راه‌های درمان حسد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۴

سؤال

چگونه باید با حسد مبارزه کرد؟

درمان حسد، راهکارهای علمی و عملی دارد، که در بخش راه‌های علمی آن، توجه به گستردگی و فراوانیِ نعمت‌ها، شناخت عوامل حسد و شناخت آسیب‌های آن مورد سفارش قرار گرفته است.

در بخش راه‌های عملی، عمل نکردن به فکرِ حسادت، مهمترین عامل جلوگیری از حسد دانسته شده است. عمل بر ضد حسد، راهکار دیگری است که در آن فرد، هر چه حسد به آن دستور می‌دهد، خلاف آن را انجام می‌دهد.

درخواست از خدا، کمک گرفتن از نماز و توسل به معصومان(ع) مواردی است که انسان را در درمان حسد، یاری می‌رساند.

راه‌های شناختی

ضعف فکری و شناختی در تحلیل امور، ریشه اصلی حسادت دانسته شده است. برای جبران ضعف شناختیِ حسود، راه‌های مختلفی سفارش شده، که برخی از آنها چنین است:

توجه به گستردگی و فراوانی نعمت‌ها

شخص حسود، با نگاهی بدبینانه به نظام هستی و خداوند، فضل و رحمت خدا را محدود می‌داند. او تصور می‌کند وقتی نعمتی به کسی رسید، به این معنا است که آن نعمت را از دست داده و راه دیگری برای رسیدن به آن نعمت، یا نعمتی مشابه به آن، وجود ندارد. انسان اگر به گستردگی نعمت‌ها در نظام هستی و بی‌نهایت بودنِ رحمت خداوند توجه داشته باشد، حسادت او از بین می‌رود.

حسود به این توجه ندارد که حسادت به نعمت‌های خدادادی یک فرد، درحقیقت بی‌اعتنایی به حکمت خدا است؛ چون خدا بر اساس حکمتش به او نعمت داده است.

اندیشیدن درباره توانمندی‌ها و موقعیت‌های خوبی که انسان به آن رسیده و داشتن تصویری مثبت از خود نیز، در از میان بردن حسادت تأثیرگذار است.

شناخت عوامل حسد

برای رفع حسد، باید سبب‌ها و عوامل آن شناسایی شده و از میان برود.^[۱] برخی از عوامل حسادت چنین است:

دشمنی و کینه: وقتی انسان نسبت به کسی دشمنی و کینه دارد، از خوشی او ناراحت، و از رنج و زحمت او خشنود می‌شود.
برتری طلبی: برای کسی که دچار برتری‌طلبی است، سخت است دیگران نسبت به او بهتر و برتر باشند.
تکبر: شخص متکبر، از اینکه دیگری نعمتی به دست آورد هراس دارد؛ زیرا در این صورت، آن فرد از او پیروی نکرده، و چه بسا هم‌ردیف یا بالاتر از او قرار بگیرد.

شناخت آسیب‌های حسد

یکی از راه‌های درمان حسادت، آگاه کردن انسان از ضررهای فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی آن است. برخی از پیامدهای حسد چنین است:

اندوه دائمی؛^[۲]
بیمارهای جسمی؛^[۳]
انکار حکمت خدا؛^[۴]
انکار عدل خدا؛^[۵]
صرف انرژی در راه نادرست؛
جرم و جنایت.^[۶]

فرد حسود با دیدن خوشی‌های دیگران در اندوهی دائمی بوده و به دلیل غم و اندوه درونی، به بیماری‌های جسمی نیز مبتلا می‌شود. توجه به اینکه، با حسادت نه تنها زیانی به دیگری نمی‌رسد؛ بلکه خود حسود دچار بیماری‌های روانی و جسمی می‌شود، در درمان آن تأثیرگذار است.

حسود در حقیقت، به نحوه تقسیم نعمت‌ها توسط خدا اعتراض دارد؛ بنابراین حکمت و عدل الهی را انکار می‌کند. توجه به این مطلب، باعث می‌شود حسود در تغییر تفکر و اندیشه خود تلاش کند.

حسادت باعث می‌شود انرژی فرد در راه ویران کردن سرمایه‌های فردی و اجتماعی مصرف شود و حتی منجر به جرم و جنایت‌هایی مانند دزدی و قتل شود. تفکر درباره عاقبت حسادت نیز، راه را برای درمان آن آسان‌تر می‌کند.

راه‌های عملی

برخی از راه‌های عملی درمان حسادت چنین است:

عملی نکردن فکر حسادت

مهمترین عامل جلوگیری از حسد، پیروی نکردن از حسادت و عملی نکردن فکر حسادت است. زیرا هر فکری که از آن پیروی نشود، به خودی خود از بین می‌رود؛ چنانچه بر اساس روایتی، وسوسه مانند حمله کردن سگ است، که اگر به او اعتنا نشود دور می‌شود.^[۷]

عمل بر ضد حسد

یکی از راه‌های درمان حسادت، این است که هر چه حسد از حسود می‌خواهد، آن را محکوم کرده و خلاف آن عمل کند. برای نمونه، اگر حسود بخواهد بر اساس حسادت خود، آبروی کسی را در جمعی بریزد، خلاف آن عمل کرده و از او تعریف و تمجید کند. انجام این راهکار در آغاز برای شخص سخت است؛ ولی به‌تدریج تبدیل به اخلاق او شده و آسان خواهد شد.

خیرخواهی حسود، نسبت به شخصی که به او حسادت می‌ورزد، خوش‌رفتاری با او و کمک کردن به او، از دیگر نمونه‌های «عمل بر ضد حسد» است.

اظهار محبت

اظهار محبت نسبت به کسی که حسادت او در قلب انسان است، برای درمان آن مؤثر دانسته شده است.^[۸] برقراری رابطه عاطفی با فرد مورد حسادت، زمینه روانی مناسبی بین دو نفر پدید می‌آورد. انجام این کار سخت است؛ ولی با توجه کردن به پاداش اخروی و آسایشی که در دنیا نصیب او خواهد شد، سختی کار آسان می‌شود. این کار در ابتدا ظاهری و مصنوعی است؛ ولی به‌تدریج، واقعی و حقیقی خواهد شد.^[۸]

خودداری از تجسس

گاهی جستجو از امور خصوصی دیگران و آگاه شدن از برتری‌هایی که به آن دست یافته‌اند، موجب حسادت فرد می‌شود. قرآن از تجسس در امور دیگران نهی کرده است.^[۹]

درخواست از خدا

بنا بر آیه ﴿وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا؛ [پروردگارا!] و در دلهایمان حسد و کینه‌ای نسبت به مؤمنان قرار مده!﴾(حشر:۱۰) درخواست از خدا برای برداشته شدن حسد از دل‌ها، در درمان آن اثرگذار است.

کمک گرفتن از نماز، که بازدارنده از زشتی‌ها و بدی‌ها معرفی شده،^[۱۰] و توسل به اهل بیت(ع) در مبارزه با حسادت و درمان آن تأثیرگذارند.

مطالعه بیشتر

کتاب حسد، رضا صدر، ترجمه باقر خسرو شاهی، انتشارات حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات.

منابع

↑ اقتباس از معراج السعاده، ص۴۶۶ – ۴۶۸.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۶؛ آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ص۱۴۱.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۶.
↑ نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۳۲۷.
↑ موسوی خمینی، روح‌الله، چهل حدیث، ص۱۱۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۲۳.
↑ دستغیب، سید عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۲، ص۳۲۲.
↑ ^۸٫۰ ^۸٫۱ امام خمینی، اربعین حدیث، ص۱۱۲.
↑ حجرات: ۱۲.
↑ عنکبوت: ۴۵.

[1] اقتباس از معراج السعاده، ص۴۶۶ – ۴۶۸.

[:0-2] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۶؛ آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ص۱۴۱.

[:02-3] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۶.

[4] نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۳۲۷.

[5] موسوی خمینی، روح‌الله، چهل حدیث، ص۱۱۲.

[6] مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۲۳.

[7] دستغیب، سید عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۲، ص۳۲۲.

[:03-8] ۸٫۰ ^۸٫۱ امام خمینی، اربعین حدیث، ص۱۱۲.

[9] حجرات: ۱۲.

[10] عنکبوت: ۴۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۳: / خط ۳: @@
 چگونه باید با حسد مبارزه کرد؟
 {{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}
+{{پاسخ}}درمان [[حسد]]، راهکارهای علمی و عملی دارد، که در بخش راه‌های علمی آن، توجه به گستردگی و فراوانیِ [[نعمت|نعمت‌ها]]، شناخت [[عوامل حسد]] و شناخت [[آسیب‌های حسد|آسیب‌های آن]] مورد سفارش قرار گرفته است.
-بدون شك براي حسد راه علاج وجود دارد، و الا خداوند كسي را تكليف نمي كرد حسد نورزد، امام خميني(رحمه الله) مي فرمايد: گمان مكن كه رذايل نفساني و اخلاق روحي ممكن الزوال نيست، اينها خيال خامي است كه نفس اماره و شيطان القاء مي كنند، تا تو را از راه آخرت و صلاح باز دارند.<ref>امام خميني، سيد روح الله، اربعين حديث، انتشارات طه، چاپ سي ام، ج۱، ص۱۰۹.</ref> اما اين كه چگونه حسد را باید علاج کرد؟
+در بخش راه‌های عملی، عمل نکردن به فکرِ حسادت، مهمترین عامل جلوگیری از حسد دانسته شده است. عمل بر ضد حسد، راهکار دیگری است که در آن فرد، هر چه حسد به آن دستور می‌دهد، خلاف آن را انجام می‌دهد.
-اولا: بدانيم كه انسان حسود در واقع، معترض به حكمت خداست، كه چرا به افرادي فلان نعمت را بخشيده است و اين اعتراض به خدا، ظلمي بزرگ است. قرآن مجيد مي فرمايد: «به مردم در برابر آنچه خدا از فضلش به آنها بخشيده حسد مي ورزد.»<ref>نساء/ ۵۴.</ref>
+درخواست از [[خدا]]، کمک گرفتن از [[نماز]] و [[توسل]] به [[معصومان(ع)]] مواردی است که انسان را در درمان حسد، یاری می‌رساند.
-ثانيا: متوجه باشيم حسد به حاسد ضرر مي رساند زیرا صاحب اين رذيله، هم در دنيا معذّب و مبتلا است و هم در قبر و آخرت؛ در حالي كه براي محسود هيچ ضرري نمي رساند، نعمت از او زايل نمي شود، بلكه براي او نفع دنيوي و اُخروي هم دارد.<ref>امام خميني، اربعين حديث، ص۱۰۸ و ص۱۱۲.</ref>
+== راه‌های شناختی ==
+ضعف فکری و شناختی در تحلیل امور، ریشه اصلی [[حسادت]] دانسته شده است. برای جبران ضعف شناختیِ [[حسود]]، راه‌های مختلفی سفارش شده، که برخی از آنها چنین است:
-پس بايد به نفس خود بفهمانيم كه اين بنده خداست و شايد خداوند به او نظر لطف داشته است، پس چرا با بنده صالح خداوند دشمني و حسادت كنيم.<ref>امام خميني، اربعين حديث، ص۱۱۲.</ref>
+=== توجه به گستردگی و فراوانی نعمت‌ها ===
+شخص حسود، با نگاهی بدبینانه به [[نظام هستی]] و [[خداوند]]، [[فضل خدا|فضل]] و [[رحمت خدا]] را محدود می‌داند. او تصور می‌کند وقتی [[نعمت|نعمتی]] به کسی رسید، به این معنا است که آن نعمت را از دست داده و راه دیگری برای رسیدن به آن نعمت، یا نعمتی مشابه به آن، وجود ندارد. [[انسان]] اگر به گستردگی نعمت‌ها در نظام هستی و بی‌نهایت بودنِ رحمت خداوند توجه داشته باشد، حسادت او از بین می‌رود.
-اگر تيغ عالم بنجنبد ز جاي 		***		نبرد رگي تا نخواهد خداي
+حسود به این توجه ندارد که حسادت به نعمت‌های خدادادی یک فرد، درحقیقت بی‌اعتنایی به حکمت خدا است؛ چون خدا بر اساس حکمتش به او نعمت داده است.
-ثالثا: دعا كنيم و از خداوند كه سلطان قلبها و مقلب القلوب است، بخواهيم نسبت به مؤمنين، ما را حسود نسازد. قرآن مجيد مي فرمايد: «پروردگارا: ما و برادرانمان را كه در ايمان بر ما پيشي گرفتند، بيامرز و در دلهاي ما حسد و كينه اي نسبت به مؤمنان قرار مده.»<ref>حشر/ ۱۰. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج۲۳، ص۵۱۴.</ref>
+اندیشیدن درباره توانمندی‌ها و موقعیت‌های خوبی که انسان به آن رسیده و داشتن تصویری مثبت از خود نیز، در از میان بردن حسادت تأثیرگذار است.
-چهارم: سعي و تلاش كنيم كه «حسد» از ابتداء در قلب و فكر ما وارد نشود كه پيشگيري بهتر و ارزانتر از معالجه است.
+=== شناخت عوامل حسد ===
+{{اصلی|انگیزه‌های حسادت}}
+برای رفع حسد، باید سبب‌ها و [[انگیزه‌های حسادت|عوامل آن]] شناسایی شده و از میان برود.<ref>اقتباس از معراج السعاده، ص۴۶۶ – ۴۶۸.</ref> برخی از عوامل حسادت چنین است:
+*'''دشمنی و کینه''': وقتی [[انسان]] نسبت به کسی [[دشمنی]] و [[کینه]] دارد، از خوشی او ناراحت، و از رنج و زحمت او خشنود می‌شود.
+*'''برتری طلبی''': برای کسی که دچار برتری‌طلبی است، سخت است دیگران نسبت به او بهتر و برتر باشند.
+*'''تکبر''': شخص [[متکبر]]، از اینکه دیگری [[نعمت|نعمتی]] به دست آورد [[ترس|هراس]] دارد؛ زیرا در این صورت، آن فرد از او پیروی نکرده، و چه بسا هم‌ردیف یا بالاتر از او قرار بگیرد.
+=== شناخت آسیب‌های حسد ===
+{{اصلی|پیامدهای حسد}}
+یکی از راه‌های درمان حسادت، آگاه کردن انسان از ضررهای فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی آن است. برخی از پیامدهای حسد چنین است:
+{{ستون-شروع|۲}}
+*[[افسردگی|اندوه]] دائمی؛<ref name=":0">مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۶؛ آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ص۱۴۱.</ref>
+*بیمارهای جسمی؛<ref name=":02">مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۵۶.</ref>
+*انکار [[حکمت خدا]]؛<ref>نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۲، ص۳۲۷.</ref>
+*انکار [[عدل خدا]]؛<ref>موسوی خمینی، روح‌الله، چهل حدیث، ص۱۱۲.</ref>
+*صرف انرژی در راه نادرست؛
+*[[جرم]] و [[جنایت]].<ref>مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۲۳.</ref>
+{{پایان}}
+فرد حسود با دیدن خوشی‌های دیگران در [[افسردگی|اندوهی]] دائمی بوده و به دلیل غم و اندوه درونی، به بیماری‌های جسمی نیز مبتلا می‌شود. توجه به اینکه، با حسادت نه تنها زیانی به دیگری نمی‌رسد؛ بلکه خود حسود دچار بیماری‌های روانی و جسمی می‌شود، در درمان آن تأثیرگذار است.
-پنجم: نسبت به كسي كه حسادت او در قلب ماست اظهار محبت كنيم، هر چند براي شخص مشكل و سخت باشد، ولي به خاطر آخرت خود و آسايشي كه در آينده نصيب او مي شود، سختي كار آسان مي شود. مثلا از او تعريف و تجليل كرده و نسبت به او نيكي كنيم، هر چند اين كارها در ابتدا ظاهري و مصنوعي است، ولي به زودي اين محبت ها، واقعي و حقيقي مي شوند.<ref>امام خميني، اربعين حديث، ص۱۱۲.</ref>
+حسود در حقیقت، به نحوه تقسیم [[نعمت|نعمت‌ها]] توسط [[خدا]] اعتراض دارد؛ بنابراین [[حکمت خدا|حکمت]] و [[عدل الهی]] را انکار می‌کند. توجه به این مطلب، باعث می‌شود حسود در تغییر تفکر و اندیشه خود تلاش کند.
-ششم: در بسياري از موارد همنشيني ها و جستجو از احوالات خصوصي، موجب حسادت مي شود، پس سعي كنيم به مقدار ضرورت معاشرت كنيم و از زندگي خصوصي آنها كه موجب حسادت ما مي شود تفحص و جستجو نكنيم.
+حسادت باعث می‌شود انرژی فرد در راه ویران کردن سرمایه‌های فردی و اجتماعی مصرف شود و حتی منجر به جرم و جنایت‌هایی مانند [[دزدی]] و [[قتل]] شود. تفکر درباره عاقبت حسادت نیز، راه را برای درمان آن آسان‌تر می‌کند.
-هفتم: از برخوردهاي اشخاص، برداشت بد نكنيم و در امور اجتماعي متعادل باشيم، و از كسي به خاطر مقام يا مال و يا... توقع بي جا نداشته باشيم.
+== راه‌های عملی ==
+برخی از راه‌های عملی درمان حسادت چنین است:
-==راه درمان حسد==
+=== عملی نکردن فکر حسادت ===
+مهمترین عامل جلوگیری از [[حسد]]، پیروی نکردن از حسادت و عملی نکردن فکر حسادت است. زیرا هر فکری که از آن پیروی نشود، به خودی خود از بین می‌رود؛ چنانچه بر اساس [[روایت|روایتی]]، [[وسوسه]] مانند حمله کردن سگ است، که اگر به او اعتنا نشود دور می‌شود.<ref>دستغیب، سید عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج۲، ص۳۲۲.</ref>
-مي‌دانيم كه حسد از بيماري‌هاي مهم رواني است و بيماري‌هاي رواني را بايد از دو راه علمي و عملي و يا به اصطلاح نظري و عملي درمان نمود.
+=== عمل بر ضد حسد ===
+یکی از راه‌های درمان حسادت، این است که هر چه حسد از حسود می‌خواهد، آن را محکوم کرده و خلاف آن عمل کند. برای نمونه، اگر حسود بخواهد بر اساس حسادت خود، [[آبرو|آبروی]] کسی را در جمعی بریزد، خلاف آن عمل کرده و از او تعریف و تمجید کند. انجام این راهکار در آغاز برای شخص سخت است؛ ولی به‌تدریج تبدیل به اخلاق او شده و آسان خواهد شد.
-==درمان علمي يا نظري==
+خیرخواهی حسود، نسبت به شخصی که به او حسادت می‌ورزد، خوش‌رفتاری با او و کمک کردن به او، از دیگر نمونه‌های «عمل بر ضد حسد» است.
-اولين راه مبارزه با اين مرض رواني، آگاه كردن انسان از ضررهاي فردي، اجتماعي، دنيوي و آخرتي آن است.
+=== اظهار محبت ===
+اظهار محبت نسبت به کسی که حسادت او در قلب انسان است، برای درمان آن مؤثر دانسته شده است.<ref name=":03" /> برقراری رابطه عاطفی با فرد مورد حسادت، زمینه روانی مناسبی بین دو نفر پدید می‌آورد. انجام این کار سخت است؛ ولی با توجه کردن به [[پاداش|پاداش اخروی]] و آسایشی که در دنیا نصیب او خواهد شد، سختی کار آسان می‌شود. این کار در ابتدا ظاهری و مصنوعی است؛ ولی به‌تدریج، واقعی و حقیقی خواهد شد.<ref name=":03">امام خمینی، اربعین حدیث، ص۱۱۲.</ref>
-==درمان حسد==
+=== خودداری از تجسس ===
+گاهی جستجو از امور خصوصی دیگران و آگاه شدن از برتری‌هایی که به آن دست یافته‌اند، موجب حسادت فرد می‌شود. قرآن از تجسس در امور دیگران نهی کرده است.<ref>حجرات: ۱۲.</ref>
-بايد دانست كه حسد يكي از بيماري هاي بزرگ دل است و بيماري هاي اين چنين با همكاري علم و عقل مداوا مي شوند يعني هم بايد شناخت و فكر خود را اصلاح كند و هم در مقابل عمل به مبارزه با حسد برخيزد.
+=== درخواست از خدا ===
+بنا بر [[آیه]] {{قرآن|وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا
+| سوره = حشر
+| آیه = ۱۰
+| ترجمه = [پروردگارا!] و در دلهایمان حسد و کینه‌ای نسبت به مؤمنان قرار مده!
+}} درخواست از خدا برای برداشته شدن حسد از دل‌ها، در درمان آن اثرگذار است.
-۱. فرد حسود بايد بداند كه حسد هم براي دنيا و هم براي دين و آخرت فرد حسود ضرر دارد و براي دنيا و دين و آخرت فردي كه به او حسوي مي كند نه تنها ضرر نمي رسد؛ بلكه نفع هم مي رسد. توضيح آنكه فرد حسود از اينكه نعمتي به ديگري برسد و يا بلايي از او رفع شود ناراحت و غمگين مي شود لذا پيوسته ناراحت و اندوهگين است (اين ضرر دنيوي) و چون به نعمتي كه خداوند به آن فرد داده راضي نيست و خير خواهي مومنين را نمي كند و از انبياء و مومنين كه خير مردم را مي خواهند كناره گرفته و با ابليس و كفار كه گرفتاري مومنين و از دست رفتن نعمت آنان را مي خواهند شريك شده است لذا به دين خود لطمه زده و اين (حسد) خيانتي به قلب است كه خوبي‌ها را نابود مي‌كند همان‌طور كه آتش هيزم را مي خورد.
+کمک گرفتن از [[نماز]]، که بازدارنده از زشتی‌ها و بدی‌ها معرفی شده،<ref>عنکبوت: ۴۵.</ref> و [[توسل]] به [[اهل بیت(ع)]] در مبارزه با حسادت و درمان آن تأثیرگذارند.
-و در مورد اينكه با حسد نعمت از فردي كه به او حسد مي ورزد زائل و نابود مي شود به سبب آن است كه تا مدتي كه خداوند مقدر كرده است آن فرد از آن نعمت برخوردار است و از آنجا كه حسود با حسد به آن فرد ظلم مي كند مخصوصا اگر حسد وي را به غيبت و عيبجويي درباره آن فرد بكشاند در روز قيامت از حسنات فرد حسود كه غيبت كرده است بر مي دارند و به آن فرد مي دهند و اين ضرري بس عظيم است. وقتي انسان در آنچه گفته شد به خوبي تامل كند مي‌فهمد كه حسد جز ضرر هيچ فايده اي ندارد و بايد از آن دست كشيد.
-۲. وقتي به كسي حسد ورزيد براي رفع حسد برعكس آنچه حسد مي‌طلبد عمل كند؛ يعني خير خواهي آن فرد را بكند خود را وادار به اين اعمال كند به او كمك كند با خوش روئي برخورد كند اگر حسادت مي‌گويد غيبت او را کند؛ برعكس از او تعريف و مدح كند. خلاصه درست رفتارهاي ضد حسد را انجام دهد تا حسد كم كم از او ريشه كن شود.
-۳. شناسايي عوامل حسد: براي رفع حسد، بايد سبب ها و عامل هاي آن را شناسايي و مرتفع كرد. يعني تكبر و دشمني و كينه و... را از خود دور كند و با درمان آن صفات زشت حسد نيز خود به خود درمان شود.<ref>اقتباس از معراج السعاده، ص۴۶۶ – ۴۶۸.</ref>
-۴. از نماز كمك بگيرد همانطور كه مي دانيم نماز از زشتي ها و بدي ها باز مي دارد؛ پس اگر به نماز اهميت بدهد و با حضور قلب بيشتر نماز بخواند تاثير آن در بازداري از گناهان از جمله حسد بيشتر مي‌شود.
-۵. منشاء اصلي گناهان از جمله حسد، حب و دلبستگي به دنيا است كه انسان براي به دست آوردن بهره‌ بيشتر از دنيا دست به گناهان مي‌زند پس اگر دلبستگي به دنيا را از دل بيرون كنيم مي‌توانيم با گناهان به راحتي مبارزه كنيم و حسد را از دلمان بيرون كنيم.
-۶. يكي از عوامل انحراف و گمراهي انسان شيطان است كه وسوسه مي‌كند انسان براي جلوگيري از وسوسه‌ شيطان مي تواند بدين گونه اقدام كند كه وقتي در دلش وسوسه‌ شيطاني آمد كاري كه شيطان را عصباني مي‌كند انجام دهد مثلا سجده خدا كند و يا ذكر خدا بگويد تا شيطان دست بردارد.
-۷. به ائمه‌ اطهار(ع) متوسل شود و با توسل به ائمه‌ اطهار از خدا بخواهد به وي در رفع حسد كمك كند.
-{{پایان پاسخ}}
 {{مطالعه بیشتر}}
-==مطالعه بیشتر==
-* كتاب حسد، رضا صدر، ترجمه باقر خسرو شاهي، انتشارات حوزه علميه قم، دفتر تبليغات.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
+== مطالعه بیشتر ==
+* کتاب حسد، رضا صدر، ترجمه باقر خسرو شاهی، انتشارات حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات.
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = اخلاق
-|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
+| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
-|شاخه فرعی۲ = حسد
+| شاخه فرعی۲ = حسد
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر = شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+ | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+  | بازبینی =
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت = ج
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}