مساجد در آیه ۱۸ سوره جن

سؤال

خدا در آیه ۱۸ سوره جن می‌فرماید: که مساجد مختص توجه و ذکر خداست و با خدا هیچ‌کسی را نخوانید. مقصود از مساجد چیست؟

خداوند در آیه ۱۸ سوره جن می‌فرماید: ﴿وَ أَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا؛ و مساجد ویژه خداست، پس هیچ کس را با خدا مپرستید.﴾(جن:۱۸) جمله «أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ؛ مساجد ویژه خداست» به منزله علت برای جمله بعد است و تقدیر آیه چنین است: «لا تدعوا مع اللَّه احدا غیره لان المساجد للَّه؛ با خدا احدی غیر او را مخوانید، برای اینکه مساجد تنها مال او است».

از امام جواد(ع) روایت شده که مراد از مساجد در این آیه، اعضای هفتگانه بدن است که در هنگام سجده باید روی زمین قرار گیرند و عبارتند از: پیشانی، دو کف دست، دو سر زانو و دو سر انگشتان بزرگ پا.

براساس این حدیث مراد از این آیه این است که مواضع هفتگانه برای سجود به خدا اختصاص دارد و مراد از «تَدْعُوا؛ خواندن» نیز همان سجده است؛ در نتیجه معنای آیه چنین می‌شود که سجده و عبادت تنها مخصوص خداوند است و غیر او را نباید عبادت کرد.

فخر رازی در تفسیر خود، نظرات مفسران در مقصود از مساجد در این آیه را نقل کرده است:

• مقصود از مساجد هرجایی است که برای نماز و یاد خدا بنا شود. بنابر این قول، آیه، مسجدها، کنیسه‌ها و کلیساها را شامل می‌شود.
• تمام سطح زمین، به دلیل اینکه پیامبر(ص) فرمود: «جُعِلَتْ لِيَ اَلْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً؛ زمین سجده گاه و پاک کننده برای من مقرر شده است» پس در این آیه، گویا خداوند می‌فرماید که بر روی زمین برای غیر خداوند سجده نکنید.
• مساجد را جمع مسجَد (به فتح جیم) به معنای سجود دانسته‌اند که معنای آیه چنین می‌شود: سجده‌ها فقط برای خداوند است و برای غیر خدا سجده نکنید.
• آیه شامل مکه و تمام مساجدی که در آن است،‌ می‌شود.