ریا در عبادت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(جایگزینی متن - 'ه ای ' به 'ه‌ای ')
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا ریا در عبادت، باعث باطل شدن آن می‌شود؟
آیا ریا در عبادت، باعث باطل شدن آن می‌شود؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}'''ریا در عبادت''' [[حرام]] و باعث باطل شدن [[عبادت]] می‌شود، اگر چه میزان و درجه [[ریا]] اندک باشد.


در عبادت‌هایی مانند [[قرائت قرآن]]، که صحیح بودن جزئی از آن بستگی به صحیح بودن دیگر اجزاء ندارد، فقط همان جزء که با ریا انجام شده [[باطل]] است. برخلاف عبادت‌هایی مانند [[نماز]] و [[حج]] که ریا در جزئی از آن، باعث باطل شدن تمام عبادت می‌شود.


== درجات و مراتب ریاء<ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، علم اخلاق اسلامی، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، چاپ دوّم، ۱۳۶۶، صص ۵۰۳–۵۰۵.</ref> ==
البته گاهی مراقبت در انجام عمل بدون ریا، از حالت عادی خارج شده و به صورت [[وسواس]] در می‌آید. در این صورت، سفارش شده که فرد به تصور ریا اعتنا نکرده و عبادت خود را ادامه دهد.  
# به کلی از قصد قربت و ثواب خالی است.
# قصد قربت لحاظ شده اما به اندازه‌ای ضعیف است که اگر قصد ریا نبود شخص، عمل را انجام نمی‌داد.
# قصد قربت بر قصد ریاء غالب است به طوری که اگر انگیزه ریایی نباشد شخص عمل را انجام می‌دهد.
== آیا ریاء در همه مراتب و درجات حرام و موجب بطلان عبادت می‌گردد؟ ==
ریا به‌طور مطلق حرام می‌باشد. اگر شخص در عبادت واجبی مانند نماز ریا کرده اعاده آن لازم است؛ خواه این ریا تمام انگیزه فرد باشد؛ مثلاً عمل را از همان اول به قصد ریا و تقرب به مردم انجام دهد؛ یا این‌که ریاء جزء انگیزه باشد یعنی هم قصد خداوند کند و هم قصد تقرب به مردم یا این‌که در اثنای عبادت، شخصی رسید و عبادت کننده برای نمایش و اظهار تقوی برای آن شخص؛ عمل را به پایان رسانید. در همه این حالات ریا موجب بطلان عبادت می‌گردد.<ref>سید عبدالحسین، قلب سلیم، انتشارات دارالکتب، ۱۳۵۱ش، ص۳۸۲.</ref>


== آیا ریاء در اثنای عبادت موجب بطلان عبادت می‌شود یا نه؟ ==
== بطلان عبادت در صورت ریا ==
عباداتی که انسان انجام می‌دهد بر دو دسته تقسیم می‌شود که حکم ریا در هر کدام متفاوت می‌باشد. دسته‌ای از عبادات وجود دارد که مرکب می‌باشند بدین معنا که دارای اجزاء هستند و صحت یک جزء متوقف بر صحت جزءهای دیگر می‌باشد؛ مثل نماز، حج، … اگر در چنین عملی فرد در اثنای آن دچار ریاء گردد مثلاً نماز را با خلوص نیت آغاز کرده ولی در بین نماز عده‌ای نماز خواندن او را دیدند و برای این شخص خوشحالی و سرور پیدا شد. حال اگر حضور و اطّلاع این جمع باعث عمل و مؤثر در آن نباشد یعنی شخص نمازگزار به حضور آنها اعتنایی نداشته باشد و نماز خود را همچنان که شروع کرده بود ادامه دهد نماز او باطل نمی‌گردد ولی اگر خلاف این باشد یعنی حضور و اطلاع مردم باعث می‌شود شخص عمل خود را بهتر از آنچه که شروع کرده بود ادامه دهد و با حالت تضرّع و خشوع بیشتری نماز بخواند در این صورت هیچ شکی نیست این ریا باعث باطل شدن عمل می‌گردد و شخص باید عبادت خود را تکرار کند.
ریا در عبادت را بسته به شدت آن، به درجاتی تقسیم کرده‌اند، که همه این درجات [[حرام]] بوده و باعث باطل شدن [[عبادت]] می‌شود.<ref>سید عبدالحسین، قلب سلیم، انتشارات دارالکتب، ۱۳۵۱ش، ص۳۸۲.</ref> این درجات چنین است:
# ریا به اندازه‌ای است که عبادت به‌طور کامل بدون [[قصد قربت]] انجام می‌شود.
# قصد قربت در عبادت وجود دارد؛ ولی به اندازه‌ای ضعیف است، که اگر قصد ریا نبود شخص عمل را انجام نمی‌داد.
# قصد قربت در عبادت وجود داشته و بر قصد [[ریا]] برتری دارد، به طوری که اگر انگیزه ریا نبود شخص عمل را انجام می‌داد.<ref>نراقی، مهدی، جامع السعادات، علم اخلاق اسلامی، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، چاپ دوّم، ۱۳۶۶، صص ۵۰۳–۵۰۵.</ref>
در حکم ریا، فرقی میان عبادات [[واجب]] و [[مستحب|مستحبی]] نیست.  


دسته‌ای دیگر از عبادات وجود دارد که دارای اجزاء مستقل هستند و صحت بعضی از اجزاء متوقف بر اجزاء دیگر نیست؛ مانند تلاوت قرآن؛ پس ریائی که در بین چنین عملی پدید آید، عملی که بعد از ریا واقع شده باطل می‌گردد و سابق بر آن باطل نیست.<ref>پیشین، ص۱۵۸.</ref>
== ریا در جزء عبادت ==
[[عبادت|عبادات]] به نسبت ارتباط اجزاء آن با همدیگر، به دو دسته تقسیم شده است. حکم ریا در عبادت، با توجه به این که در کدام قسم رخ داده، متفاوت است. آن دو دسته و حکم ریا در آنها چنین است:


با بیانی که از ریاء و اقسام و مراتب آن گذشت به یک نکته ظریف و مهم می‌رسیم و آن این است که اگر بروز ریاء در بین عبادت با پشیمانی و ندامت فرد همراه گردد چه حکمی دارد؟ و به عبارت دیگر اگر ریاء با اظهار ندامت و ناراحتی سریع فرد همراه گردد آیا در این صورت نیز عبادت باطل می‌گردد؟
* عبادات مرکبی که دارای اجزاء هستند و صحیح بودن یک جزء از آن بستگی به صحیح بودن جزءهای دیگر آن دارد؛ مانند [[نماز]] و [[حج]]. اگر فرد در بین چنین عبادتی دچار ریا شود، عبادت او [[باطل]] است. برای نمونه، کسی که نماز را در ابتدا با [[اخلاص]] شروع کرده؛ ولی در بین نماز دچار ریا شود، نماز وی باطل است.
* عباداتی که دارای اجزاء مستقل هستند و صحیح بودن یک جزء از آن، بسته به صحیح بودن دیگر جزءهای آن نیست؛ مانند [[تلاوت قرآن]]. اگر فرد در بین چنین عملی دچار ریا شود، تنها همان جزء که آن را با ریا انجام داده باطل است.<ref>دستغيب، سيد عبدالحسين، قلب سليم، انتشارات دارالكتب، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۸.</ref>


برای پاسخ به این سؤال مهم باید توجه داشت که اگر ریاء قبل از عمل داخل گردد، مثل این که قبل از آغاز نماز قصد ریاء نیز همراه باشد در این صورت باید آن عمل را رها کند و از شروع آن با آن قصد خودداری نماید؛ ولی اگر بعد از قصد عزم، ریاء پدید آید و شخص کسی باشد که در مقام جهاد با نفس است نباید عمل را ترک کند؛ زیرا در آغاز انگیزه دینی و الهی داشته، و سعی داردکه بر این صفت شیطانی غلبه کند پس باید در دفع ریا و تحصیل اخلاص بکوشد. این شخص مادامی که در مقام جهاد با نفس است؛ و به خاطر میل به ریاء خود را سرزنش می‌کند و در درون خود از این تمایل بیزار و متنفر است امید نجات درباره وی هست؛ امّا اگر در مقام مجاهده با نفس نیست؛ یعنی خود را به سبب این میل سرزنش نمی‌کند؛ بلکه از آن راضی و خشنود است و هیچ سعی و کوششی برای از بین بردن این رذیله ندارد در باطل بودن اعمال چنین شخصی هیچ شکی نیست.<ref>جواب فوق از کتاب شریف جامع السعادات، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی نقل شده است، صص ۵۲۰، ۵۲۱.</ref>
== حکم ریا در عبادت در صورت پیشمانی ==
به گفته [[محمدمهدی نراقی]]، عالم شیعه و نویسنده کتاب [[جامع السعادات (کتاب|جامع السعادات]]، اگر فرد در بین عبادت دچار ریا شد و همزمان با آن احساس [[پیشیمانی]] و ندامت کرد، به شرطی که برای درمان ریا در تلاش باشد، عبادت او باطل نیست.<ref>اقتباس از جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ص۵۲۰ و ۵۲۱.</ref> البته احتیاط آن است که در هر ریایی، عبادت دوباره انجام شود.
==وسواس در ریا==
گاهی مراقبت در انجام عمل بدون ریا، از حالت عادی خارج شده و به صورت [[وسواس]] در می‌آید؛ به‌ویژه برای کسانی که در آغاز [[مبارزه با نفس]] هستند. در اینگونه موارد سفارش شده فرد به وسوسه اعتنا نکند. گفته شده همین که شخص از تصور اینکه ریاکار است ناراحت است،‌ دلیلی است بر اینکه عمل او همراه با ریا انجام نشده است. بر اساس برخی از [[روایت|روایات]]، [[شیطان]] می‌خواهد او را با این تصورات از عبادت بازدارد.


== نتیجه ==
[[پیامبر اسلام(ص)]] در روایتی، به کسی که شیطان او را در حال نماز به ریاکاری متهم کرده سفارش می‌کند، نمازش را طولانی کند.<ref>بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۹۵.</ref> در روایتی دیگر، توصیه شده فرد هنگامی که دچار این وسوسه می‌شود این عبارت را گفته: «خدایا به تو پناه می‌برم و تو از حال من آگاه‌تری» و به عبادت ادامه دهد.<ref>بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۹۵.</ref>
ـ ریا به معنای شریک قرار دادن برای خداوند متعال است و اگر در نیت هر عملی که برای خدا انجام می‌شود یا وارد شود آن عمل باطل و حرام خواهد شد.


ـ ریا مطلقاً حرام می‌باشد چه در عبادات مستحبی و چه در عبادات واجب.
== جستارهای وابسته ==


ـ همزمانی ریاء و ندامت و ناراحت شدن از آن اگر در اثنای عبادت باشد و شخص نیز سعی بر از بین بردن این رذیله شیطانی داشته باشد بنا به فرمایش مرحوم نراقی ـ رحمه الله علیه ـ موجب بطلان نمی‌گردد. هر چند که احتیاط آن است در هر ریائی شخص عمل مذکور را اعاده و قضا کند.
* [[ریا]]
 
* [[حدیث کسب شهرت به‌وسیله عبادت]]
== راه‌های جلوگیری از ریا ==
۱. تقویت با درهای دینی و بالا بردن ایمان
 
تقویت ایمان به بالا بردن طرح شناخت، رعایت تقوی، پاکدلی، عبادت مخلضانه صورت می‌پذیرد که با تقویت سطح ایمان خود همه چیز غیر از خدا را کوچک و ذلیل می‌بینیم که هیچ وقت به خود اجازه نمی‌دهیم جلوی شخص ذلیل خود را بنمایانیم تا او از ما خوشش آید و به ما سودی برساند. سود و عزت به دست خداست که به هر که بخواهد عطا می‌کند. انسان با ایمان به این سطح از درک می‌رسد که همه موجودات و از جمله انسانها فقیر محض اند و غنی علی الاطلاق خداوند است و برای کسب و به دست آوردن چیزی سراغ فقیران نمی‌رود.
 
۲. ریا برای خدا نه برای مردم
 
کسی که در عبادت دچار ریا و خود نمایی است یکی از راه‌های که به کار می‌برد این است که این ریا را برای خدا انجام دهد؛ یعنی حالت خود نمایاندن را در محضر خدا و برای خدا ایجاد کند. مثلاً به خدا بگوید بین من دارم عبادت تو را به جا می‌آوریم و…
 
۳. عبادت پنهانی
 
==ریا در عبادت==
انسان مادامی که دچار خود نمایی و ریا است سعی کند عبادات خود را دور از چشم دیگران انجام بدهد تا وقتی از صفت ریا پاک شود این کار را ادامه بدهد.
 
تمام كارهاي عبادي بايد نيّت وجود داشته باشد و نيّت هم خالص و قصد انجام كارها تنها براي رضاي خدا باشد و اگر در اعمال انسان ريا و خودنمائي وجود داشته باشد، آن اعمال ثمره واقعي را در بر نخواهد داشت و مقبول درگاه الهي نمي‎گردد.براي تشخيص ريا راه‌هائي وجود دارد كه از جمله در حديث شريفي از اميرمؤمنان براي افراد رياكار چند علامت و نشانه معين شده است.
 
==ذره‌ای ریا==
شرط صحت عبادت اخلاص است و فقط بايد براي خدا باشد. اگر ذره‌اي ريا در آن باشد عبادت باطل است. اگر هم به قصد خدا و هم براي مردم انجام دهد باز هم عبادت باطل است؛ ولي اگر قصد او فقط براي خداست؛ اما وسوسه ها در ذهنش خطور مي‌كند، باعث بطلان نمي‌شود. اگر عبادت را فقط براي خداوند متعال انجام دهد نه براي آنكه ديگران بفهمند؛ ولي وقتي انجام داد اگر مردم مطلع شوند خوشحال مي شود باعث بطلان عبادت نمي شود. (با تأکيد براينکه فقط براي خدا انجام داده باشد.)
 
==وسوسه در ریا==
 
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
 
== مطالعه بیشتر ==
# کتاب چهل حدیث امام خمینی ـ رحمه الله علیه ـ، حدیث دوّم.
# کتاب گناهان کبیره، شهید دستغیب.
# کتاب قلب سلیم، شهید دستغیب.
# کتاب حکمت عبادات، آیت الله جوادی آملی.
# معراج السعاده، ملا احمد نراقی، قم، هجرت.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶۶: خط ۳۸:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = اخلاق
  | شاخه اصلی = اخلاق
|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
|شاخه فرعی۲ = ریا
| شاخه فرعی۲ = ریا
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه = شد
  | تیترها =
  | تیترها = شد
  | ویرایش =
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت = ج
  | کیفیت =
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۳۳

سؤال

آیا ریا در عبادت، باعث باطل شدن آن می‌شود؟

ریا در عبادت حرام و باعث باطل شدن عبادت می‌شود، اگر چه میزان و درجه ریا اندک باشد.

در عبادت‌هایی مانند قرائت قرآن، که صحیح بودن جزئی از آن بستگی به صحیح بودن دیگر اجزاء ندارد، فقط همان جزء که با ریا انجام شده باطل است. برخلاف عبادت‌هایی مانند نماز و حج که ریا در جزئی از آن، باعث باطل شدن تمام عبادت می‌شود.

البته گاهی مراقبت در انجام عمل بدون ریا، از حالت عادی خارج شده و به صورت وسواس در می‌آید. در این صورت، سفارش شده که فرد به تصور ریا اعتنا نکرده و عبادت خود را ادامه دهد.

بطلان عبادت در صورت ریا

ریا در عبادت را بسته به شدت آن، به درجاتی تقسیم کرده‌اند، که همه این درجات حرام بوده و باعث باطل شدن عبادت می‌شود.[۱] این درجات چنین است:

  1. ریا به اندازه‌ای است که عبادت به‌طور کامل بدون قصد قربت انجام می‌شود.
  2. قصد قربت در عبادت وجود دارد؛ ولی به اندازه‌ای ضعیف است، که اگر قصد ریا نبود شخص عمل را انجام نمی‌داد.
  3. قصد قربت در عبادت وجود داشته و بر قصد ریا برتری دارد، به طوری که اگر انگیزه ریا نبود شخص عمل را انجام می‌داد.[۲]

در حکم ریا، فرقی میان عبادات واجب و مستحبی نیست.

ریا در جزء عبادت

عبادات به نسبت ارتباط اجزاء آن با همدیگر، به دو دسته تقسیم شده است. حکم ریا در عبادت، با توجه به این که در کدام قسم رخ داده، متفاوت است. آن دو دسته و حکم ریا در آنها چنین است:

  • عبادات مرکبی که دارای اجزاء هستند و صحیح بودن یک جزء از آن بستگی به صحیح بودن جزءهای دیگر آن دارد؛ مانند نماز و حج. اگر فرد در بین چنین عبادتی دچار ریا شود، عبادت او باطل است. برای نمونه، کسی که نماز را در ابتدا با اخلاص شروع کرده؛ ولی در بین نماز دچار ریا شود، نماز وی باطل است.
  • عباداتی که دارای اجزاء مستقل هستند و صحیح بودن یک جزء از آن، بسته به صحیح بودن دیگر جزءهای آن نیست؛ مانند تلاوت قرآن. اگر فرد در بین چنین عملی دچار ریا شود، تنها همان جزء که آن را با ریا انجام داده باطل است.[۳]

حکم ریا در عبادت در صورت پیشمانی

به گفته محمدمهدی نراقی، عالم شیعه و نویسنده کتاب جامع السعادات، اگر فرد در بین عبادت دچار ریا شد و همزمان با آن احساس پیشیمانی و ندامت کرد، به شرطی که برای درمان ریا در تلاش باشد، عبادت او باطل نیست.[۴] البته احتیاط آن است که در هر ریایی، عبادت دوباره انجام شود.

وسواس در ریا

گاهی مراقبت در انجام عمل بدون ریا، از حالت عادی خارج شده و به صورت وسواس در می‌آید؛ به‌ویژه برای کسانی که در آغاز مبارزه با نفس هستند. در اینگونه موارد سفارش شده فرد به وسوسه اعتنا نکند. گفته شده همین که شخص از تصور اینکه ریاکار است ناراحت است،‌ دلیلی است بر اینکه عمل او همراه با ریا انجام نشده است. بر اساس برخی از روایات، شیطان می‌خواهد او را با این تصورات از عبادت بازدارد.

پیامبر اسلام(ص) در روایتی، به کسی که شیطان او را در حال نماز به ریاکاری متهم کرده سفارش می‌کند، نمازش را طولانی کند.[۵] در روایتی دیگر، توصیه شده فرد هنگامی که دچار این وسوسه می‌شود این عبارت را گفته: «خدایا به تو پناه می‌برم و تو از حال من آگاه‌تری» و به عبادت ادامه دهد.[۶]

جستارهای وابسته

منابع

  1. سید عبدالحسین، قلب سلیم، انتشارات دارالکتب، ۱۳۵۱ش، ص۳۸۲.
  2. نراقی، مهدی، جامع السعادات، علم اخلاق اسلامی، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، چاپ دوّم، ۱۳۶۶، صص ۵۰۳–۵۰۵.
  3. دستغيب، سيد عبدالحسين، قلب سليم، انتشارات دارالكتب، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۸.
  4. اقتباس از جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ص۵۲۰ و ۵۲۱.
  5. بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۹۵.
  6. بحارالانوار، ج۶۹، ص۲۹۵.