فهرست ویژگی‌های منافقان در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

(←‏خصوصیات فردی: اصلاح ارقام)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=fabbasi}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
خط ۷: خط ۶:
قرآن نشانه‌ها و ویژگی‌های فردی و اجتماعی نفاق و منافق را بیان کرده است.
قرآن نشانه‌ها و ویژگی‌های فردی و اجتماعی نفاق و منافق را بیان کرده است.


نشانه‌های فردی نفاق در قرآن عبارتند از:
نشانه‌های فردی منافق در قرآن عبارتند از:
بي‌حالي در عبادت؛ خودنمايي و رياكاري؛ مراعات نکردن ادب؛ فاصله حرف با عمل؛ رویگردانی از خدا و رسول؛ آراستگی ظاهری و خوش زبانی؛ چند شخصیتی.
[[ریا در عبادت|بی‌حالی در نماز]] و [[ریا|ریاکاری]]؛ فاصله حرف با عمل؛ رویگردانی از خدا و [[رسول(ص)]]؛ آراستگی ظاهری و خوش زبانی؛ چند شخصیتی.


قرآن برای نفاق نشانه‌هایی هم بیان کرده است که در روابط اجتماعی آن را بروز می‌دهند؛ از جمله:
قرآن برای نفاق و منافق نشانه‌هایی هم بیان کرده است که در روابط اجتماعی آن را بروز می‌دهند؛ از جمله:
بدبيني؛ غرور و استكبار؛ ذائقه ناسالم سياسي و فرهنگي؛ بی‌هدف؛ پيمان‌شكني؛ روی‌گردان از جهاد؛ زندگی همراه با ترس؛ بازداشتن جامعه از انفاق کردن؛ بهره‌گیری از سوگند برای انحراف جامعه؛ فرصت طلبی.
[[بدبینی]]؛ [[تکبر|غرور و استکبار]]؛ ذائقه ناسالم سیاسی و فرهنگی؛ فریب‌کاران بی‌هدف؛ پیمان‌شکنی و [[دروغ|دروغ‌گویی]]؛ [[جهاد|روی‌گردان از جهاد]]؛ زندگی همراه با ترس؛ بازداشتن جامعه از [[انفاق در قرآن|انفاق کردن]]؛ بهره‌گیری از سوگند برای انحراف جامعه؛ فرصت طلبی.


== خصوصیات فردی ==
== خصوصیات فردی ==
# '''بي‌حالي در عبادت و رياكاري:''' {{قرآن|إِنَّ الْمُنافِقينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‏ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً | ترجمه= منافقان مى‏خواهند خدا را فريب دهند؛ در حالى كه او آنها را فريب مى‏دهد؛ و هنگامى كه به نماز برمى‏خيزند، با كسالت برمى‏خيزند؛ و در برابر مردم ريا مى‏كنند؛ و خدا را جز اندكى ياد نمى‏نمايند.|سوره= نساء|آیه=۱۴۲}}
# '''بی‌حالی در نماز و ریاکاری:''' {{قرآن|إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلیلاً | ترجمه= منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند؛ در حالی که او آنها را فریب می‌دهد؛ و هنگامی که به نماز برمی‌خیزند، با کسالت برمی‌خیزند؛ و در برابر مردم ریا می‌کنند؛ و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.|سوره= نساء|آیه=۱۴۲}}
# '''خودنمايي و رياكاري:''' {{قرآن|وَ لا تَكُونُوا كَالَّذينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النَّاسِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ اللَّهُ بِما يَعْمَلُونَ مُحيطٌ| ترجمه= و مانند كسانى نباشيد كه از روى هوى پرستى و غرور و خودنمايى در برابر مردم، از سرزمين خود به (سوى ميدان بدر) بيرون آمدند؛ و (مردم را) از راه خدا بازمى‏‌داشتند؛ و خداوند به آنچه عمل مى‏‌كنند، احاطه (و آگاهى) دارد! |سوره= انفال| آیه=۴۷}}
# '''فاصله حرف با عمل:''' منافقان به دروغ شهادت بر توحید و نبوت می‌دادند که در دل بدان ایمان نداشتند: {{قرآن| إِذا جاءَکَ الْمُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَ اللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقینَ لَکاذِبُونَ|ترجمه= هنگامی که منافقان نزد تو آیند می‌گویند: ما شهادت می‌دهیم که یقیناً تو رسول خدایی! خداوند می‌داند که تو رسول او هستی، ولی خداوند شهادت می‌دهد که منافقان دروغگو هستند (و به گفته خود ایمان ندارند).|سوره =منافقون|آیه=۱}} قرآن یکی از ویژگی‌های منافقان را ادعای داشتن ایمان به خدا و قیامت می‌داند که در دل بدان اعتقاد ندارند.<ref>سوره بقره، آیه۸. طباطبايى، محمدحسين‏، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش‏، ج۱، ص۸۷.</ref>
# '''مراعات نکردن ادب:''' {{قرآن| لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً فَلْيَحْذَرِ الَّذينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصيبَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ | ترجمه= صدا كردن پيامبر را در ميان خود، مانند صدا كردن يكديگر قرار ندهى؛ خداوند كسانى از شما را كه پشت سر ديگران پنهان مى‏‌شوند، و يكى پس از ديگرى فرار مى‌‏كنند مى‏‌داند! پس آنان كه فرمان او را مخالفت مى‌‏كنند، بايد بترسند از اينكه فتنه‏اى دامن‌شان را بگيرد، يا عذابى دردناك به آنها برسد!|سوره= نور|آیه=۶۳}}
# '''رویگردانی از خدا و رسول:''' {{قرآن| وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلی ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَی الرَّسُولِ رَأَیْتَ الْمُنافِقینَ یَصُدُّونَ عَنْکَ صُدُوداً|ترجمه= و هنگامی که به آنها گفته شود به سوی آنچه خداوند نازل کرده و به سوی پیامبر بیایید، منافقان را می‌بینی که از تو روی برمی‌گردانند.|سوره=نساء|آیه=۶۱}}
# '''فاصله حرف با عمل:''' {{قرآن|وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنينَ |ترجمه= گروهى از مردم كسانى هستند كه مى‏گويند: «به خدا و روز رستاخيز ايمان آورده‏ايم.» در حالى كه ايمان ندارند.|سوره= بقره|آیه=۸}} منافقان به دروغ شهادت بر توحید و نبوت می‌دادند که در دل بدان ایمان نداشتند: {{قرآن| إِذا جاءَكَ الْمُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرَسُولُهُ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقينَ لَكاذِبُونَ|ترجمه= هنگامى كه منافقان نزد تو آيند مى‏‌گويند: ما شهادت مى‏‌دهيم كه يقيناً تو رسول خدايى! خداوند مى‏‌داند كه تو رسول او هستى، ولى خداوند شهادت مى‏‌دهد كه منافقان دروغگو هستند (و به گفته خود ايمان ندارند).|سوره =منافقون|آیه=۱}}
# '''آراستگی ظاهری و خوش زبانی:''' قرآن در ادامه صفات منافقان یادآور می‌شود که آن‌ها ظاهری آراسته و سخنان شیرین و جذاب دارند: {{قرآن| وَإِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُمْ وَإِنْ یَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ | ترجمه= هنگامی که آنها را می‌بینی، جسم و قیافه آنان تو را در شگفتی فرو می‌برد؛ و اگر سخن بگویند، به سخنان‌شان گوش فرا می‌دهی!|سوره= منافقون|آیه=۴}} اما باطن آنها به گونه دیگری است: {{قرآن|کَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ | ترجمه= گویی چوب‌های خشکی هستند که به دیوار تکیه داده شده‌اند! هر فریادی از هر جا بلند شود بر ضد خود می‌پندارند!|سوره= منافقون|آیه=۴}} منافقان اجسامى بى‌‏روح و هيكل‌هايى تو خالى دارند. نه از خود استقلالى، نه در درون نوری و نه اراده محكم و ايمانى دارند، درست همچون چوب‌هاى خشك تكيه زده بر ديوار هستند<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران ، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۱۵۳.</ref>
# '''رویگردانی از خدا و رسول:''' {{قرآن| وَ إِذا قيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى‏ ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً|ترجمه= و هنگامی که به آنها گفته شود به سوی آنچه خداوند نازل کرده و به سوی پیامبر بیایید، منافقان را می‌بینی که از تو روی برمی‌گردانند.|سوره=نساء|آیه=۶۱}}
# '''چند شخصیتی:''' منافقان هر روز به رنگی در می‌آیند، میان هر جمعیتی که قرار بگیرند با آنها هم‌صدا می‌شوند<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران ، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۹۶.</ref> و این ترسیم یکی دیگر از خصوصیات آن‌ها در قرآن است: {{قرآن| وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَیٰ شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ|ترجمه= و هنگامی که افراد باایمان را ملاقات می‌کنند، و می‌گویند: ما ایمان آورده‌ایم! (ولی) هنگامی که با شیطان‌های خود خلوت می‌کنند، می‌گویند: ما با شمائیم! ما فقط (آنها را) مسخره می‌کنیم!|سوره= بقره|آیه=۱۴}}
# '''آراستگی ظاهری و خوش زبانی:''' منافقان ظاهری آراسته و سخنان شیرین و جذاب دارند: {{قرآن| وَإِذَا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُمْ وَإِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ | ترجمه= هنگامی که آنها را می‌بینی، جسم و قیافه آنان تو را در شگفتی فرو می‌برد؛ و اگر سخن بگویند، به سخنانشان گوش فرا می‌دهی!|سوره= منافقون|آیه=۴}} اما باطن آنها به گونه دیگری است: {{قرآن|كَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ | ترجمه= گویی چوب‌های خشکی هستند که به دیوار تکیه داده شده‌اند! هر فریادی از هر جا بلند شود بر ضد خود می‌پندارند!|سوره= منافقون|آیه=۴}}
# '''چند شخصیتی:''' منافقان هر روز به رنگی در می‌آیند، میان هر جمعیتی که قرار بگیرند با آنها همصدا می‌شوند: {{قرآن| وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ|ترجمه= و هنگامی که افراد باایمان را ملاقات می‌کنند، و می‌گویند: ما ایمان آورده‌ایم! (ولی) هنگامی که با شیطانهای خود خلوت می‌کنند، می‌گویند: ما با شمائیم! ما فقط (آنها را) مسخره می‌کنیم!|سوره= بقره|آیه=۱۴}}


==خصوصیات اجتماعی ==
== خصوصیات اجتماعی ==
# '''بدبيني به خدا:''' {{قرآن|وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكينَ وَ الْمُشْرِكاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً |ترجمه= و تا مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرك را كه درباره خداوند بدانديشند، عذاب كند؛ پيشامد بد روزگار بر آنان باد و خداوند بر آنان خشم گرفته و لعنت آورده و بر ايشان دوزخ را آماده ساخته است و بد سرانجامي است.|سوره= فتح| آیه= ۶}} منافقان به وعده‌های رسول‌خدا(ص) هم بدبین بوده و آن را فریبی بیش نمی‌دانستند.<ref>سوره احزاب، آیه۱۲.</ref>
# '''بدبینی به خدا:''' {{قرآن|وَ یُعَذِّبَ الْمُنافِقینَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِکینَ وَ الْمُشْرِکاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصیراً |ترجمه= و تا مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که درباره خداوند بداندیشند، عذاب کند؛ پیشامد بد روزگار بر آنان باد و خداوند بر آنان خشم گرفته و لعنت آورده و بر ایشان دوزخ را آماده ساخته است و بد سرانجامی است.|سوره= فتح|آیه= ۶}} منافقان به وعده‌های [[رسول‌خدا(ص)]] هم بدبین بوده و آن را فریبی بیش نمی‌دانستند.<ref>سوره احزاب، آیه۱۲.</ref>
# '''استكبارجویی:''' {{قرآن|وَ إِذا قيلَ لَهُمْ تَعالَوْا يَسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَيْتَهُمْ يَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَكْبِرُونَ |ترجمه= چون به ايشان (منافقان) گفته شود بياييد تا پيامبر خدا براي شما آمرزش بطلبد، سرهاي خود را (به كفار) برگردانند؛ و بنگر ايشان را كه از سر استكبار روي گردانند.|سوره = منافقون| آیه=۵}} خداوند در ادامه یادآور می‌شود که براى آنها تفاوت نمى‏‌كند، خواه استغفار براي‌شان كنى يا نكنى، هرگز خداوند آنان را نمى‏‌بخشد؛ زيرا خداوند قوم فاسق را هدايت نمى‏‌كند! آنها كسانى هستند كه مى‏‌گويند: به افرادى كه نزد رسول خدا هستند انفاق نكنيد تا پراكنده شوند! (غافل از اينكه) خزاين آسمانها و زمين از آن خداست، ولى منافقان نمى‌فهمند!<ref>سوره منافقون، آیه۶و۷.</ref>
# '''ذائقه ناسالم سیاسی و فرهنگی:''' {{قرآن| الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُونَ | ترجمه= مردان و زنان منافق، همه مانند یکدیگرند که امر به منکر و نهی از معروف می‌کنند و دست‌شان را (از نفاق) بسته می‌دارند؛ خداوند را فراموش کرده‌اند و خدا هم (به کیفر آن) فراموششان کرده است؛ بی‌گمان منافقان از فاسقانند.|سوره= توبه|آیه=۶۷}}
# '''ذائقه ناسالم سياسي و فرهنگي:''' {{قرآن| الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقينَ هُمُ الْفاسِقُونَ | ترجمه= مردان و زنان منافق، همه مانند يكديگرند كه امر به منكر و نهي از معروف مي‌كنند و دست‌شان را (از نفاق) بسته مي‌دارند؛ خداوند را فراموش كرده‌اند و خدا هم (به كيفر آن) فراموششان كرده است؛ بي‌گمان منافقان از فاسقانند.|سوره= توبه|آیه=۶۷}}
# '''روی‌گردان از جهاد:''' {{قرآن|وَ لِیَعْلَمَ الَّذینَ نافَقُوا وَ قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالاً لاَتَّبَعْناکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإیمانِ یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فی قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُونَ|ترجمه= و نیز برای این بود که منافقان شناخته شوند؛ آنهایی که به ایشان گفته شد: بیایید در راه خدا نبرد کنید! یا (حد اقل) از حریم خود، دفاع نمایید! گفتند: اگر می‌دانستیم جنگی روی خواهد داد، از شما پیروی می‌کردیم. آنها در آن هنگام، به کفر نزدیک‌تر بودند تا به ایمان؛ به زبان خود چیزی می‌گویند که در دل‌های‌شان نیست! و خداوند از آنچه کتمان می‌کنند، آگاه‌تر است. |سوره=آل عمران|آیه= ۱۶۷}}
# '''بی‌هدفی:''' {{قرآن|مُذَبْذَبينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى‏ هؤُلاءِ وَ لا إِلى‏ هؤُلاءِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبيلاً | ترجمه= آنها افراد بى‏‌هدفى هستند كه نه سوى اينها و نه سوى آنهايند! (نه در صف مؤمنان قرار دارند، و نه در صف كافران!) و هر كس را خداوند گمراه كند، راهى براى او نخواهى يافت.|سوره = نساء|آیه=۱۴۳}}
# '''زندگی همراه با ترس:''' {{قرآن| یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فی قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ |ترجمه=منافقان از آن روزی می‌ترسند که خدا سوره‌ای بفرستد که آنها را از آنچه در درون آنهاست آگاه کند. بگو: اکنون تمسخر کنید، خدا آنچه را که از آن می‌ترسید آشکار خواهد ساخت.|سوره= توبه|آیه۶۴}}
# '''پيمان‌شكني:''' {{قرآن|فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً في‏ قُلُوبِهِمْ إِلى‏ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ| ترجمه= اين عمل، (روح) نفاق را، تا روزى كه خدا را ملاقات كنند، در دل‌هاي‌شان برقرار ساخت. اين بخاطر آن است كه از پيمان الهى تخلّف جستند؛ و بخاطر آن است كه دروغ مى‏گفتند.| سوره= توبه|آیه=۷۷}} در آیات دیگر نیز آمده است که منافقان وعده یاری می‌دهند و پیمان می‌بندند؛ اما بدان عمل نمی‌کنند و خدا دروغگو و پیمان شکن بودن آنها را می‌داند. (سوره حشر، آیه۱۱)
# '''پیمان‌شکنی و دروغگویی:''' {{قرآن|فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فی قُلُوبِهِمْ إِلی یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ| ترجمه= این عمل، نفاق را تا روزی که خدا را ملاقات کنند، در دل‌های‌شان برقرار ساخت. این بخاطر آن است که از پیمان الهی تخلّف جستند؛ و بخاطر آن است که دروغ می‌گفتند.| سوره= توبه|آیه=۷۷}} در آیات دیگر نیز آمده است که منافقان وعده یاری می‌دهند و پیمان می‌بندند؛ اما بدان عمل نمی‌کنند و خدا دروغگو و پیمان‌شکن بودن آنها را می‌داند.<ref>سوره حشر، آیه۱۱.</ref>
# '''روی‌گردان از جهاد:''' {{قرآن|وَ لِيَعْلَمَ الَّذينَ نافَقُوا وَ قيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالاً لاَتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ في‏ قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ|ترجمه= و نيز براى اين بود كه منافقان شناخته شوند؛ آنهايى كه به ايشان گفته شد: بياييد در راه خدا نبرد كنيد! يا (حد اقل) از حريم خود، دفاع نماييد! گفتند: اگر مى‏‌دانستيم جنگى روى خواهد داد، از شما پيروى مى‏‌كرديم. آنها در آن هنگام، به كفر نزديك‌تر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزى مى‏‌گويند كه در دل‌هاي‌شان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مى‏‌كنند، آگاه‌تر است. |سوره=آل‏ عمران|آیه= ۱۶۷}}
# '''استکبارجویی:''' قرآن یکی از خصوصیات منافقان را استکبارجویی دانسته است.<ref>طوسى، محمد بن حسن، التبيان في تفسير القرآن، ‏بيروت‏، دار إحياء التراث العربي، ‏چاپ اول، بی‌تا، ج۱۰، ص۱۳.</ref> این‌ها حتی حاضر نمی‌شوند رسول خدا(ص) برای‌شان طلب بخشش کند: {{قرآن|وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ |ترجمه= چون به ایشان (منافقان) گفته شود بیایید تا پیامبر خدا برای شما آمرزش بطلبد، سرهای خود را (به کفار) برگردانند؛ و بنگر ایشان را که از سر استکبار روی گردانند.|سوره =منافقون| آیه=۵}} خداوند در ادامه یادآور می‌شود که برای آنها تفاوت نمی‌کند، خواه استغفار برای‌شان کنی یا نکنی، هرگز خداوند آنان را نمی‌بخشد؛ زیرا خداوند قوم فاسق را هدایت نمی‌کند! آنها کسانی هستند که می‌گویند: به افرادی که نزد رسول خدا هستند انفاق نکنید تا پراکنده شوند! (غافل از اینکه) خزاین آسمانها و زمین از آن خداست، ولی منافقان نمی‌فهمند!<ref>سوره منافقون، آیه۶و۷.</ref>
# '''زندگی همراه با ترس:''' {{قرآن| يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما في‏ قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ |ترجمه=منافقان از آن روزی می‌ترسند که خدا سوره‌ای بفرستد که آنها را از آنچه در درون آنهاست آگاه کند. بگو: اکنون تمسخر کنید، خدا آنچه را که از آن می‌ترسید آشکار خواهد ساخت.|سوره= توبه|آیه۶۴}}
# '''فریب‌کاران بی‌هدف:''' قرآن بعد از بشارت منافقان به عذاب دردناک،<ref>سوره نساء، آیه۱۳۸.</ref> برخی از ویژگی‌های منافقان را برمی‌شمارد، نیرنگ و بی‌هدف بودن از شاخصه‌های برجسته‌آن‌هاست: {{قرآن| إِنَّ الْمُنافِقينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‏ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً |۱۴۲|مُذَبْذَبینَ بَیْنَ ذلِکَ لا إِلی هؤُلاءِ وَ لا إِلی هؤُلاءِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبیلاً |۱۴۳|
# '''بازداشتن جامعه از انفاق کردن:''' {{قرآن|هُمُ الَّذينَ يَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلى‏ مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى يَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنَّ الْمُنافِقينَ لا يَفْقَهُونَ|ترجمه= آنها کسانی هستند که می‌گویند: «به افرادی که نزد رسول خدا هستند انفاق نکنید تا پراکنده شوند!» (غافل از اینکه) خزاین آسمانها و زمین از آن خداست، ولی منافقان نمی‌فهمند!|سوره= منافقون|آیه=۷}}  
|ترجمه= منافقان مى‏‌خواهند خدا را فريب دهند؛ در حالى كه او آنها را فريب مى‏‌دهد؛ و هنگامى كه به نماز برمى‏‌خيزند، با كسالت برمى‏‌خيزند؛ و در برابر مردم ريا مى‌‏كنند؛ و خدا را جز اندكى ياد نمى‏‌نمايند! آنها افراد بی‌هدفی هستند که نه سوی اینها و نه سوی آنهایند! (نه در صف مؤمنان قرار دارند، و نه در صف کافران) و هر کس را خداوند گمراه کند، راهی برای او نخواهی یافت.
# '''بهره‌گیری از سوگند برای انحراف جامعه:''' {{قرآن| اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ۚ إِنَّهُمْ سَاءَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ |ترجمه= آنها سوگندهایشان را سپر ساخته‌اند تا مردم را از راه خدا باز دارند، و کارهای بسیار بدی انجام می‌دهند!|سوره=منافقون |آیه=۲}} منافقان دائما با مؤمنان در حال جنگ و ستیزند و هرگز نباید فریب ظاهر سازی و چرب زبانی آنها را خورد، زیرا سپر مخصوص میدان‌های نبرد است.<ref>سوره توبه، آیه ۵۶ و ۷۴.</ref>
|سوره = نساء|آیه=۱۴۳}}
# '''فرصت طلبی:''' خداوند در آیه ۱۴۱ سوره نساء قسمتی دیگر از صفات و اندیشه‌های پریشان منافقان را بازگو می‌کند: {{قرآن|ترجمه=منافقان همانها هستند كه پيوسته انتظار مى‏كشند و مراقب شما هستند؛ اگر فتح و پيروزى نصيب شما گردد، مى‏گويند: مگر ما با شما نبوديم؟ اگر بهره‏اى نصيب كافران گردد، به آنان مى‏گويند: مگر ما شما را به مبارزه و عدم تسليم در برابر مؤمنان، تشويق نمى‏كرديم؟ خداوند در روز رستاخيز، ميان شما داورى مى‏كند؛ و خداوند هرگز كافران را بر مؤمنان تسلّطى نداده است.}}
# '''بازداشتن جامعه از انفاق کردن:''' {{قرآن|هُمُ الَّذینَ یَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلی مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّی یَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنَّ الْمُنافِقینَ لا یَفْقَهُونَ|ترجمه= آنها کسانی هستند که می‌گویند: به افرادی که نزد رسول خدا هستند انفاق نکنید تا پراکنده شوند! خزاین آسمان‌ها و زمین از آن خداست، ولی منافقان نمی‌فهمند!|سوره= منافقون|آیه=۷}}
 
# '''بهره‌گیری از سوگند برای انحراف جامعه:''' قرآن پس از دروغ‌گو دانستن منافقان در ادعای‌شان بر ایمان به رسول الله(ص)، سپرسازی از سوگند را یکی دیگر از نشانه‌های آن‌ها دانسته است: {{قرآن| اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ ۚ إِنَّهُمْ سَاءَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ |ترجمه= آنها سوگندهای‌شان را سپر ساخته‌اند تا مردم را از راه خدا بازدارند، و کارهای بسیار بدی انجام می‌دهند!|سوره=منافقون |آیه=۲}} منافقان دائم با مؤمنان در حال جنگ و ستیزند و هرگز نباید فریب ظاهرسازی، چرب‌زبانی و سوگندهای دروغین آنها را خورد.آن‌ها همیشه سوگند یاد می‌کنند که با مومنان هستند.<ref>سوره توبه، آیه ۵۶ و ۷۴.</ref> منافقان قسم ياد مى‏‌كنند كه مسلمانند و هدفى جز اصلاح ندارند و زير پوشش اين قسم به انواع فساد و خرابكارى و توطئه مشغولند. در حقيقت از نام مقدس خدا براى جلوگيرى از راه خدا بهره مى‏‌گيرند.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۴۵۸.</ref>
 
# '''فرصت طلبی:''' خداوند در آیه ۱۴۱ سوره نساء قسمتی دیگر از صفات و اندیشه‌های پریشان منافقان را بازگو می‌کند.<ref>طباطبايى، محمدحسين، المیزان فی تفسیر القرآن، ‏مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش‏، ج۵، ص۱۸۹.</ref> آن‌ها همیشه دنبال فرصت هستند تا بهره خودشان را ببرند: {{قرآن|ترجمه=همان‌ها هستند که پیوسته انتظار می‌کشند و مراقب شما هستند؛ اگر فتح و پیروزی نصیب شما گردد، می‌گویند: مگر ما با شما نبودیم؟ اگر بهره‌ای نصیب کافران گردد، به آنان می‌گویند: مگر ما شما را به مبارزه و عدم تسلیم در برابر مؤمنان، تشویق نمی‌کردیم؟ خداوند در روز رستاخیز، میان شما داوری می‌کند؛ و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطی نداده است.}}
== آثار نفاق==
# هدایت ناپذیری: {{قرآن| فَما لَكُمْ فِي الْمُنافِقينَ فِئَتَيْنِ وَ اللَّهُ أَرْكَسَهُمْ بِما كَسَبُوا أَ تُريدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبيلاً|ترجمه= |سوره= نساء|آیه= ۸۸}} در آیات دیگر نیز عمل منافقان باعث هدایت‌ناپیر بودن آنها بیان شده است.<ref>سوره توبه، آیه۷۷.</ref>
# آتش جهنم: {{قرآن| بَشِّرِ الْمُنافِقينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذاباً أَليماً|ترجمه= |سوره= نساء|آیه=۱۳۸}} در آیات دیگر نیز اهل آتش بودن منافقان آمده است.<ref>سوره نساء، آیه۱۴۰و۱۴۵. سوره توبه، آیه۶۸ و ۷۳ و۱۰۱. سوره احزاب، آیه۲۴و ۷۳. سوره فتح، آیه۶. سوره حدید، آیه۱۳. سوره تحریم، آیه۹.</ref>
# دوبار عذاب شدن: التوبة : {{قرآن|وَ مِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلى‏ عَذابٍ عَظيمٍ|ترجمه= |سوره= توبه|آیه=۱۰۱}}


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
* نفاق و منافق از دیدگاه شهید مطهری، نوشته زهرا آشیان و فرشته سلامی
* نفاق و منافق از دیدگاه شهید مطهری، نوشته زهرا آشیان و فرشته سلامی
* چهره منافقان در قرآن با استفاده از تفسیر پر‌ارزش نمونه، نوشته ج.فرازمند.
* چهره منافقان در قرآن با استفاده از تفسیر پرارزش نمونه، نوشته ج. فرازمند.


== جستارهای وابسته==
== جستارهای وابسته ==
* [[ویژگی‌های منافقان در نهج‌ البلاغه]]
* [[ویژگی‌های منافقان در نهج‌ البلاغه]]
==منابع==
 
<references />
== منابع ==
{{پانویس}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
  | شاخه فرعی۱ = انسان‌شناسی در قرآن
  | شاخه فرعی۱ = انسان‌شناسی در قرآن
  | شاخه فرعی۲ =  
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۳ =  
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه = شد
  | شناسه = شد
  | تیترها = شد
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی = شد
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر = شد
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت = ب
  | اولویت = ب
  | کیفیت = ب
  | کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۵

سؤال

قرآن کریم چه نشانه‌ها و ویژگی‌هایی برای نفاق و منافق بیان کرده است؟

قرآن نشانه‌ها و ویژگی‌های فردی و اجتماعی نفاق و منافق را بیان کرده است.

نشانه‌های فردی منافق در قرآن عبارتند از: بی‌حالی در نماز و ریاکاری؛ فاصله حرف با عمل؛ رویگردانی از خدا و رسول(ص)؛ آراستگی ظاهری و خوش زبانی؛ چند شخصیتی.

قرآن برای نفاق و منافق نشانه‌هایی هم بیان کرده است که در روابط اجتماعی آن را بروز می‌دهند؛ از جمله: بدبینی؛ غرور و استکبار؛ ذائقه ناسالم سیاسی و فرهنگی؛ فریب‌کاران بی‌هدف؛ پیمان‌شکنی و دروغ‌گویی؛ روی‌گردان از جهاد؛ زندگی همراه با ترس؛ بازداشتن جامعه از انفاق کردن؛ بهره‌گیری از سوگند برای انحراف جامعه؛ فرصت طلبی.

خصوصیات فردی

  1. بی‌حالی در نماز و ریاکاری: ﴿إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلیلاً؛ منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند؛ در حالی که او آنها را فریب می‌دهد؛ و هنگامی که به نماز برمی‌خیزند، با کسالت برمی‌خیزند؛ و در برابر مردم ریا می‌کنند؛ و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند.(نساء:۱۴۲)
  2. فاصله حرف با عمل: منافقان به دروغ شهادت بر توحید و نبوت می‌دادند که در دل بدان ایمان نداشتند: ﴿إِذا جاءَکَ الْمُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَ اللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقینَ لَکاذِبُونَ؛ هنگامی که منافقان نزد تو آیند می‌گویند: ما شهادت می‌دهیم که یقیناً تو رسول خدایی! خداوند می‌داند که تو رسول او هستی، ولی خداوند شهادت می‌دهد که منافقان دروغگو هستند (و به گفته خود ایمان ندارند).(منافقون:۱) قرآن یکی از ویژگی‌های منافقان را ادعای داشتن ایمان به خدا و قیامت می‌داند که در دل بدان اعتقاد ندارند.[۱]
  3. رویگردانی از خدا و رسول: ﴿وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلی ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَی الرَّسُولِ رَأَیْتَ الْمُنافِقینَ یَصُدُّونَ عَنْکَ صُدُوداً؛ و هنگامی که به آنها گفته شود به سوی آنچه خداوند نازل کرده و به سوی پیامبر بیایید، منافقان را می‌بینی که از تو روی برمی‌گردانند.(نساء:۶۱)
  4. آراستگی ظاهری و خوش زبانی: قرآن در ادامه صفات منافقان یادآور می‌شود که آن‌ها ظاهری آراسته و سخنان شیرین و جذاب دارند: ﴿وَإِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُمْ وَإِنْ یَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ؛ هنگامی که آنها را می‌بینی، جسم و قیافه آنان تو را در شگفتی فرو می‌برد؛ و اگر سخن بگویند، به سخنان‌شان گوش فرا می‌دهی!(منافقون:۴) اما باطن آنها به گونه دیگری است: ﴿کَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ؛ گویی چوب‌های خشکی هستند که به دیوار تکیه داده شده‌اند! هر فریادی از هر جا بلند شود بر ضد خود می‌پندارند!(منافقون:۴) منافقان اجسامى بى‌‏روح و هيكل‌هايى تو خالى دارند. نه از خود استقلالى، نه در درون نوری و نه اراده محكم و ايمانى دارند، درست همچون چوب‌هاى خشك تكيه زده بر ديوار هستند[۲]
  5. چند شخصیتی: منافقان هر روز به رنگی در می‌آیند، میان هر جمعیتی که قرار بگیرند با آنها هم‌صدا می‌شوند[۳] و این ترسیم یکی دیگر از خصوصیات آن‌ها در قرآن است: ﴿وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَیٰ شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ؛ و هنگامی که افراد باایمان را ملاقات می‌کنند، و می‌گویند: ما ایمان آورده‌ایم! (ولی) هنگامی که با شیطان‌های خود خلوت می‌کنند، می‌گویند: ما با شمائیم! ما فقط (آنها را) مسخره می‌کنیم!(بقره:۱۴)

خصوصیات اجتماعی

  1. بدبینی به خدا: ﴿وَ یُعَذِّبَ الْمُنافِقینَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِکینَ وَ الْمُشْرِکاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصیراً؛ و تا مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک را که درباره خداوند بداندیشند، عذاب کند؛ پیشامد بد روزگار بر آنان باد و خداوند بر آنان خشم گرفته و لعنت آورده و بر ایشان دوزخ را آماده ساخته است و بد سرانجامی است.(فتح:۶) منافقان به وعده‌های رسول‌خدا(ص) هم بدبین بوده و آن را فریبی بیش نمی‌دانستند.[۴]
  2. ذائقه ناسالم سیاسی و فرهنگی: ﴿الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛ مردان و زنان منافق، همه مانند یکدیگرند که امر به منکر و نهی از معروف می‌کنند و دست‌شان را (از نفاق) بسته می‌دارند؛ خداوند را فراموش کرده‌اند و خدا هم (به کیفر آن) فراموششان کرده است؛ بی‌گمان منافقان از فاسقانند.(توبه:۶۷)
  3. روی‌گردان از جهاد: ﴿وَ لِیَعْلَمَ الَّذینَ نافَقُوا وَ قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالاً لاَتَّبَعْناکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإیمانِ یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فی قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُونَ؛ و نیز برای این بود که منافقان شناخته شوند؛ آنهایی که به ایشان گفته شد: بیایید در راه خدا نبرد کنید! یا (حد اقل) از حریم خود، دفاع نمایید! گفتند: اگر می‌دانستیم جنگی روی خواهد داد، از شما پیروی می‌کردیم. آنها در آن هنگام، به کفر نزدیک‌تر بودند تا به ایمان؛ به زبان خود چیزی می‌گویند که در دل‌های‌شان نیست! و خداوند از آنچه کتمان می‌کنند، آگاه‌تر است.(آل عمران:۱۶۷)
  4. زندگی همراه با ترس: ﴿یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِما فی قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِؤُا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ۝آیه۶۴؛ منافقان از آن روزی می‌ترسند که خدا سوره‌ای بفرستد که آنها را از آنچه در درون آنهاست آگاه کند. بگو: اکنون تمسخر کنید، خدا آنچه را که از آن می‌ترسید آشکار خواهد ساخت.(توبه)
  5. پیمان‌شکنی و دروغگویی: ﴿فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فی قُلُوبِهِمْ إِلی یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ؛ این عمل، نفاق را تا روزی که خدا را ملاقات کنند، در دل‌های‌شان برقرار ساخت. این بخاطر آن است که از پیمان الهی تخلّف جستند؛ و بخاطر آن است که دروغ می‌گفتند.(توبه:۷۷) در آیات دیگر نیز آمده است که منافقان وعده یاری می‌دهند و پیمان می‌بندند؛ اما بدان عمل نمی‌کنند و خدا دروغگو و پیمان‌شکن بودن آنها را می‌داند.[۵]
  6. استکبارجویی: قرآن یکی از خصوصیات منافقان را استکبارجویی دانسته است.[۶] این‌ها حتی حاضر نمی‌شوند رسول خدا(ص) برای‌شان طلب بخشش کند: ﴿وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ؛ چون به ایشان (منافقان) گفته شود بیایید تا پیامبر خدا برای شما آمرزش بطلبد، سرهای خود را (به کفار) برگردانند؛ و بنگر ایشان را که از سر استکبار روی گردانند.(منافقون:۵) خداوند در ادامه یادآور می‌شود که برای آنها تفاوت نمی‌کند، خواه استغفار برای‌شان کنی یا نکنی، هرگز خداوند آنان را نمی‌بخشد؛ زیرا خداوند قوم فاسق را هدایت نمی‌کند! آنها کسانی هستند که می‌گویند: به افرادی که نزد رسول خدا هستند انفاق نکنید تا پراکنده شوند! (غافل از اینکه) خزاین آسمانها و زمین از آن خداست، ولی منافقان نمی‌فهمند![۷]
  7. فریب‌کاران بی‌هدف: قرآن بعد از بشارت منافقان به عذاب دردناک،[۸] برخی از ویژگی‌های منافقان را برمی‌شمارد، نیرنگ و بی‌هدف بودن از شاخصه‌های برجسته‌آن‌هاست: ﴿إِنَّ الْمُنافِقينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‏ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً۝۱۴۲مُذَبْذَبینَ بَیْنَ ذلِکَ لا إِلی هؤُلاءِ وَ لا إِلی هؤُلاءِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبیلاً۝۱۴۳؛ منافقان مى‏‌خواهند خدا را فريب دهند؛ در حالى كه او آنها را فريب مى‏‌دهد؛ و هنگامى كه به نماز برمى‏‌خيزند، با كسالت برمى‏‌خيزند؛ و در برابر مردم ريا مى‌‏كنند؛ و خدا را جز اندكى ياد نمى‏‌نمايند! آنها افراد بی‌هدفی هستند که نه سوی اینها و نه سوی آنهایند! (نه در صف مؤمنان قرار دارند، و نه در صف کافران) و هر کس را خداوند گمراه کند، راهی برای او نخواهی یافت.(نساء:۱۴۳)
  8. بازداشتن جامعه از انفاق کردن: ﴿هُمُ الَّذینَ یَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلی مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّی یَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنَّ الْمُنافِقینَ لا یَفْقَهُونَ؛ آنها کسانی هستند که می‌گویند: به افرادی که نزد رسول خدا هستند انفاق نکنید تا پراکنده شوند! خزاین آسمان‌ها و زمین از آن خداست، ولی منافقان نمی‌فهمند!(منافقون:۷)
  9. بهره‌گیری از سوگند برای انحراف جامعه: قرآن پس از دروغ‌گو دانستن منافقان در ادعای‌شان بر ایمان به رسول الله(ص)، سپرسازی از سوگند را یکی دیگر از نشانه‌های آن‌ها دانسته است: ﴿اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ ۚ إِنَّهُمْ سَاءَ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ؛ آنها سوگندهای‌شان را سپر ساخته‌اند تا مردم را از راه خدا بازدارند، و کارهای بسیار بدی انجام می‌دهند!(منافقون:۲) منافقان دائم با مؤمنان در حال جنگ و ستیزند و هرگز نباید فریب ظاهرسازی، چرب‌زبانی و سوگندهای دروغین آنها را خورد.آن‌ها همیشه سوگند یاد می‌کنند که با مومنان هستند.[۹] منافقان قسم ياد مى‏‌كنند كه مسلمانند و هدفى جز اصلاح ندارند و زير پوشش اين قسم به انواع فساد و خرابكارى و توطئه مشغولند. در حقيقت از نام مقدس خدا براى جلوگيرى از راه خدا بهره مى‏‌گيرند.[۱۰]
  10. فرصت طلبی: خداوند در آیه ۱۴۱ سوره نساء قسمتی دیگر از صفات و اندیشه‌های پریشان منافقان را بازگو می‌کند.[۱۱] آن‌ها همیشه دنبال فرصت هستند تا بهره خودشان را ببرند: ﴿همان‌ها هستند که پیوسته انتظار می‌کشند و مراقب شما هستند؛ اگر فتح و پیروزی نصیب شما گردد، می‌گویند: مگر ما با شما نبودیم؟ اگر بهره‌ای نصیب کافران گردد، به آنان می‌گویند: مگر ما شما را به مبارزه و عدم تسلیم در برابر مؤمنان، تشویق نمی‌کردیم؟ خداوند در روز رستاخیز، میان شما داوری می‌کند؛ و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطی نداده است.

مطالعه بیشتر

  • نفاق و منافق از دیدگاه شهید مطهری، نوشته زهرا آشیان و فرشته سلامی
  • چهره منافقان در قرآن با استفاده از تفسیر پرارزش نمونه، نوشته ج. فرازمند.

جستارهای وابسته

منابع

  1. سوره بقره، آیه۸. طباطبايى، محمدحسين‏، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش‏، ج۱، ص۸۷.
  2. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران ، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۱۵۳.
  3. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران ، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۹۶.
  4. سوره احزاب، آیه۱۲.
  5. سوره حشر، آیه۱۱.
  6. طوسى، محمد بن حسن، التبيان في تفسير القرآن، ‏بيروت‏، دار إحياء التراث العربي، ‏چاپ اول، بی‌تا، ج۱۰، ص۱۳.
  7. سوره منافقون، آیه۶و۷.
  8. سوره نساء، آیه۱۳۸.
  9. سوره توبه، آیه ۵۶ و ۷۴.
  10. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۴۵۸.
  11. طباطبايى، محمدحسين، المیزان فی تفسیر القرآن، ‏مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش‏، ج۵، ص۱۸۹.