اوصاف اهل تقوا در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:
اوصاف متقین را از دیدگاه قرآن بیان کنید؟
اوصاف متقین را از دیدگاه قرآن بیان کنید؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}قرآن اوصاف زیادی برای متقین نام برده شده است از جمله:
{{پاسخ}}قرآن اوصاف زیادی برای متقین نام برده شده است. آنان کسانی هستند که به غیب و آنچه که بر پیامبران نازل شده است ایمان دارند. و به سرای آخرت یقین دارند.


== معنای لغوی تقوا ==
== معنای لغوی تقوا ==
تقوی از ریشه «وقی یقی» است و مصدر آن «وقایه» است، راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید، وقایه نگهداری و محافظت هر چیز است از آنچه به انسان ضرر وآزار می‌رساند و در ادامه می‌فرماید: تقوی عبارت است از محافظت و نگهداری نفس، از آنچه جای نگرانی است. در عرف شرع تقوی یعنی حفظ نفس از ورود هر چه که گناه است.}}<ref>خسروی، غلامرضا، کتاب مفردات راغب، انتشارات رضوی، ج۱، ص۵۳۰.</ref>
تقوی از ریشه «وقی یقی» است و مصدر آن «وقایه» است، راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید، وقایه نگهداری و محافظت هر چیز است از آنچه به انسان ضرر وآزار می‌رساند و در ادامه می‌فرماید: تقوی عبارت است از محافظت و نگهداری نفس، از آنچه جای نگرانی است. در عرف شرع تقوی یعنی حفظ نفس از ورود هر چه که گناه است.<ref>خسروی، غلامرضا، کتاب مفردات راغب، انتشارات رضوی، ج۱، ص۵۳۰.</ref>


== اوصاف متقین در آیات ==
== اوصاف متقین در آیات ==
خط ۱۹: خط ۱۹:
* '''یقین به قیامت:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ|ترجمه=و آنانند كه به آخرت يقين دارند.|سوره=بقره|آیه=۴}} این صفت بعد از دو صفت ایمان به غیب (خدا) و ایمان به قرآن آمده است که مکمل آن دو باور می‌شود.<ref>همان.</ref>
* '''یقین به قیامت:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ|ترجمه=و آنانند كه به آخرت يقين دارند.|سوره=بقره|آیه=۴}} این صفت بعد از دو صفت ایمان به غیب (خدا) و ایمان به قرآن آمده است که مکمل آن دو باور می‌شود.<ref>همان.</ref>


* '''بهتر دانستن آخرت از دنیا:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و الاخره خیرٌ لمن اتّقی}}،<ref>سوره نساء آیه ۷۷.</ref><nowiki> سرای آخرت برای هر که پرهیزکار باشد بهتر است.» برای پرهیزکاران آخرت بهتر از دنیاست، و تسلیم نبودن در برابر احکام الهی و هراس از رویارویی با دشمن، اهمیت دادن بیش از حد به دنیا، نشانه بی تقوایی است.}}</nowiki><ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، قم: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج۳، ص۴۷۶.</ref>
* '''بهتر دانستن آخرت از دنیا:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقَىٰ|ترجمه=زندگانی دنیا متاعی اندک است و جهان آخرت برای هر کس که خداترس باشد بهتر از دنیاست|سوره=نساء|آیه=۷۷}} برای پرهیزکاران آخرت بهتر از دنیاست، و تسلیم نبودن در برابر احکام الهی و هراس از رویارویی با دشمن، اهمیت دادن بیش از حد به دنیا، نشانه بی تقوایی است.<ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، قم: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج۳، ص۴۷۶.</ref>


* تا حد امکان گناه نمی‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند، زود توبه می‌کنند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و لا تزّکوا انفسکم هو اعلم بمن اتقی}}،<ref>سوره نجم، آیه ۳۲.</ref><nowiki> خودستایی نکنید، او پرهیزکاران را بهتر می‌شناسد.» مبادرت به نیکی و پرهیز از گناه و زشتی و خودستایی، از تقوا پیشگی است.}}</nowiki><ref>تفسیر راهنما، همان، ج۱۸، ص۱۸۳.</ref> اهل تقوی اصرار بر گناه نمی‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند در اولین فرصت، توبه می‌کنند. چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|و الذین اذا فعلوا … فاستغفروا …}}، هنگامی که مرتکب شوند، طلب آمرزش کنند ….
* '''دوری از گناه:''' تا حد امکان گناه نمی‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند، گناه کوچکی است.<ref>سوره نجم، آیه ۳۲.</ref> اهل تقوی اصرار بر گناه نمی‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند در اولین فرصت، توبه می‌کنند.<ref>آیه ۱۳۵ سوره آل عمران</ref>


* نماز را اقامه می‌کنند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و یقیمون الصّلوه}}<ref>سوره بقره، آیه۳.</ref> ...، نماز را بر پا می‌دارند.» اقامه کردن نماز با خواندن آن فرق دارد و منظور از اقامهٔ نماز، زنده کردن و احیاء کردن آن در جامعه است که تنها کار متقین است. البته در قرآن کریم، هیچ‌گاه نیامده است، نماز بخوانید، چون نماز ستون دین است و ستون بر پا کردنی است نه خواندنی.<ref>تفسیر کوثر، ذیل آیه ۳ سوره بقره.</ref>
* '''اقامه نماز:''' متقین نماز را بر پا می‌دارند.<ref>سوره بقره، آیه۳.</ref> اقامه کردن نماز با خواندن آن فرق دارد و منظور از اقامهٔ نماز، زنده کردن و احیاء کردن آن در جامعه است که تنها کار متقین است. البته در قرآن کریم، هیچ‌گاه نیامده است، نماز بخوانید، چون نماز ستون دین است و ستون بر پا کردنی است نه خواندنی.<ref>تفسیر کوثر، ذیل آیه ۳ سوره بقره.</ref>


* بر نفس خود احاطه و اشراف دارند. آنجا که باید، خشمگین می‌شوند و آنجا که نباید، به خشم خود مسلطند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|یا ایها الذین ءامنوا قتلوا الذین یلونکم من الکفار و لیجدوا فیکم غلطه و اعلموا انّ الله مع المتقین}}،<ref>سوره توبه، آیه ۱۲۳.</ref> جهاد کنید تا کفّار در شما درشتی و نیرومندی و قوت و پایداری را حس کنند و بدانید که خدا همیشه یار پرهیزکاران است.» جهاد با کفار و نرمش نداشتن در برابر آنان از جلوه‌های تقواست.<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۷، ص۳۴۸.</ref> و در جائی که نباید خشمگین شوند، خشم خود را فرو می‌برند، چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|و الکاظمین الغیظ …}} خشم خود را فرو می‌برند.»
* '''چیرگی بر نفس:''' متقین آنجا که باید خشمگین می‌شوند و آنجا که نباید، به خشم خود مسلطند. در جایی با کفار جهاد می کنند.<ref>سوره توبه، آیه ۱۲۳.</ref> جهاد با کفار و نرمش نداشتن در برابر آنان از جلوه‌های تقواست.<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۷، ص۳۴۸.</ref> و در جائی که نباید خشمگین شوند، خشم خود را فرو می‌برند، چنان‌که می‌فرماید:{{قرآن|وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ|ترجمه=و خشم خود را فرو مى‌برند؛ و از مردم در مى‌گذرند.|سوره=آل عمران|آیه=۱۳۴}}


* شب زنده داری و بیتوته کار همیشگی آنان است. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و المستغفرین بالاسحار}}،<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> در سحرگاهان استغفار می‌کنند.» به هنگام سحر و آخر شب، آن هنگام که آرامش و صفای خاصی همه جا را فرا گرفته، در آن هنگام که غافلان و بیخبران در خوابند و غوغای جهان مادی فرو نشسته و توجه خاصی به ارزشهای اصلی هستی در سر مردان خدا و قلب زنده دالان پیدا می‌شود، به یاد خدا به پا می‌خیزند و استغفار و طلب آمرزش می‌کنند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref>
* '''شب زنده‌داری:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و المستغفرین بالاسحار}}،<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> در سحرگاهان استغفار می‌کنند.» به هنگام سحر و آخر شب، آن هنگام که آرامش و صفای خاصی همه جا را فرا گرفته، در آن هنگام که غافلان و بیخبران در خوابند و غوغای جهان مادی فرو نشسته و توجه خاصی به ارزشهای اصلی هستی در سر مردان خدا و قلب زنده دالان پیدا می‌شود، به یاد خدا به پا می‌خیزند و استغفار و طلب آمرزش می‌کنند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref>


* حقوق دیگران را مراعات می‌کنند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و للمطلقات متعُ بالمعروف حقاً علی المتقین}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۴۱.</ref> و برای همهٔ زنان مطلقه، هدیه مناسبی است، این حقی است بر همهٔ مردان پرهیزکار» رعایت حقوق دیگران وظیفهٔ تقوا پیشگان و نشانهٔ تقوااست.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ذیل آیه ۲۴۱ سوره بقره.</ref>
* '''رعایت حقوق دیگران:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و للمطلقات متعُ بالمعروف حقاً علی المتقین}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۴۱.</ref> و برای همهٔ زنان مطلقه، هدیه مناسبی است، این حقی است بر همهٔ مردان پرهیزکار» رعایت حقوق دیگران وظیفهٔ تقوا پیشگان و نشانهٔ تقوااست.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ذیل آیه ۲۴۱ سوره بقره.</ref>


* به عهد و پیمان وفادارند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|من اوفی بعهده و اتّقی فانّ الله یحب المتقین}}،<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ذیل آیه ۷۶ سوره آل عمران.</ref> آنکه به پیمان خود وفا کند و بپرهیزد البته خداوند پرهیزکاران را دوست دارد.» وفای به عهد، امانتداری و پرهیز از خیانت، از نشانه‌های تقواست.
* '''وفادار به عهد و پیمان:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|من اوفی بعهده و اتّقی فانّ الله یحب المتقین}}،<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ذیل آیه ۷۶ سوره آل عمران.</ref> آنکه به پیمان خود وفا کند و بپرهیزد البته خداوند پرهیزکاران را دوست دارد.» وفای به عهد، امانتداری و پرهیز از خیانت، از نشانه‌های تقواست.


* در قصاص، عدالت محور می‌باشند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|فمن اعتدی … ان الله مع المتقین}}<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۴.</ref><nowiki> هر کسی به شما تجاوز کرد به او تعدی کنید … خداوند با پرهیزکاران است.» زیاده روی در پاسخ گوئی از حریم تقوی خارج است، بی عدالتی در مقابله به مثل کردن، حقی در برابر دشمنان دین بی تقوائی است.}}</nowiki><ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۱۹.</ref>
* '''رعایت عدالت''': خداوند می‌فرماید: {{قرآن|فمن اعتدی … ان الله مع المتقین}}<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۴.</ref> هر کسی به شما تجاوز کرد به او تعدی کنید … خداوند با پرهیزکاران است.» زیاده روی در پاسخ گوئی از حریم تقوی خارج است، بی عدالتی در مقابله به مثل کردن، حقی در برابر دشمنان دین بی تقوائی است.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۱۹.</ref>


* شکیبا و صبورند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|الصّابرین …}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> متقین در کارها، صبر و استقامت و پشتکار دارند و در برابر حوادث و در برابر گناه و به هنگام گرفتاری و شدائد فردی و اجتماعی، ایستادگی و مقاومت به خرج می‌دهند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref>
* '''شکیبایی و صبر:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|الصّابرین …}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> متقین در کارها، صبر و استقامت و پشتکار دارند و در برابر حوادث و در برابر گناه و به هنگام گرفتاری و شدائد فردی و اجتماعی، ایستادگی و مقاومت به خرج می‌دهند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref>


* راستگویند: خداوند می‌فرماید: {{قرآن|الصّابرین و الصّادقین …}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> متقین راستگو و درست کردارند، آنچه در باطن به آن معتقدند، در ظاهر هم به آن عمل می‌کنند و از نفاق و دروغ و خیانت به دورند.<ref>همان.</ref>
* '''راستگویی:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|الصّابرین و الصّادقین …}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> متقین راستگو و درست کردارند، آنچه در باطن به آن معتقدند، در ظاهر هم به آن عمل می‌کنند و از نفاق و دروغ و خیانت به دورند.<ref>همان.</ref>


* فروتن و متواضعند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|.... و القانتین}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> ...، در برابر خداوند خضوع می‌کنند.» حضرت علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند: متقین از تکبر دوری می‌جویند.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، مؤسسه انتشارات مشهور، خطبه ۱۹۳، ص۴۰۵.</ref> آنان در راه بندگی و عبودیت خدا، خاضع و فروتن هستند و به این کار مداومت دارند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۵.</ref>
* '''فروتنی و تواضع:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|.... و القانتین}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۷.</ref> ...، در برابر خداوند خضوع می‌کنند.» حضرت علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند: متقین از تکبر دوری می‌جویند.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، مؤسسه انتشارات مشهور، خطبه ۱۹۳، ص۴۰۵.</ref> آنان در راه بندگی و عبودیت خدا، خاضع و فروتن هستند و به این کار مداومت دارند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۵.</ref>


* دیگران را می‌بخشند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و العافین عن الناس}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۳۴.</ref> متقین از خطاهای مردم می‌گذرند، گذشت و بخشش آن‌ها باعث می‌شود تا این که کینه‌ها و عداوت میان مردم از بین برود.
* '''بخشش و گذشت:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و العافین عن الناس}}<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۳۴.</ref> متقین از خطاهای مردم می‌گذرند، گذشت و بخشش آن‌ها باعث می‌شود تا این که کینه‌ها و عداوت میان مردم از بین برود.


* سخاوتمندند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|فامّا من اعطی واتقی}}،<ref>سوره لیل، آیه ۵.</ref><nowiki> اما آن کس که انفاق کند و پرهیزکاری پیش گیرد» از صفات متقین پرهیز از ثروت اندوزی، تزکیه خواهی، سخاوتمندی و اخلاص است که نشانه‌های تقوا به حساب می‌آیند.}}</nowiki><ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۲۰، ص۵۲.</ref> متقین در همه حال انفاق می‌کنند چه وقت راحتی و چه وقت محرومیت.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۳، ص۹۶.</ref> چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|ینفقون فی السراء و الضرّاء}}<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref> در سختی انفاق می‌کنند. آنان نه تنها از اموال بلکه از تمام مواهب مادی و معنوی که در اختیار دارند، در راه خدا انفاق می‌کنند و به این وسیله، دردهای اجتماع را درمان می‌بخشند. به این نکته در آیهٔ ۱۶ سورهٔ آل عمران اشاره شده است که فرمود: {{قرآن|... فاغفرلنا …}}، خداوند همه ما را بیامرز»
* '''سخاوت''': خداوند می‌فرماید: {{قرآن|فامّا من اعطی واتقی}}،<ref>سوره لیل، آیه ۵.</ref><nowiki> اما آن کس که انفاق کند و پرهیزکاری پیش گیرد» از صفات متقین پرهیز از ثروت اندوزی، تزکیه خواهی، سخاوتمندی و اخلاص است که نشانه‌های تقوا به حساب می‌آیند.}}</nowiki><ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۲۰، ص۵۲.</ref> متقین در همه حال انفاق می‌کنند چه وقت راحتی و چه وقت محرومیت.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۳، ص۹۶.</ref> چنان‌که می‌فرماید: {{قرآن|ینفقون فی السراء و الضرّاء}}<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref> در سختی انفاق می‌کنند. آنان نه تنها از اموال بلکه از تمام مواهب مادی و معنوی که در اختیار دارند، در راه خدا انفاق می‌کنند و به این وسیله، دردهای اجتماع را درمان می‌بخشند. به این نکته در آیهٔ ۱۶ سورهٔ آل عمران اشاره شده است که فرمود: {{قرآن|... فاغفرلنا …}}، خداوند همه ما را بیامرز»


* دوستی‌های با دوام دارند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|بعضهم لبعض عدو الا المتقین}}<ref>سوره زخرف، آیه ۶۷.</ref> ...، دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزکاران.» تقوا عامل حفظ و ثبات دوستی‌ها و مودت‌هاست.<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۱۷، ص۱۲۶.</ref> چون متقین با دوستان خود شراکتِ در خیر می‌کنند، از این جهت، هیچ‌گاه از یکدیگر نمی‌هراسند و نمی‌رنجند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۱۹، ص۴۵۰.</ref>
* '''دوستی با دوام''': خداوند می‌فرماید: {{قرآن|بعضهم لبعض عدو الا المتقین}}<ref>سوره زخرف، آیه ۶۷.</ref> ...، دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزکاران.» تقوا عامل حفظ و ثبات دوستی‌ها و مودت‌هاست.<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۱۷، ص۱۲۶.</ref> چون متقین با دوستان خود شراکتِ در خیر می‌کنند، از این جهت، هیچ‌گاه از یکدیگر نمی‌هراسند و نمی‌رنجند.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ج۱۹، ص۴۵۰.</ref>


* عادل و فروتنند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و لا یریدون علو فی الارض … و العقبه المتقین}}،<ref>سوره قصص، آیه ۸۱.</ref> ارادهٔ برتری جویی ندارند … و عاقبت نیک برای پرهیزکاران است. تقوا عامل محافظت انسان‌ها از هر نوع برتری طلبی و فساد انگیزی است. حضرت علی(ع) در زمان خلافت خود در بازار قدم می‌زدند و این آیه را برای بازاریان قرائت می‌کردند، و به آنها می‌فرمودند: این آیه دربارهٔ زمام داران عادل و متواضع و صاحبان قدرت در میان مردم، نازل شده است.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ذیل آیه ۸۸ قصص.</ref>
* عادل و فروتنند. خداوند می‌فرماید: {{قرآن|و لا یریدون علو فی الارض … و العقبه المتقین}}،<ref>سوره قصص، آیه ۸۱.</ref> ارادهٔ برتری جویی ندارند … و عاقبت نیک برای پرهیزکاران است. تقوا عامل محافظت انسان‌ها از هر نوع برتری طلبی و فساد انگیزی است. حضرت علی(ع) در زمان خلافت خود در بازار قدم می‌زدند و این آیه را برای بازاریان قرائت می‌کردند، و به آنها می‌فرمودند: این آیه دربارهٔ زمام داران عادل و متواضع و صاحبان قدرت در میان مردم، نازل شده است.<ref>تفسیر نمونه، پیشین، ذیل آیه ۸۸ قصص.</ref>


* در امور اقتصادی دقّت می‌کنند: خداوند می‌فرماید: {{قرآن|... لا تاکلو الربا … فاتقوا}}،<ref>سوره آل عمران، آیه ۲۲۰.</ref> ربا نخورید و پرهیزکار باشید. این آیه لزوم رعایت تقوای الهی را در امور اقتصادی می‌رساند و اشاره دارد، که ربا خواری با تقوا پیشگی، ناسازگار است و پرهیز از ربا خواری در جامعهٔ ایمانی، نشانهٔ تقوا پیشگی آن جامعه است.<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۳، ص۶۴.</ref>
* '''پرهیز از ربا:''' خداوند می‌فرماید: {{قرآن|... لا تاکلو الربا … فاتقوا}}،<ref>سوره آل عمران، آیه ۲۲۰.</ref> ربا نخورید و پرهیزکار باشید. این آیه لزوم رعایت تقوای الهی را در امور اقتصادی می‌رساند و اشاره دارد، که ربا خواری با تقوا پیشگی، ناسازگار است و پرهیز از ربا خواری در جامعهٔ ایمانی، نشانهٔ تقوا پیشگی آن جامعه است.<ref>تفسیر راهنما، پیشین، ج۳، ص۶۴.</ref>


{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}

نسخهٔ ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۴۰

سؤال

اوصاف متقین را از دیدگاه قرآن بیان کنید؟

قرآن اوصاف زیادی برای متقین نام برده شده است. آنان کسانی هستند که به غیب و آنچه که بر پیامبران نازل شده است ایمان دارند. و به سرای آخرت یقین دارند.

معنای لغوی تقوا

تقوی از ریشه «وقی یقی» است و مصدر آن «وقایه» است، راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید، وقایه نگهداری و محافظت هر چیز است از آنچه به انسان ضرر وآزار می‌رساند و در ادامه می‌فرماید: تقوی عبارت است از محافظت و نگهداری نفس، از آنچه جای نگرانی است. در عرف شرع تقوی یعنی حفظ نفس از ورود هر چه که گناه است.[۱]

اوصاف متقین در آیات

  • هدایت پذیری از قرآن: خداوند می‌فرماید: ﴿ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ ۛ فِيهِ ۛ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ؛ اين است همان كتابى كه در آن هيچ شكى نيست. پرهيزگاران را راهنماست﴾(بقره:۲) قرآن کریم برای هدایت همگان نازل شده است اما در تمام موارد هدایت خود را به متقین نسبت داده است، جز آیهٔ ۱۸ سورهٔ بقره. البته علت این استناد قرآن کریم این است که متقین در برابر حق تعالی تسلیمند و از آن پیروی می‌کنند، بنابراین تقوا زمینهٔ هدایت پذیری از قرآن است.[۲]
  • ایمان به غیب: متقین به غیب ایمان دارند[۳]؛ یعنی به تمام حقایقی که از حواس ظاهری پنهان است، ایمان دارند که شامل ایمان به خدا و صفات خدا و روز قیامت و عالم مجردات و ارواح و ملائکه و شیاطین می‌باشد.[۴]
  • ایمان به قرآن: متقین به آنچه که بر پیامبر نازل شده است ایمان دارند[۵] اینکه انسان فقط خدا را بشناسد و به او ایمان داشته باشد، کافی نیست بلکه باید تکالیفی را که خداوند از ما خواسته است بشناسیم و شناخت این تکالیف، با ایمان و اعتقاد بر پیامبران او امکان‌پذیر است.[۶]
  • یقین به قیامت: خداوند می‌فرماید: ﴿وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ؛ و آنانند كه به آخرت يقين دارند.﴾(بقره:۴) این صفت بعد از دو صفت ایمان به غیب (خدا) و ایمان به قرآن آمده است که مکمل آن دو باور می‌شود.[۷]
  • بهتر دانستن آخرت از دنیا: خداوند می‌فرماید: ﴿مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقَىٰ؛ زندگانی دنیا متاعی اندک است و جهان آخرت برای هر کس که خداترس باشد بهتر از دنیاست﴾(نساء:۷۷) برای پرهیزکاران آخرت بهتر از دنیاست، و تسلیم نبودن در برابر احکام الهی و هراس از رویارویی با دشمن، اهمیت دادن بیش از حد به دنیا، نشانه بی تقوایی است.[۸]
  • دوری از گناه: تا حد امکان گناه نمی‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند، گناه کوچکی است.[۹] اهل تقوی اصرار بر گناه نمی‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند در اولین فرصت، توبه می‌کنند.[۱۰]
  • اقامه نماز: متقین نماز را بر پا می‌دارند.[۱۱] اقامه کردن نماز با خواندن آن فرق دارد و منظور از اقامهٔ نماز، زنده کردن و احیاء کردن آن در جامعه است که تنها کار متقین است. البته در قرآن کریم، هیچ‌گاه نیامده است، نماز بخوانید، چون نماز ستون دین است و ستون بر پا کردنی است نه خواندنی.[۱۲]
  • چیرگی بر نفس: متقین آنجا که باید خشمگین می‌شوند و آنجا که نباید، به خشم خود مسلطند. در جایی با کفار جهاد می کنند.[۱۳] جهاد با کفار و نرمش نداشتن در برابر آنان از جلوه‌های تقواست.[۱۴] و در جائی که نباید خشمگین شوند، خشم خود را فرو می‌برند، چنان‌که می‌فرماید:﴿وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ؛ و خشم خود را فرو مى‌برند؛ و از مردم در مى‌گذرند.﴾(آل عمران:۱۳۴)
  • شب زنده‌داری: خداوند می‌فرماید: ﴿و المستغفرین بالاسحار﴾،[۱۵] در سحرگاهان استغفار می‌کنند.» به هنگام سحر و آخر شب، آن هنگام که آرامش و صفای خاصی همه جا را فرا گرفته، در آن هنگام که غافلان و بیخبران در خوابند و غوغای جهان مادی فرو نشسته و توجه خاصی به ارزشهای اصلی هستی در سر مردان خدا و قلب زنده دالان پیدا می‌شود، به یاد خدا به پا می‌خیزند و استغفار و طلب آمرزش می‌کنند.[۱۶]
  • رعایت حقوق دیگران: خداوند می‌فرماید: ﴿و للمطلقات متعُ بالمعروف حقاً علی المتقین﴾[۱۷] و برای همهٔ زنان مطلقه، هدیه مناسبی است، این حقی است بر همهٔ مردان پرهیزکار» رعایت حقوق دیگران وظیفهٔ تقوا پیشگان و نشانهٔ تقوااست.[۱۸]
  • وفادار به عهد و پیمان: خداوند می‌فرماید: ﴿من اوفی بعهده و اتّقی فانّ الله یحب المتقین﴾،[۱۹] آنکه به پیمان خود وفا کند و بپرهیزد البته خداوند پرهیزکاران را دوست دارد.» وفای به عهد، امانتداری و پرهیز از خیانت، از نشانه‌های تقواست.
  • رعایت عدالت: خداوند می‌فرماید: ﴿فمن اعتدی … ان الله مع المتقین﴾[۲۰] هر کسی به شما تجاوز کرد به او تعدی کنید … خداوند با پرهیزکاران است.» زیاده روی در پاسخ گوئی از حریم تقوی خارج است، بی عدالتی در مقابله به مثل کردن، حقی در برابر دشمنان دین بی تقوائی است.[۲۱]
  • شکیبایی و صبر: خداوند می‌فرماید: ﴿الصّابرین …﴾[۲۲] متقین در کارها، صبر و استقامت و پشتکار دارند و در برابر حوادث و در برابر گناه و به هنگام گرفتاری و شدائد فردی و اجتماعی، ایستادگی و مقاومت به خرج می‌دهند.[۲۳]
  • راستگویی: خداوند می‌فرماید: ﴿الصّابرین و الصّادقین …﴾[۲۴] متقین راستگو و درست کردارند، آنچه در باطن به آن معتقدند، در ظاهر هم به آن عمل می‌کنند و از نفاق و دروغ و خیانت به دورند.[۲۵]
  • فروتنی و تواضع: خداوند می‌فرماید: ﴿.... و القانتین﴾[۲۶] ...، در برابر خداوند خضوع می‌کنند.» حضرت علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند: متقین از تکبر دوری می‌جویند.[۲۷] آنان در راه بندگی و عبودیت خدا، خاضع و فروتن هستند و به این کار مداومت دارند.[۲۸]
  • بخشش و گذشت: خداوند می‌فرماید: ﴿و العافین عن الناس﴾[۲۹] متقین از خطاهای مردم می‌گذرند، گذشت و بخشش آن‌ها باعث می‌شود تا این که کینه‌ها و عداوت میان مردم از بین برود.
  • سخاوت: خداوند می‌فرماید: ﴿فامّا من اعطی واتقی﴾،[۳۰] اما آن کس که انفاق کند و پرهیزکاری پیش گیرد» از صفات متقین پرهیز از ثروت اندوزی، تزکیه خواهی، سخاوتمندی و اخلاص است که نشانه‌های تقوا به حساب می‌آیند.}}[۳۱] متقین در همه حال انفاق می‌کنند چه وقت راحتی و چه وقت محرومیت.[۳۲] چنان‌که می‌فرماید: ﴿ینفقون فی السراء و الضرّاء﴾[۳۳] در سختی انفاق می‌کنند. آنان نه تنها از اموال بلکه از تمام مواهب مادی و معنوی که در اختیار دارند، در راه خدا انفاق می‌کنند و به این وسیله، دردهای اجتماع را درمان می‌بخشند. به این نکته در آیهٔ ۱۶ سورهٔ آل عمران اشاره شده است که فرمود: ﴿... فاغفرلنا …﴾، خداوند همه ما را بیامرز»
  • دوستی با دوام: خداوند می‌فرماید: ﴿بعضهم لبعض عدو الا المتقین﴾[۳۴] ...، دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزکاران.» تقوا عامل حفظ و ثبات دوستی‌ها و مودت‌هاست.[۳۵] چون متقین با دوستان خود شراکتِ در خیر می‌کنند، از این جهت، هیچ‌گاه از یکدیگر نمی‌هراسند و نمی‌رنجند.[۳۶]
  • عادل و فروتنند. خداوند می‌فرماید: ﴿و لا یریدون علو فی الارض … و العقبه المتقین﴾،[۳۷] ارادهٔ برتری جویی ندارند … و عاقبت نیک برای پرهیزکاران است. تقوا عامل محافظت انسان‌ها از هر نوع برتری طلبی و فساد انگیزی است. حضرت علی(ع) در زمان خلافت خود در بازار قدم می‌زدند و این آیه را برای بازاریان قرائت می‌کردند، و به آنها می‌فرمودند: این آیه دربارهٔ زمام داران عادل و متواضع و صاحبان قدرت در میان مردم، نازل شده است.[۳۸]
  • پرهیز از ربا: خداوند می‌فرماید: ﴿... لا تاکلو الربا … فاتقوا﴾،[۳۹] ربا نخورید و پرهیزکار باشید. این آیه لزوم رعایت تقوای الهی را در امور اقتصادی می‌رساند و اشاره دارد، که ربا خواری با تقوا پیشگی، ناسازگار است و پرهیز از ربا خواری در جامعهٔ ایمانی، نشانهٔ تقوا پیشگی آن جامعه است.[۴۰]


مطالعه بیشتر

خطبهٔ همام، یا تفسیر نمونه، ذیل آیهٔ ۱۳ سورهٔ حجرات یا آیهٔ ۴ سورهٔ بقره که به صورت تفصیلی بحث شده است، رجوع شود.


منابع

  1. ↑ خسروی، غلامرضا، کتاب مفردات راغب، انتشارات رضوی، ج۱، ص۵۳۰.
  2. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ج۱، ص۳۸.
  3. ↑ سوره بقره، آیه ۳.
  4. ↑ جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، ج۱، ص۶، ذیل آیه ۳ بقره.
  5. ↑ سوره بقره، آیه ۴.
  6. ↑ همان.
  7. ↑ همان.
  8. ↑ هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، قم: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج۳، ص۴۷۶.
  9. ↑ سوره نجم، آیه ۳۲.
  10. ↑ آیه ۱۳۵ سوره آل عمران
  11. ↑ سوره بقره، آیه۳.
  12. ↑ تفسیر کوثر، ذیل آیه ۳ سوره بقره.
  13. ↑ سوره توبه، آیه ۱۲۳.
  14. ↑ تفسیر راهنما، پیشین، ج۷، ص۳۴۸.
  15. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۷.
  16. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.
  17. ↑ سوره بقره، آیه ۲۴۱.
  18. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ذیل آیه ۲۴۱ سوره بقره.
  19. ↑ تفسیر راهنما، پیشین، ذیل آیه ۷۶ سوره آل عمران.
  20. ↑ سوره بقره، آیه ۱۹۴.
  21. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۱۹.
  22. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۷.
  23. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.
  24. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۷.
  25. ↑ همان.
  26. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۷.
  27. ↑ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، مؤسسه انتشارات مشهور، خطبه ۱۹۳، ص۴۰۵.
  28. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۵.
  29. ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۳۴.
  30. ↑ سوره لیل، آیه ۵.
  31. ↑ تفسیر راهنما، پیشین، ج۲۰، ص۵۲.
  32. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۳، ص۹۶.
  33. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۲، ص۳۴۴.
  34. ↑ سوره زخرف، آیه ۶۷.
  35. ↑ تفسیر راهنما، پیشین، ج۱۷، ص۱۲۶.
  36. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ج۱۹، ص۴۵۰.
  37. ↑ سوره قصص، آیه ۸۱.
  38. ↑ تفسیر نمونه، پیشین، ذیل آیه ۸۸ قصص.
  39. ↑ سوره آل عمران، آیه ۲۲۰.
  40. ↑ تفسیر راهنما، پیشین، ج۳، ص۶۴.
مقاله‌های مرتبط
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=اوصاف_اهل_تقوا_در_قرآن&oldid=30632»