بحث:نماز شب در قرآن

@Mohammadaminrazi

در شناسه مدخل آمده که آیه 1 سوره مزمل درباره نماز شب است در حالی که آیه اول می گوید یا ایها المزمل و بقیه آیات هم اشاره‌ای به نماز نکرده است بلی دستور داده شب بلند شده و قرآن بخواند.

در شناسه آمده که آیه 8 سوره مزمل درباره نماز شب است در حالی که در این آیه هم هیچ اشاره‌ای به نماز شب ندارد وبلکه آیه 7 درباره روز است و در آیه 8 گفته و نام پروردگارت را ياد كن و تنها به او دل ببند.

در شناسه آمده که آیه 17 و 18 سوره ذاریات درباره نماز شب است در حالی که در این دو آیه هیچ اشاره‌ای به نماز شب نشده است؛ بلی به استغفار در سحر صراحت دارد که استغفار غیر از نماز است.

در تیتر: «اهمیت نماز شب در قرآن» تیتر فرعی: «خصوصیات پرهیزکاران» آیه 17 سوره آل عمران هیچ اشاره‌ای به نماز شب ندارد. استغفار در سحر غیر از نماز شب خواندن است.

در تیتر: «اهمیت نماز شب در قرآن» تیتر فرعی: «پاداش سحر خیزان و نیکوکاران» آیه مربوط به نماز شب نیست و بلکه مربوط به استغفار است. متن آیه هم اشتباه تایپی دارد.

در تیتر: «اهمیت نماز شب در قرآن» تیتر فرعی: «قیام در دل شب» هم هیچ صراحتی به نماز شب ندارد. آیه غلط تایپی هم دارد.

در تیتر: «فضیلت نماز شب در قرآن» هیچ آیه ای نیاورده و به روایات اشاره کرده است و روایات چه ارتباطی به فضیلت نماز شب در قرآن دارد.

با این نگاه، ما آیه‌ای درباره نماز شب نداریم و کل مدخل باید حذف شود. مگر اینکه روایات معتبری، این آیات را به نماز شب تفسیر کرده باشند که باز باید با مدخل نماز شب در روایات ادغام شود.

آدرس منابع هم ناقص است.

(ناظر کیفی: @Fabbasi) Shahroudi (بحث) ‏۱۶ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۳۰ (+0330)

@Mohammadaminrazi ایرادات کمی:

۱. شاخه‌بندی اشتباه است.

۲. پاورقی‌ها تماما استاندارد نیست و برخی مشکل دارند. Shahroudi (بحث) ‏۱۸ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۲۰ (+0330)

تصحیح

اشکالات تصحیح شد.

درست آیات 17 و 18 سوره ذاریات، به‌صورت صریح و لفظی از نماز شبنام برده نشده، اما: بسیاری از مفسران قرآن، این آیات را به نماز شب و تهجد تفسیر کرده‌اند.

در سوره مزمل آیات رو به اشتباه نوشته بودم و تصحیح کردم کدام ایات است، آیه نخست صرفاً خطاب به پیامبر (ص) است، اما در آیات بعدی دستور به «قیام در شب» و «ترتیل قرآن» آمده که در روایات، مصداق آن را نماز شب دانسته‌اند.

آیاتی که با عناوین ذکر شده بود روایات و تفاسیر رو بیان نکرده بودم و تصحیح شدند. Mohammadaminrazi (بحث) ‏۲۰ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۰:۳۷ (+0330)

متاسفانه ایرادات اصلاح نشده است به عنوان نمونه:

1. آیات اولیه سوره مزمل درباره قیام در شب و ترتیل قرآن است و وقتی به صراحت دستور به خواندن قرآن شده است، نمی‌توان آن را به نماز شب تفسیر کرد.
2. در شناسه آمده است: «عظمت نماز شب به اندازهای است که پیامبراکرم(ص) به وسیله آن آمادگی برای دریافت قول ثقیل (قرآن) را پیدا می‌کند» این سخن قابل نقض است زیرا خدا نگفته نماز شب بخوان به تو قول ثقیل خواهیم داد و بلکه به صراحت گفته شب بیدار شو و قرآن بخوان.
3. در شناسه آمده است: «خداوند در آیات برای نماز شب تخفیفی قائل شده است، از این رو هرکس هرچقدر که توان داشته باشد می‌تواند به این فضیلت بپردازد.» در حالی که در متن مدخل به این آیه اشاره ای نکرده است و معلوم نیست خدا در کدام آیه قرآن برای نماز شب تخفیف داده است.
4. تیتر «ایمان و عبادت در دل شب» دلالتی بر نماز شب ندارد چون عبادت فقط نماز شب خواندن نیست و بلکه خود قرآن به صراحت دستور داده شب بیدار شده و قرآن بخوانید. در این تیتر هیچ اشاره‌ای همراه با ذکر منبع، به نماز شب هم نشده است.
5. ترجمه این روایت به نماز شب هم دقیق نیست چون تهجد با نماز شب فرق دارد: امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ مِن رُوحِ اللَّهِ تَعَالَى ثَلَاثَةُ: التَهَجُدُ بِاللَّيْلِ وافطارِ الصَّائِمِ ولقاء الأخوان؛ سه چیز از عنایات مخصوص الهی است عبادت شبانه (نماز شب) و افطار دادن به روزه داران و ملاقات برادران مسلمان»

پیشنهاد: این مدخل حذف شود و در ذیل مدحل نماز شب در روایات به این آیات هم اشاره شود که یکی از مصداق‌هایش نماز شب است؛ چون هیچ کدام از این آیات منحصر در نماز شب نیستند. مثلا استغفار در سحر را نمی‌توان فقط منحصر به نماز شب دانست. Fabbasi (بحث) ‏۳ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۲۰ (+0330)

پاسخ به ارزیابی

1. در آیات قرآن همه احکام الهی بیان نشده بلکه با بررسی روایات و ... به آنها می‌شود رسید و اینکه در آیه مزمل گفته شده در شب قیام کنید و قرآن بخوانید طبق روایات حمل بر نماز شب شده است! اگر نیاز هست که برای این سوره روایات رو ذکر کنم و داخل متن بیاورم بگویید اضافه کنم.
2. اشکال دوم هم مربوط به روایات و تفسیر روایات است.
3. قبلا ذکر شده بود ولی گفتید حذف کنیم.
4. در أمالی شیخ طوسی این آیه را ذیل مطالب نماز شب مطرح کرده. فقط فراموش کردم عنوان و جایی که آورده اند را در متن بیارم و اضافه می‌کنم.
5. بله معنای لغوی تهجد به معنای بیدار شدن در شب است ولی در آیات و روایات شب زنده داری به منظور اقامۀ نماز شب و عبادت خدا است!

پاسخ پیشنهاد: بله درست است که هیچ کدام از معانی لغوی در آیات قرآن کریم نماز شب را نمی‌رساند ولی همه اینا طبق برداشت روایات در کتب روایی شیعه مثل تهذیب الاحکام شیخ طوسی و علامه طباطبایی که ذیل آن آیه استفاد در سحر آورده هم نشان می‌دهد که این آیه دلالت بر استغفار در نماز شب و به پا خیزی برای نماز شب است! Mohammadaminrazi (بحث) ‏۳ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۴۶ (+0330)

پیشنهاد

اگر صلاح می‌دانید، این متن که اصلاح شده نوشتار شماست، جایگزین شود و منابع و شیوه آدرس دهی تکمیل نمایید:

سؤال

در آیات قرآن چه اهمیت و فضیلتی برای نماز شب، ذکر شده است؟

درگاه‌ها

نماز شب یکی از عبادات مستحب در دین اسلام است. نماز شب یازده رکعت است که به صورت پنج نماز دورکعتی و یک نماز یک‌رکعتی خوانده می‌شود. سه رکعت آخر فضیلت بیشتری بر دیگر رکعت‌ها دارد که شامل دو رکعت نماز شَفع و یک رکعت نماز وَتْر می‌شود.

نماز شب به صراحت در قرآن نیامده است اما در تفسیر آیاتی از قرآن کریم، نماز شب یکی از مصداق‌های آن آیات دانسته شده است مانند آیه ۱۷ سوره آل عمران، آیه ۱۸ سوره ذاریات، آیه ۹ سوره زمر، آیه ۱۶ سوره سجده، آیه ۶۴ سوره فرقان.

نماز شب در فقه

نماز شب ۱۱ رکعت است: هشت رکعت آن به صورت چهار نماز دورکعتی به نیت نافله شب خوانده می‌شود. دو رکعت به نیت نماز شَفع. یک نماز یک‌رکعتی هم به نیت نماز وَتر خوانده می‌شود.

اهمیت نماز شب در قرآن

آیات ۱ تا ۱۹ سوره مبارکه مزمل

پاداش سحر خیزان و نیکوکاران

وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِیَامًا

سوره فرقان، آیه ۶۴

خداوند شب زنده‌داری را از مصادیق نیکو کاری دانسته و عشق و علاقه متقین به شب زنده‌داری را اینگونه بیان می‌فرماید: ﴿كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ‌ وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ؛ آنها كمى از شب را مى‏‌خوابيدند و در سحرگاهان استغفار مى‏‌كردند.﴾(ذاریات:۱۷–۱۸) «یهجعون» از مادهٔ «هجوع» به معنی خواب شبانه است.

امام صادق(ع) درباره «وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» فرمود: مراد، هفتاد مرتبه استغفار کردن در نماز وِتر نماز شب است.

خصوصیات پرهیزکاران

﴿الصّاِبرینَ و الصَّادِقِینَ وَ القَانِتِینَ وَ الْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتغْفِرِینَ بِاْلأَسْحَارِ﴾(آل عمران:۱۷) پرهیزکاران در مسير اطاعت و ترک گناه، استقامت مى‌ورزند؛ راستگو هستند؛ در برابر خدا خضوع، و در راه او انفاق مى‌كنند؛ و در سحرگاهان از خداوند، آمرزش مى‌طلبند. خدا خودش شفاعت را برای اولیاء پسندیده است نه آنکه اولیای الهی نسبت به بندگان از خدا مهربان‌تر باشد.

در روایت منقول از امام صادق(ع) ﴿وَالْمُسْتغْفِرِینَ بِاْلأَسْحَارِ﴾ به نماز شب تفسير شده است.

ایمان و عبادت در دل شب

﴿إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ۝تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ؛ فقط کسانی به آیات ما ایمان می آورند که وقتی به وسیله آن آیات به آنان تذکر داده شود، سجده کنان به رو در می افتند و همراه با سپاس، پروردگارشان را از هر عیب و نقصی تنزیه می کنند در حالی که [از سجده و سپاس و تنزیه] تکبّر و سرکشی نمی ورزند؛ [ملازم بستر استراحت و خواب نیستند، بلکه] پهلوهای‌شان از خوابگاه های‌شان دور می شود در حالی که همواره پروردگارشان را به علت بیم [از عذاب] و امید [به رحمت و پاداش] می خوانند و از آنچه آنان را روزی داده ایم، انفاق می کنند.﴾(سجده:۱۵ و ۱۶)

شیخ طوسی در کتاب أمالی، ذیل عنوان نماز شب می‌گوید: در این آیه قرآن کریم به یکی از صفات مؤمنین اشاره کرده می‌گوید: «پهلوهای آنان از بسترها در دل شب دور می‌شود به پا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند و به راز و نیاز با او می‌پردازند».

وصف شب زنده داری دانایان

﴿«اَمَّنْ هُوَ قانت آناء اللَّیْلِ ساجِدَاً وَ قاِئمَاً یْ حذَرُ الآخَرَةِ وَ یَرجوا رَحْمةَ رَبهِ؛ آیا چنین کسی با ارزش است یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام از عذاب آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است﴾(زمر:۹) در حدیثی که از امام باقر (ع) آیه «َامَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْل» به نماز شب تفسیر شده است.