مقصود از اهل‌بیت در آیه تطهیر: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (ابرابزار)
 
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
 
{{نیازمند گسترش}}
{{سوال}}
{{سوال}}
مراد از عبارت «اهل البیت» در آیه تطهیر چیست؟ با توجه به سیاق آیات آیا زنان پیامبر(ص) شامل این آیه می‌باشند؟
مراد از عبارت «اهل البیت» در آیه تطهیر چیست؟ با توجه به سیاق آیات آیا زنان پیامبر(ص) شامل این آیه می‌باشند؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{جعبه اطلاعات آیه
{{جعبه اطلاعات آیه
| عنوان     =مراد از «اهل البیت» در آیه تطهیر
| عنوان         =آیه تطهیر
| تصویر     =
| تصویر         =
| توضیح تصویر =
| توضیح تصویر=
| اندازه تصویر =
| اندازه تصویر =
| نام آیه    = آیه تطهیر
| نام‌های دیگر =
| واقع در سوره =[[سوره احزاب]]
| واقع در سوره=[[سوره احزاب]]
| شماره آیه   =۳۳
| شماره آیه   =۳۳
| جزء     =۲۲
| جزء             =۲۲
| شأن نزول   =اهل بیت(ع)
| شأن نزول     =اهل بیت(ع)
| مکان نزول   =مدینه
| مکان نزول   =مدینه
| موضوع     =
| موضوع       =
| درباره     = اراده خداوند بر پاکی اهل بیت(ع) از رجس و پلیدی
| درباره         =
| سایر     =
| سایر         =
| آیات مرتبط   =
| آیات مرتبط =
}}
}}
{{پاسخ}}
'''اهل‌بیت در آیه تطهیر''' در نگاه شیعه و بسیاری از اهل‌سنت، اسم خاص برای [[حضرت محمد(ص)]]، [[علی(ع)]]، [[فاطمه(س)]]، [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] است. روایات شیعه و برخی روایات اهل‌سنت، بر این مطلب تأکید کرده‌اند.
اهل در لغت به معنای انس و وابستگی است، از این رو ممکن است کسی که وابستگی ندارد، سلب اهلیّت شود، چنان‌که در مورد پسر [[نوح(ع)]] سلب اهلیت شده است. اهل بیت در اصطلاح، اسم خاص برای [[۵ تن آل عبا]]، یعنی [[حضرت محمد(ص)]]، [[علی(ع)]]، [[فاطمه(س)]] و [[حسنین(ع)]]، می‌باشد. آیه تطهیر در میان هفت آیه ای که خطاب به زنان پیامبر(ص) وارد شده است، آمده است. این هفت آیه، خطاب به همسران پیامبر(ص) است که با عتاب، تهدید به طلاق و عذاب و دستور به خانه نشینی همراه است، در حالی که خطاب در آیه تطهیر، با اکرام و احترام است، همچنین ضمائر در این هفت آیه مؤنث است، در حالیکه ۲ ضمیر در آیه تطهیر مذکر می‌باشد.
 
مفسران با اینکه قبل و بعد از آیه تطهیر (آیه ۳۳ [[سوره احزاب]]) در خطاب به زنان پیامبر(ص) آمده، اما آیه تطهیر را مرتبط با همسران پیامبر(ص) نمی‌دانند؛ زیرا آیات خطاب به همسران پیامبر(ص)، با تهدید به طلاق و عذاب و دستور به خانه نشینی همراه است، در حالی که خطاب آیه تطهیر، با اکرام و احترام است. همچنین ضمیرها در این هفت آیه مؤنث است، در حالی که دو ضمیر در آیه تطهیر به‌صورت مذکر آمده است.


بسیاری از بزرگان اهل سنت، تأکید دارند که منظور از اهل بیت، ۵ تن آل عبا می‌باشند، احادیثی که در کتاب‌های صحیح مسلم، مستدرک، سنن بیهقی، تفسیر کبیر و سایر کتاب‌ها آمده است، مؤید این نظر می‌باشد. برخی از علمای شیعه دلیلی آورده‌اند که اگر اهل بیت شامل زنان پیامبر نیز می‌بود، باید توسط ایشان یا اطرافیان ایشان، این فضیلت ذکر می‌شد، در حالی که هیچ‌یک از این افراد به این فضیلت اشاره ای نکرده‌اند.
برخی معتقدند که اگر اهل‌بیت، شامل زنان پیامبر نیز بود، باید توسط همسران یا اطرافیان آن‌ها، ذکر می‌شد، در حالی که هیچ‌یک از این افراد به این فضیلت اشاره‌ای نکرده‌اند.


== متن آیه ==
== متن آیه ==
{{قرآن بزرگ|اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیرًا|
{{قرآن بزرگ|اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیرًا
ترجمه=خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
| ترجمه = همانا خداوند می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
|سوره=احزاب|آیه=۳۳}}
| سوره = احزاب
| آیه = ۳۳
}}


== معنای لغوی و اصطلاحی اهل بیت ==
== معنای لغوی و اصطلاحی اهل بیت ==
أهل در لغت به معنای انس همراه با تعلق خاطر و وابستگی است که شدّت و ضعف در اهلیّت به شدّت و ضعف در انس و تعلّق، بستگی دارد، از این رو ممکن است از کسی که وابستگی و تعلق خاطری با او نیست سلب اهلیّت شود هر چند جزء فرزندان انسان باشد چنان‌که در قرآن، خداوند به حضرت نوح می‌فرماید: {{قرآن|إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ}}<ref>هود / ۴۶</ref> او از اهل تو نیست (فرزندت). بیت به معنای خانه است جایی که انسان شبانگاه در آنجا پناه می‌گیرد.
اهل در لغت به معنای اُنس همراه با تعلق خاطر و وابستگی است. بیت به معنای خانه است، جایی که انسان در آنجا پناه می‌گیرد. ترکیب اهل‌بیت در فرهنگ مسلمانان اعم از شیعه و سنی، معنای خاص محدودتر از معنای لغوی پیدا کرده و برای افراد خاص، عَلَم شده است. شیعیان، اهل‌بیت در قرآن را اسم خاص برای [[پنج تن آل‌عبا]] می‌دانند.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر همدانی، چاپخانه خوشه، ۱۳۵۷، ج۳۲، ص۱۷۹.</ref>
 
ترکیب أهل بیت در فرهنگ مسلمانان اعمّ از شیعه و سنّی معنای خاصّی محدود تر از معنای لغوی پیدا کرده و برای افراد خاصی علم شده است. چنان‌که علامّه طباطبایی در تفسیر المیزان چنین آورده است که اهل بیت در قرآن عَلَم و اسم خاص برای ۵ تن آل عبا می‌باشد»<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر همدانی، چاپخانه خوشه، ۱۳۵۷، ج۳۲، ص۱۷۹.</ref>


== آیات هفت‌گانه همسران پیامبر(ص) ==
== آیات هفت‌گانه همسران پیامبر(ص) ==
[[آیه تطهیر]]، در ضمن آیات هفت‌گانه ای واقع شده که احکامی را برای همسران پیامبر اکرم(ص) بیان می‌کند، آیات قبل و بعد از آن درباره همسران پیامبر(ص) و خطاب به آن‌ها است. این آیات دارای ویژگی‌های زیر می‌باشند.
[[آیه تطهیر]]، در میان آیات هفت‌گانه‌ای آمده که احکامی را برای همسران پیامبر اکرم(ص) بیان می‌کند، آیات قبل و بعد از آیه تطهیر درباره همسران پیامبر(ص) و خطاب به آن‌ها است. اما مفسران آیه تطهیر را غیر مرتبط با همسران پیامبر می‌دانند.


الف) خطاب‌هایی که به[[همسران پیامبر(ص)]] شده است با عتاب همراه است، در این آیات، همسران پیامبر به[[طلاق]] «أمتعکنّ و أسّرحکنّ»، [[عذاب الهی|عذاب]] «یضاعف لها العذاب» تهدید شده‌اند و مأمور به ماندن در خانه «قرن فی بیوتکّن» شده‌اند. اما خطاب در آیه تطهیر با اکرام و احترام می‌باشد.
* خطاب‌هایی که به [[همسران پیامبر(ص)]] شده با سرزنش همراه است، در این آیات، همسران پیامبر به [[طلاق]] و [[عذاب الهی|عذاب]] تهدید شده و به ماندن در خانه دستور داده شده‌اند. در حالی که خطاب آیه تطهیر با احترام همراه است.
* تمام ضمیرهایی که به همسران پیامبر(ص) بر می‌گردد، همگی مؤنث هستند، در حالیکه دو ضمیر در آیه تطهیر به‌صورت مذکر آمده و نشان می‌دهد، این دو بخش، به افراد مختلفی برگشت می‌کند.
* برخی محققان معتقدند اگر مراد از اهل‌بیت، همسران پیامبر بودند، این افتخاری برای آنان بود. اما هیچ مطلبی نقل نشده که یکی از همسران پیامبر این لقب را به خود نسبت دهد و به آن افتخار کند. معاویه بر برادر ام‌المومنین (خواهرش ام‌حبیبه، همسر پیامبر بود) بودن، افتخار می‌کرد و اگر خواهرش مصداق اهل‌بیت بود، حتماً از آن یاد می‌کرد، در حالی که چنین ادعایی از وی نقل نشده است.<ref>طهرانی، محمد حسین، امام‌شناسی، انتشارات حکمت، چاپ اوّل، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۷.</ref>


ب) تمام ضمایری که به همسران پیامبر(ص) بر می‌گردد همگی مؤنث می‌باشند، در حالی که بین بیست و چهار ضمیر موجود در آیات مربوط به احکام همسران پیامبر(ص) فقط این قسمت از آیه تطهیر، با دو ضمیر مذکر آورده شده است.
== دیدگاه عالمان اهل‌سنت ==
 
بسیاری از عالمان اهل‌سنت بر اهل‌بیت بودن پنج تن آل عبا، تأکید کرده‌اند:
== دیدگاه علمای شیعه و اهل سنت ==
*واحدی از عالمان معروف اهل‌سنت آیه تطهیر را در خصوص پیامبر اکرم(ص)، علی(ع)، فاطمه(س) و [[حسنین(ع)]] می‌داند و معتقد است فرد دیگری با آن‌ها در این موضوع مشارکت ندارد.<ref>الواحدی النیسابوری، کتاب اسباب النزول الآیات، ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب، انتشارات موقع یعسوب.</ref>
* واحدی از علما معروف اهل تسنن می‌گوید: «این آیه در خصوص پیامبر اکرم(ص) و علی و فاطمه و حسنین(ع) نازل شده است و کس دیگری در آن با آن‌ها مشارکت ندارد».<ref>الواحدی النیسابوری، کتاب اسباب النزول الآیات، ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب، انتشارات موقع یعسوب.</ref>
* سیوطی از محدثان اهل‌سنت نقل می‌کند پس از [[جنگ جمل]] از [[عایشه]] در مورد علی(ع) پرسیدند. عایشه در پاسخ گفت آیا از من درباره کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر(ص) و همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا(ص) بود. من، خود دیدم که پیامبر(ص)، علی، [[فاطمه(س)]]، [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] را زیر پارچه‌ای جمع کرده و فرمود: خداوندا اینها خاندان من هستند و حامیان من، و رجس و پلیدی را از آن‌ها ببر و از آلودگی‌ها، پاکشان فرما.<ref>سیوطی، الدّر المنثور، ج۸، ص۱۵۵ و ج۶، ص۶۰۴.</ref> این داستان در کتاب‌های [[صحیح مسلم]]، مستدرک و سنن بیهقی از عایشه نقل شده است. البته اکثر مفسران شیعه این حدیث را از زبان [[ام سلمه]] نقل می‌کنند و نزول آیه تطهیر را در خانه ام‌سلمه می‌دانند.
* سیوطی اشاره می‌کند که: از [[عایشه]] پس از جنگ جمل سؤالاتی پرسیدند که یکی ازآن‌ها درباره [[علی(ع)]] می‌باشد. عایشه چنین جواب داده است، آیا از من درباره کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر(ص) و همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا(ص) بود. «من با چشم خود دیدم علی و [[فاطمه(س)]] و [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] را که پیامبر(ص) آن‌ها را زیر پارچه ای جمع کرده بود فرمود: خداوندا اینها خاندان منند و حامیان من، و رجس و پلیدی را از آن‌ها ببر و از آلودگی‌ها پاکشان فرما. من گفتم ای رسول خدا آیا من نیز از آنها هستم، فرمود: دور باش تو بر خیر و نیکی هستی، اما جزء این جمع (اهل بیت) نمی‌باشی».<ref>سیوطی، الدّر المنثور، ج۸، ص۱۵۵ و ج۶، ص۶۰۴.</ref>
{{همچنین ببینید|دلیل عصمت اهل‌بیت(ع) در آیه تطهیر}}
 
همین داستان را مسلم در صحیح، از قول عایشه و حاکم در مستدرک ـ بیهقی در سنن، ابن جریر در تفسیرش ـ ثعلبی در تفسیر کبیرش آورده است و گفته‌اند که آیه تطهیر پس از این دعای پیامبر(ص) نازل گردیده است؛ ولی اکثر مفسرین شیعه این حدیث را از لسان [[امّ سلمه]] نقل می‌کنند و محلّ نزول آیه تطهیر را منزل ام سلمه می‌دانند.
* برخی از علمای شیعه اینطور فرموده‌اند: «اگر مراد از اهل بیت، زن‌های رسول خدا بودند، این شرفی برای آن‌ها بود اما دیده نشده که یکی از زن‌های رسول خدا این ادعّا را بکند و این لقب را به خود نسبت دهد، تا دیگران از نزدیکان این زنان به شرافت فامیلی با اهل بیت رسول خدا(ص) فخر کنند چنانچه معاویه بر برادری ام المومنین (خواهرش ام حبیبه) افتخار می‌کرد که اگر خواهرش مصداق اهل بیت بود حتماً به آن فخر می‌فروخت در حالی که چنین ادعایی از وی نقل نشده است.<ref>طهرانی، محمد حسین، امام‌شناسی، انتشارات حکمت، چاپ اوّل، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۷.</ref>
 
{{مطالعه بیشتر}}


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
* امام‌شناسی جلد سوّم، محمد حسین طهرانی، انتشارات حکمت.
* امام‌شناسی جلد سوّم، محمد حسین طهرانی، انتشارات حکمت.
* تجلّی ولایت در آیه تطهیر، عبدالله جوادی آملی، انتشارات اسراء.
* تجلّی ولایت در آیه تطهیر، عبدالله جوادی آملی، انتشارات اسراء.
* تفاسیر قرآن از جمله: المیزان، نمونه، مجمع البیان در ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب.
* شب‌های پیشاور، مرحوم سلطان الواعظین.
* الدّر المنثور، سیوطی.
* یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ناصر مکارم شیرازی انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
* پرسمان عصمت، شرحی بر آیه تطهیر، علی اکبر بابایی.
* پرسمان عصمت، شرحی بر آیه تطهیر، علی اکبر بابایی.


خط ۶۴: خط ۵۹:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = کلام
  | شاخه اصلی = کلام
  |شاخه فرعی۱ = امامت خاصه
  | شاخه فرعی۱ = امامت خاصه
  |شاخه فرعی۲ = فضائل اهل بیت(ع)
  | شاخه فرعی۲ = فضائل اهل بیت(ع)
  |شاخه فرعی۳ =
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
خط ۷۷: خط ۷۲:
  | تغییر مسیر = شد
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی نویسنده =  
| بازبینی =شد
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت = ب
  | اولویت = ب
خط ۸۵: خط ۸۱:


[[رده:آیات قرآن]]
[[رده:آیات قرآن]]
[[ar:المقصود من اهل البيت في آية التطهير]]
[[en:Meaning of Ahl al-Bayt in al-Tathir Verse]]
[[ps:د تطهير په آيت کي د اهل‌بيت څخه مقصد]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۹

سؤال

مراد از عبارت «اهل البیت» در آیه تطهیر چیست؟ با توجه به سیاق آیات آیا زنان پیامبر(ص) شامل این آیه می‌باشند؟

آیه تطهیر
مشخصات آیه
واقع در سورهسوره احزاب
شماره آیه۳۳
جزء۲۲
اطلاعات محتوایی
شأن نزولاهل بیت(ع)
مکان نزولمدینه

اهل‌بیت در آیه تطهیر در نگاه شیعه و بسیاری از اهل‌سنت، اسم خاص برای حضرت محمد(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) است. روایات شیعه و برخی روایات اهل‌سنت، بر این مطلب تأکید کرده‌اند.

مفسران با اینکه قبل و بعد از آیه تطهیر (آیه ۳۳ سوره احزاب) در خطاب به زنان پیامبر(ص) آمده، اما آیه تطهیر را مرتبط با همسران پیامبر(ص) نمی‌دانند؛ زیرا آیات خطاب به همسران پیامبر(ص)، با تهدید به طلاق و عذاب و دستور به خانه نشینی همراه است، در حالی که خطاب آیه تطهیر، با اکرام و احترام است. همچنین ضمیرها در این هفت آیه مؤنث است، در حالی که دو ضمیر در آیه تطهیر به‌صورت مذکر آمده است.

برخی معتقدند که اگر اهل‌بیت، شامل زنان پیامبر نیز بود، باید توسط همسران یا اطرافیان آن‌ها، ذکر می‌شد، در حالی که هیچ‌یک از این افراد به این فضیلت اشاره‌ای نکرده‌اند.

متن آیه

معنای لغوی و اصطلاحی اهل بیت

اهل در لغت به معنای اُنس همراه با تعلق خاطر و وابستگی است. بیت به معنای خانه است، جایی که انسان در آنجا پناه می‌گیرد. ترکیب اهل‌بیت در فرهنگ مسلمانان اعم از شیعه و سنی، معنای خاص محدودتر از معنای لغوی پیدا کرده و برای افراد خاص، عَلَم شده است. شیعیان، اهل‌بیت در قرآن را اسم خاص برای پنج تن آل‌عبا می‌دانند.[۱]

آیات هفت‌گانه همسران پیامبر(ص)

آیه تطهیر، در میان آیات هفت‌گانه‌ای آمده که احکامی را برای همسران پیامبر اکرم(ص) بیان می‌کند، آیات قبل و بعد از آیه تطهیر درباره همسران پیامبر(ص) و خطاب به آن‌ها است. اما مفسران آیه تطهیر را غیر مرتبط با همسران پیامبر می‌دانند.

  • خطاب‌هایی که به همسران پیامبر(ص) شده با سرزنش همراه است، در این آیات، همسران پیامبر به طلاق و عذاب تهدید شده و به ماندن در خانه دستور داده شده‌اند. در حالی که خطاب آیه تطهیر با احترام همراه است.
  • تمام ضمیرهایی که به همسران پیامبر(ص) بر می‌گردد، همگی مؤنث هستند، در حالیکه دو ضمیر در آیه تطهیر به‌صورت مذکر آمده و نشان می‌دهد، این دو بخش، به افراد مختلفی برگشت می‌کند.
  • برخی محققان معتقدند اگر مراد از اهل‌بیت، همسران پیامبر بودند، این افتخاری برای آنان بود. اما هیچ مطلبی نقل نشده که یکی از همسران پیامبر این لقب را به خود نسبت دهد و به آن افتخار کند. معاویه بر برادر ام‌المومنین (خواهرش ام‌حبیبه، همسر پیامبر بود) بودن، افتخار می‌کرد و اگر خواهرش مصداق اهل‌بیت بود، حتماً از آن یاد می‌کرد، در حالی که چنین ادعایی از وی نقل نشده است.[۲]

دیدگاه عالمان اهل‌سنت

بسیاری از عالمان اهل‌سنت بر اهل‌بیت بودن پنج تن آل عبا، تأکید کرده‌اند:

  • واحدی از عالمان معروف اهل‌سنت آیه تطهیر را در خصوص پیامبر اکرم(ص)، علی(ع)، فاطمه(س) و حسنین(ع) می‌داند و معتقد است فرد دیگری با آن‌ها در این موضوع مشارکت ندارد.[۳]
  • سیوطی از محدثان اهل‌سنت نقل می‌کند پس از جنگ جمل از عایشه در مورد علی(ع) پرسیدند. عایشه در پاسخ گفت آیا از من درباره کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر(ص) و همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا(ص) بود. من، خود دیدم که پیامبر(ص)، علی، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) را زیر پارچه‌ای جمع کرده و فرمود: خداوندا اینها خاندان من هستند و حامیان من، و رجس و پلیدی را از آن‌ها ببر و از آلودگی‌ها، پاکشان فرما.[۴] این داستان در کتاب‌های صحیح مسلم، مستدرک و سنن بیهقی از عایشه نقل شده است. البته اکثر مفسران شیعه این حدیث را از زبان ام سلمه نقل می‌کنند و نزول آیه تطهیر را در خانه ام‌سلمه می‌دانند.

مطالعه بیشتر

  • امام‌شناسی جلد سوّم، محمد حسین طهرانی، انتشارات حکمت.
  • تجلّی ولایت در آیه تطهیر، عبدالله جوادی آملی، انتشارات اسراء.
  • پرسمان عصمت، شرحی بر آیه تطهیر، علی اکبر بابایی.

منابع

  1. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر همدانی، چاپخانه خوشه، ۱۳۵۷، ج۳۲، ص۱۷۹.
  2. طهرانی، محمد حسین، امام‌شناسی، انتشارات حکمت، چاپ اوّل، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۷.
  3. الواحدی النیسابوری، کتاب اسباب النزول الآیات، ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب، انتشارات موقع یعسوب.
  4. سیوطی، الدّر المنثور، ج۸، ص۱۵۵ و ج۶، ص۶۰۴.