اهل سنّت در کتاب تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۹۰، به سند خود از ابن حوشب و ابو هریره از پیامبر اکرم (ص) نزول این آیه را در روز غدیر درباره ولایت علی بن ابی طالب نقل می‌کند. بعد چنین می‌نویسد: بعد از نزول آیه و اعلان ولایت (ع) بود که عمر بن خطاب سه بار گفت: «بخ بخ لک یا علی! اصبحت مولاي و مولى کل مسلم..».

حاکم حسکانی (۴۹۰ق)، محدث، مفسر و رجال شناس مشهور اهل سنت، در کتاب شواهد التنزیل در شأن نزول آیه ۳ سوره مائده، به چندین سند، از جمله شهر بن حوشب، ابو هریره، ابو سعید خدری و… می‌گوید: این آیه در روز غدیر، بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد. پیامبر فرمود: «الله اکبر علی اکمال الدّین و تمام النعمه و رضا الرّب برسالتی و ولایه علی بن أبی طالب من بعدی» سپس دست علی(ع) را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه…».^[۲]

حاکم حسکانی، همچنین در کتاب «المترجم، ص۱۱۲» به سند خود از ابی سعید خدری.

خطیب خوارزمی (۵۶۸ق) در «المناقب» ص۸۰، به چند سند، نزول آیه اکمال دین را روز غدیر می‌داند.

سبط ابن جوزی حنفی بغدادی، (م ۶۵۴) در «تذکره، ص۱۸ و ص۲۳۲».

شیخ الاسلام حموینی حنفی، (م ۷۲۲) در فرائد السمطین، باب ۱۲.

سیوطی(۹۱۱ق) در تفسیر الدّر المنثور، ج۲، ص۲۵۹، ذیل آیه ۳ سوره مائده به سند ابن عساکر و أبی سعید خدری می‌گوید: این آیه هنگامی نازل شد که پیامبر اکرم (ص) اعلان ولایت علی بن ابی طالب را نمود، آنگاه جبرئیل نازل شده آیه: «الیوم اکملت…» به پیامبر نازل کرده است. امّا سیوطی در این سند خدشه کرده ابن عساکر را ضعیف می‌داند. اما در کتاب (الاتقان) ج۱، ص۳۱ سند به ابوهریره داده و هیچ اشاره به ضعف نکرده است.

عماد الدین ابن کثیر دمشقی شافعی(۷۷۴ق)، در تفسیرش، ج۲، ص۱۴، و تاریخ ابن کثیر، ج۵، ص۲۱۰، از ابوهریره.^[۳]

آنچه که اشاره شد، تنها تعدادی از منابعی اهل سنت است که آیه ۳ سوره مائده را درباره ولایت امام علی (ع) و در روز غدیر، در سفر حجه الوداع نقل کرده‌اند. هر چند آنان ولایت را به مزاق و نظر خودشان معنا می‌کنند، ولی مهم آن است که در منابع معتبر اهل سنت و راویان غدیر، شأن نزول آیه اکمال دین را در روز غدیر و در رابطه با ولایت امام علی (ع) می‌دانند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ الغدیر، علامه عبدالحسین امینی.

۲ـ فضایل الخمسه، مرتضی حسینی فروز آبادی، در سه جلد.

۳ـ مناقب اهل بیت در نگاه اهل سنت، محمد طاهر شافعی.

منابع

↑ طبری، محمد جریر، کتاب الولایه فی طرق حدیث الغدیر، مصر، دارالطباعه، ۱۳۹۰ق. ص۱۰۰.
↑ حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل القواعد التفضیل، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق. ص۱۵۶، ۱۶۰.
↑ امینی، عبد الحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.

[1] طبری، محمد جریر، کتاب الولایه فی طرق حدیث الغدیر، مصر، دارالطباعه، ۱۳۹۰ق. ص۱۰۰.

[2] حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل القواعد التفضیل، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق. ص۱۵۶، ۱۶۰.

[3] امینی، عبد الحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 {{سوال}}
-با توجه به سوره مائده آیه ۳ که ابتدای آیه درباره حیوانات حرام گوشت است و انتهای آیه طبق نظر شیعیان درباره ولایت امام علی (ع) می‌باشد، چه منابعی از اهل سنت داریم که این نظر شیعیان را تأیید می‌کند؟
+با توجه به سوره مائده آیه ۳ که ابتدای آیه درباره حیوانات حرام گوشت است و انتهای آیه طبق نظر شیعیان درباره ولایت امام علی (ع) می‌باشد، چه منابعی از اهل سنت این نظر را تأیید می‌کند؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-به نمونه‌های از منابع اهل سنت که آیه سه سوره مائده را مربوط به روز غدیر و ولایت امام علی (ع) می‌داند، در این‌جا اشاره می‌شود:
+منابع مختلفی از اهل سنت به ارتباط این آیه با روز غدیر و ولایت امام علی(ع) اشاره کرده اند. علامه امینی در کتاب الغدیر به شانزده مورد از این منابع اشاره کرده و در اینجا به نمونه هایی از آن اشاره می شود:
-۱. حاکم حسکانی حنفی، از علمای اهل سنت مربوط به قرن پنجم، در شواهد التنزیل در شأن نزول آیه ۳ سوره مائده، به چندین سند، از جمله شهر بن حوشب، ابو هریره، ابو سعید خدری و… می‌گوید: این آیه در روز غدیر، بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد. پیامبر فرمود: «الله اکبر علی اکمال الدّین و تمام النعمه و رضا الرّب برسالتی و ولایه علی بن أبی طالب من بعدی» سپس دست علی (ع) را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه…».<ref>حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل القواعد التفضیل، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق. ص۱۵۶، ۱۶۰.</ref>
+# محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق) مورخ، محدث و مفسر در کتاب «الولایه» از زید بن ارقم، در شأن این آیه می‌گوید: «این آیه: الیوم اکملت…» در روز غدیر خم درباره علی بن ابی طالب نازل شده است.<ref>طبری، محمد جریر، کتاب الولایه فی طرق حدیث الغدیر، مصر، دارالطباعه، ۱۳۹۰ق. ص۱۰۰.</ref> طبری قسمتی از خطبه غدیر پیامبر اکرم(ص) را ذکر کرده است.
-۲. ابو جعفر محمد بن جریر طبری (م ۳۱۰) در کتاب «الولایه» از زید بن ارقم، در شأن این آیه می‌گوید: «این آیه: الیوم اکملت…» در روز غدیر خم درباره علی بن ابی طالب نازل شده است.<ref>طبری، محمد جریر، کتاب الولایه فی طرق حدیث الغدیر، مصر، دارالطباعه، ۱۳۹۰ق. ص۱۰۰.</ref> طبری قسمتی از خطبه غدیر پیامبر اکرم (ص) را ذکر کرده است.
+# حافظ ابو نعیم اصفهانی (۴۳۰ق) در کتاب «ما نزل من القرآن فی علیّ» به سند خود تا ابو سعید خدری می‌گوید: «این آیه در روز پنج شنبه، روزی که پیامبر اکرم(ص) در حجه الوداع، مردم را در غدیر خم جمع کردند، نازل شده است. بعد آن حضرت تکبیر گفته و فرمود: خداوند دینش را کامل و نعمتش را تمام کرده و به رسالت من راضی شد.
-۳. علامه امینی در کتاب گران‌سنگ «الغدیر» شانزده مورد را بیان داشته که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
+# حافظ ابوبکر خطیب بغدادی (۴۶۳ق) محدث، مورخ، خطیب و از مشاهير ادب اهل سنّت در کتاب تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۹۰، به سند خود از ابن حوشب و ابو هریره از پیامبر اکرم (ص) نزول این آیه را در روز غدیر درباره ولایت علی بن ابی طالب نقل می‌کند. بعد چنین می‌نویسد: بعد از نزول آیه و اعلان ولایت (ع) بود که عمر بن خطاب سه بار گفت: «بخ بخ لک یا علی! اصبحت مولاي و مولى کل مسلم..».
-الف) سیوطی در تفسیر الدّر المنثور، ج۲، ص۲۵۹، ذیل آیه ۳ سوره مائده به سند ابن عساکر و أبی سعید خدری می‌گوید: این آیه هنگامی نازل شد که پیامبر اکرم (ص) اعلان ولایت علی بن ابی طالب را نمود، آنگاه جبرئیل نازل شده آیه: «الیوم اکملت…» به پیامبر نازل کرده است. امّا سیوطی در این سند خدشه کرده ابن عساکر را ضعیف می‌داند. اما در کتاب (الاتقان) ج۱، ص۳۱ سند به ابوهریره داده و هیچ اشاره به ضعف نکرده است.
+# حاکم حسکانی (۴۹۰ق)، محدث، مفسر و رجال شناس مشهور اهل سنت، در کتاب شواهد التنزیل در شأن نزول آیه ۳ سوره مائده، به چندین سند، از جمله شهر بن حوشب، ابو هریره، ابو سعید خدری و… می‌گوید: این آیه در روز غدیر، بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد. پیامبر فرمود: «الله اکبر علی اکمال الدّین و تمام النعمه و رضا الرّب برسالتی و ولایه علی بن أبی طالب من بعدی» سپس دست علی(ع) را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه…».<ref>حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل القواعد التفضیل، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق. ص۱۵۶، ۱۶۰.</ref>
-ب) حافظ ابو نعیم اصفهانی شافعی (م۴۳۰) در کتاب «ما نزل من القرآن فی علیّ» به سند خود تا ابو سعید خدری می‌گوید: «این آیه در روز پنج شنبه، روزی که پیامبر اکرم (ص) در حجه الوداع، مردم را در غدیر خم جمع کردند نازل شده است. بعد آن حضرت تکبیر گفته و فرمود: خداوند دینش را کامل و نعمتش را تمام کرده و به رسالت من راضی شد.
+# حاکم حسکانی، همچنین در کتاب «المترجم، ص۱۱۲» به سند خود از ابی سعید خدری.
-ج) حافظ ابوبکر خطیب بغدادی (م ۴۶۳) در تاریخش، ج۸، ص۲۹۰، به سند خود از ابن حوشب و ابو هریره از پیامبر اکرم (ص) نزول این آیه را در روز غدیر درباره ولایت علی بن ابی طالب نقل می‌کند. بعد چنین می‌نویسد: بعد از نزول آیه و اعلان ولایت (ع) بود که عمر سه بار گفت: «بخ بخ لک یا علی! صحبت مولایی و مولای کل مسلم»
-د) ابوالقاسم، حاکم حسکانی، در «المترجم، ص۱۱۲» به سند خود از ابی سعید خدری.
+# خطیب خوارزمی (۵۶۸ق) در «المناقب» ص۸۰، به چند سند، نزول آیه اکمال دین را روز غدیر می‌داند.
-هـ) خطیب خوارزمی (م۵۶۸) در «المناقب» ص۸۰، به چند سند، نزول آیه اکمال دین را روز غدیر می‌داند.
+# سبط ابن جوزی حنفی بغدادی، (م ۶۵۴) در «تذکره، ص۱۸ و ص۲۳۲».
-ز) سبط ابن جوزی حنفی بغدادی، (م ۶۵۴) در «تذکره، ص۱۸ و ص۲۳۲».
+# شیخ الاسلام حموینی حنفی، (م ۷۲۲) در فرائد السمطین، باب ۱۲.
-ح) شیخ الاسلام حموینی حنفی، (م ۷۲۲) در فرائد السمطین، باب ۱۲.
+# سیوطی(۹۱۱ق) در تفسیر الدّر المنثور، ج۲، ص۲۵۹، ذیل آیه ۳ سوره مائده به سند ابن عساکر و أبی سعید خدری می‌گوید: این آیه هنگامی نازل شد که پیامبر اکرم (ص) اعلان ولایت علی بن ابی طالب را نمود، آنگاه جبرئیل نازل شده آیه: «الیوم اکملت…» به پیامبر نازل کرده است. امّا سیوطی در این سند خدشه کرده ابن عساکر را ضعیف می‌داند. اما در کتاب (الاتقان) ج۱، ص۳۱ سند به ابوهریره داده و هیچ اشاره به ضعف نکرده است.
-عماد الدین ابن کثیر دمشقی شافعی، در تفسیرش، ج۲، ص۱۴، و تاریخ ابن کثیر، ج۵، ص۲۱۰، از ابوهریره.<ref>امینی، عبد الحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.</ref>
+عماد الدین ابن کثیر دمشقی شافعی(۷۷۴ق)، در تفسیرش، ج۲، ص۱۴، و تاریخ ابن کثیر، ج۵، ص۲۱۰، از ابوهریره.<ref>امینی، عبد الحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۲۳۰–۲۳۸.</ref>
 آنچه که اشاره شد، تنها تعدادی از منابعی اهل سنت است که آیه ۳ سوره مائده را درباره ولایت امام علی (ع) و در روز غدیر، در سفر حجه الوداع نقل کرده‌اند. هر چند آنان ولایت را به مزاق و نظر خودشان معنا می‌کنند، ولی مهم آن است که در منابع معتبر اهل سنت و راویان غدیر، شأن نزول آیه اکمال دین را در روز غدیر و در رابطه با ولایت امام علی (ع) می‌دانند.