ادامه نیافتن امامت از نسل امام حسن(ع)

سؤال

چرا امامان پس از امام حسن(ع) از نسل ایشان نبودند؟

به اعتقاد شیعه، امامت منصبی است الهی و امام از طرف خداوند منصوب می‌شود. امام پیشوای انسان‌ها در امور دینی و دنیایی آنها، حافظ شریعت و تداوم‌گر هدایت الهی است. طبق این دیدگاه هیچ فردی حتی پیامبر(ص) حق دخالت در انتصاب چنین مقامی را برای شخصی ندارد، بلکه پیامبر(ص) و امامان فقط حق معرفی امام بعد از خود را دارند، به این دلیل که امامت یک امر وراثتی نیست بلکه لیاقت است. لیاقت‌ با شعار ثابت نمی‌شود بلکه امام کسی است که از امتحانات الهی موفق بیرون آید و ‌کسی به این جهت که پدرش امام بوده، نمی‌تواند امام باشد.

زمانی که حضرت ابراهیم(ع) به عنوان امام از طرف خداوند منصوب شد، خداوند در جواب درخواست حضرت ابراهیم(ع) مبنی بر این که مقام امامت را در ذرّیه‌اش نیز قرار دهد، چنین پاسخ داد: پیمان من [که امامت و پیشوایی است] به ستمکاران نمی‌رسد. ﴿وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ۝۱۲۴؛ هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به اموری [دشوار و سخت] آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش فرمود: من تو را برای همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. [پروردگار] فرمود: پیمان من [که امامت و پیشوایی است] به ستمکاران نمی رسد﴾(سوره بقره:آیه ۱۲۴)

طبق مفهوم آیه برای رسیدن به مقام امامت، فرد نباید ظالم باشد و شرط آن موفقیت هر فرد در مقام آزمایشات و امتحانات الهی است که پس از سرافرازی از این مراحل، خداوند او را به مقام امامت منصوب می‌کند.

بعد از آن که نبوت در ذریه حضرت ابراهیم(ع) قرار داده شد این انتصاب به معنای آن نبود که همواره نبوت از پدر به پسر و الی آخر منتقل خواهد شد، بلکه هر کدام که لیاقت چنین مقامی را داشته باشند به این منصب بزرگ الهی منصوب می‌شدند گاهی پدر و پسر به ترتیب به مقام نبوت نایل می‌آمدند مانند داود(ع) و سلیمان(ع) ولی در برخی موارد دیگر پس از مرگ پیامبر(ع) نور نبوت به فرزندان او نمی‌رسید، بلکه به افراد دیگر از خاندان بزرگ ابراهیم منتقل می‌گشت.

امامت امامان شیعه نیز از همین مقوله است. بعد از شهادت امام حسن(ع)، برادرش امام حسین(ع) به امامت منصوب شد و بعد از آن در نسل فرزندان ایشان امامت ادامه یافت.

باید توجه داشت این مطلب هیچ‌گونه ارتباطی با فضایل امام حسن(ع) یا امام حسین(ع) ندارد بلکه هر دوی ایشان امامان معصوم و سید جوانان اهل بهشت می‌باشند.

مطالعه بیشتر

• راهنمای حقیقت، آیت الله جعفر سبحانی.
• موسوعه امام صادق(ع)، سید محمد کاظم قزوینی، ج۷.
• تفاسیری همچون المیزان، نمونه، مجمع البیان در تفسیر آیه ۱۲۴ سوره بقره.