شیخ عبدالکریم حائری و رضاشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{در دست ویرایش|کاربر=Rezapour }}
{{سوال}}چرا حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مقابل رضا شاه، نرمی نشان می‌داد؟{{پایان سوال}}
{{سوال}}سؤال: چرا حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مقابل رضا شاه، نرمی نشان می‌داد، فقط کافی بود در قضیه کشف حجاب یک فتوای جهاد می‌داد تا مردم رضاشاه را نابود کنند، چرا شاه را با القابی همچون «خلد الله ملکه» خطاب کردند؟{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}
[[پرونده:Haeri 1.png|بندانگشتی|225x225پیکسل|پرتره شیخ عبدالکریم حائری]]
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}[[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبود. وی معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد و تنها سبب می‌شود که شاه کار را سریع‌تر و شدیدتر به انجام رساند. اندک دخالت‌هایی هم که در امور سیاسی داشت به اصرار دیگران بود. شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌تواند بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد.


== لزوم حفظ حوزه در دوره پهلوی اول ==
شیخ عبدالکریم از آنجا که حفظ [[حوزه علمیه قم]] را مهم‌ترین اولویت خود می‌دانست، همین مسئله دلیل اجتناب او از ورود در رویدادهای سیاسی بود. با این حال در [[کشف حجاب|مسئله کشف حجاب]] با اصرار عده‌ای، به شاه تلگراف زد و متذکر شد «اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است». همچنین در قضیه‌ی هجوم یهودیان به [[فلسطین]] و [[بیت المقدس]] از شاه خواست تا عکس‌العملی داشته باشد تا غائله مرتفع گردد.
در تحلیل رفتار سیاسی علما لازم است به زمینه‌ها و شرایط زمانه ایشان توجه داشت و نمی‌توان انتظار داشت که علما در شرایط و زمانه متفاوت در مواجهه با مسائل اجتماعی و سیاسی، عملکرد یکسانی داشته باشند. این اصل در مورد برخورد حاج شیخ عبد الکریم حائری با رضا شاه و مسئله کشف حجاب نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. رفتارشناسی سیاسی مؤسس حوزه علمیه در برابر فرد مستبد و بی‌منطقی همچون رضاشاه به خوبی بیانگر آن است که عملکرد هوشمندانه و مدبرانه ایشان، تا چه اندازه در حفظ اسلام و صیانت و پرورش حوزه تازه تأسیس قم مؤثر بود. تا جایی که از امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) نقل شده درباره اهمیت کار ایشان چنین فرمودند: «دربارهٔ بزرگی او همین مقدار بس که توانست در آن زمان سخت که رضاشاه تصمیم داشت، حوزه و روحانیت را نابود کند، حوزه‌ها، بلکه روحانیت را حفظ کند و این امانت را به ما داد تا ما به دیگران رد کنیم».<ref>ستوده، امیر رضا، رجب زاده، شهرام، پا به پای آفتاب؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی(س)، تهران: پنجره، ۱۳۹۱، ج۴، ص۱۶۰</ref>


امام‌خمینی در پاسخ به این پرسش که چرا استاد ایشان جناب حاج‌شیخ در فکر تشکیل جمهوری اسلامی نبوده است، پاسخ داده است که در دوره رضاخان در قم، حوزه علمیه تشکیل دادن کمتر از تشکیل جمهوری اسلامی در این دوره نبود.<ref>مرتضوی، سید ضیاء، «[http://ijtihadnet.ir/%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84/ عقلانیت حاج‌ شیخ عبدالکریم حائری در شکل‌گیری، گسترش و ماندگاری حوزه قم]»، شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب:۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>
== رویکرد شیخ عبدالکریم حائری ==
حائری یزدی را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبوده، بلکه از دخالت در مسائل سیاسی اجتناب می‌کرده است.<ref>امینی، اهتمام…، ص۱۹۱.</ref> او برای شرکت نکردن در [[مشروطه|واقعه‌ی مشروطه]]، [[نجف]] را به مقصد [[کربلا]] ترک کرد.<ref>کریمی جهرمی، علی، آیة اللّه مؤسّس: مرحوم آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری، قم، دارالحکمة، ۱۳۷۲ش، ص۵۵.</ref> همچنین در اعتراض عالمان شیعه به حضور نیروهای اشغالگر خارجی در سال ۱۳۳۰ق در عراق که از [[نجف]] و [[کربلا]] به [[کاظمین]] رفتند، شرکت نکرد.<ref>نظام الدین زاده، ص۱۵۴–۱۵۵.</ref>
{{جعبه نقل قول|امام خمینی:{{سخ}} «درباره بزرگی او (شیخ عبدالکریم حائری) همین مقدار بس که توانست در آن زمان سخت که رضاشاه تصمیم داشت، حوزه و روحانیت را نابود کند، حوزه‌ها، بلکه روحانیت را حفظ کند و این امانت را به ما داد تا ما به دیگران رد کنیم».<ref>ستوده، امیر رضا، رجب زاده، شهرام، پا به پای آفتاب؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی(س)، تهران: پنجره، ۱۳۹۱، ج۴، ص۱۶۰</ref>}}اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که حائری در اواخر عمر ناچار شد به خاطر جایگاه اجتماعی‌اش، در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری در آن سال‌ها، نحوه تعامل و مناسباتش با [[رضاشاه|رضا شاه]] بود. در دوران سردار سپه بودن رضاخان، روابط نسبتاً خوبی میان این دو برقرار بود.<ref>دولت‌آبادی، ج۴، ص۲۸۹.</ref> از زمان تثبیت سلطنت رضاشاه تا پیش از طرح مسئله [[کشف حجاب]]، مناسبات میان آن‌ها نه حسنه نه تیره بود.<ref>حائری یزدی، مهدی، ص۶۴.</ref> مناسبات آنها پس از کشف حجاب به کلی قطع شد.<ref name=":4" />


{{نقل قول|«من یک مجتهدم و معتقد شدم که باید حوزه‌ای به وجود بیاورم که در آن عده‌ای تحصیل کنند و مجتهد بشوند و فقیه بشوند و به نظرم رسیده است که وظیفه‌ام این است و هر چیزی که سر راه این وظیفه‌ام قرار بگیرد، جلویش را می‌گیرم»<ref>مرتضوی، سید ضیاء، «[http://ijtihadnet.ir/%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84/ عقلانیت حاج‌ شیخ عبدالکریم حائری در شکل‌گیری، گسترش و ماندگاری حوزه قم]»، شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب:۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}}
شیخ عبدالکریم معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد بلکه او کار را شدیدتر می‌کند. از [[آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری]] نقل شده که خطاب به شیخ عبدالکریم گفته است: می‌دانید که پهلوی می‌خواهد ایران را نصرانی کند؟ آیت‌الله حائری در جواب گفت: می‌دانم. ولی شما می‌خواهید که من کاری کنم که او زودتر چنین بکند.<ref name=":2">عفتی، قدرت‌الله، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/130/6200/65835/آیت-الله-مؤسس،حائری-یزدی،-شیخ-عبدالکریم آیت الله مؤسس،حائری یزدی، شیخ عبدالکریم]»، سایت حوزه، تاریخ بازدید:۱۰آذر ۱۴۰۱ش.</ref>  


== اولویت‌های حاج شیخ عبدالکریم ==
البته شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌توانست بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد. اندک دخالت‌های شیخ در امور سیاسی نیز به اصرار دیگران بوده که حتی نقل شده، برخی به شیخ بی‌احترامی نیز کردند.<ref name=":2" />
البته برخی اهتمام او را به حفظ [[حوزه علمیه قم]] مهم‌ترین دلیل اجتنابش از ورود در بسیاری از رویدادهای سیاسی و رویارویی با حکومت دانسته‌اند. به نظر اینان، حائری آگاهانه و هوشمندانه به مسائل مرتبط با حکومت وارد نمی‌شد، زیرا بر این باور بود که موضع گیری در برابر رضاشاه پهلوی در آن اوضاع و احوال، نتیجه‌ای جز برچیده شدن حوزه نخواهد داشت؛ بنابراین، با دوراندیشی، درایت و بردباری، حیات حوزه و بلکه حیات [[دین]] و [[مذهب]] را در [[ایران]] استمرار بخشید.<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲-۱۳۵۴ش، ج۱، ص۲۹-۳۰، ۵۳-۵۴؛ امینی، اهتمام...، ص۱۹۸.</ref>


درست است که مسئله حجاب امر بسیار با اهمیتی محسوب می‌شود، امّا حفظ اساس دین و حوزه تازه تأسیس قم، اهمیت به مراتب بیشتری دارد و مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری شدت عمل در برابر مسئله کشف حجاب و قیام علیه حکومت را نه تنها مؤثر نمی‌دانست، بلکه با توجه به روحیات رضاشاه آن را تهدیدی برای اساس اسلام و حوزه علمیه یافته بود.  
== حفظ حوزه علمیه اولویت اصلی شیخ ==
مهم‌ترین دلیل اجتناب شیخ عبدالکریم از ورود در رویدادهای سیاسی را حفظ حوزه علمیه قم دانسته‌اند. زیرا وی بر این باور بود که موضع‌گیری در برابر رضا شاه در آن اوضاع، نتیجه‌ای جز برچیده شدن حوزه نخواهد داشت.<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش، ج۱، ص۲۹–۳۰، ۵۳–۵۴؛ امینی، اهتمام…، ص۱۹۸.</ref>
{{نقل قول|آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری شیرازی:{{سخ}} «من یک مجتهدم و معتقد شدم که باید حوزه‌ای به وجود بیاورم که در آن عده‌ای تحصیل کنند و مجتهد بشوند و فقیه بشوند و به نظرم رسیده است که وظیفه‌ام این است و هر چیزی که سر راه این وظیفه‌ام قرار بگیرد، جلویش را می‌گیرم»<ref>مرتضوی، سید ضیاء، «[http://ijtihadnet.ir/عقلانیت-حاج-شیخ-عبدالکریم-حائری-در-شکل/ عقلانیت حاج شیخ عبدالکریم حائری در شکل‌گیری، گسترش و ماندگاری حوزه قم]»، شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب:۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}}[[پرونده:Haeri v digaran.jpg|بندانگشتی|از چپ حاج سید ابراهیم قمی، شیخ عبدالکریم حائری، حاج‌میرزا مهدی (پیشکار شیخ عبدالکریم)]]


این پیرمرد همانطور خلاصه مسلول شد. از شدت غصه تو خانه، حاج شیخ اصلاً دق کرد و مرد. (رضاخان) ملاحظه نکرد این پیرمرد را که بگذارد این چهار روزه میهمان است برود و بعد این گنده کاری‌ها را بکند.<ref name=":0">«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%90-%D8%AA%D9%88%D9%87%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%81-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%B9%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%90%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>
[[آیت‌الله مرعشی نجفی]] از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان آیت‌الله حائری معتقد بود آن شداید و کوران‌هایی که در دوره آن پهلوی (رضاشاه) پیش آمد همه با حُسن خُلق و کفایت شیخ عبدالکریم نگهداری شد.<ref name=":0">«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/تلگرافِ-توهین-رضاشاه-به-آیت-الله-حائری-در-ماجرای-کشف-حجاب-مرجعی-که-بخاطر-اعمال-رضاخان-دِق-کرد تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>


و آن شداید و کوران‌هایی که در دوره آن پهلوی (قلدر اول) پیش آمد همه را با حسن خلق و کفایت نگهداری کرد. حوزه و اهل علم را نگهداری کرد.<ref name=":0" />
از [[امام خمینی]] درباره اهمیت کار حاج شیخ عبدالکریم نقل شده است که «اگر مرحوم حاج شیخ در حال حاضر بودند، کاری را انجام می‌دادند که من انجام دادم و تأسیس حوزه علمیه در آن روز، از جهت سیاسی، کم‌تر از تأسیس جمهوری اسلامی در ایران امروز نبود.»<ref>امام و روحانیت: مجموعه سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی درباره روحانیت، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۷۳</ref>


ایشان در برخورد با رضا شاه سکوت نکردند، اما اعتراض شدید در قالب فتوای جهاد و رویارویی با رژیم را نیز با توجه به شرایط، مؤثر و نتیجه بخش نمی‌دیدند.
== مواضع شیخ عبدالکریم در داستان کشف حجاب ==
حائری در ماجرای اجباری شدن سربازی در ایران که مورد مخالفت برخی عالمان شیعه قرار گرفته بود، موافقت کرد.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۴۹۷–۴۹۸</ref> اما پس از [[کشف حجاب|واقعه کشف حجاب]] مناسبات میان او و شاه تیره بود. شیخ ابراز مخالفت با شاه را بی‌تاثیر و موجب شدیدتر شدن کار می‌دانست. او در نهایت با اصرار شاگردان و برخی مردم، به شاه تلگراف زد.<ref name=":1">«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/تلگرافِ-توهین-رضاشاه-به-آیت-الله-حائری-در-ماجرای-کشف-حجاب-مرجعی-که-بخاطر-اعمال-رضاخان-دِق-کرد تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>{{نقل قول|متن تلگراف شیخ عبدالکریم به رضاشاه:{{سخ}}
«مشهور خاطر همایونی بوده که احقر همیشه تعالی و ترقی دولت علیّه را منظور داشته و اهمّ مقاصد می‌دانسته، فعلاً هم به همین منظور نظر عرضه می‌دارد اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است، البته بر ذات ملوکانه که امروزه حامی و عهده‌دار نوامیس اسلامیه هستید، حتم و لازم است که جلوگیری فرمایید، عموم اهالی ایران بلکه مسلمین دنیا را قرین تشکر فرموده، امید است رفع اضطراب این ضعیف و عموم ملت شیعه بشود»<ref>«[https://mobahesat.ir/4567 سیاستِ سکوتِ شیخ عبدالکریم حائری]»، سایت مباحثات، تاریخ تاریخ درج مطلب:۲۹ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}}


حفظ اسلام و اساس دین و تفکر ناب تشیّع واجب‌ترین واجبهاست. همه تلاشها و پایمردیها و مجاهدتها و ایثارها برای تحقق این اصل بلند انجام گرفته است، از این روی عالمان دین تمامی حرکتها و فعالیتها و موضع گیریهای خویش را در این جهت قرار داده‌اند، همیشه دغدغه عالمان شیعه بقای تفکر بنیادین شیعه و معارف اهل بیت بوده است، در این راستا حفظ حوزه علمیه تازه تأسیس قم یکی از دغدغه‌های مهم مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری بود. ایشان بیم آن داشت که مبادا حوزه نو پای شیعه، در صورت رویارویی با رضا شاه در این مسئله به واسطه بی‌خردی‌های سیاست پهلوی نابود شود که به از بین رفتن دین منجر می‌شد، اقدامات ایشان اما مؤثر افتاد و کمتر تعرّضی بر ساحت حوزه علمیه روا داشته نشد، سیاست‌های مدبّرانه شیخ بود که حوزه قم را نگه داشت، شاید به همین دلیل است که امام خمینی درباره اهمیت کار حاج شیخ عبدالکریم فرمودند: «اگر مرحوم حاج شیخ در حال حاضر بودند، کاری را انجام می‌دادند که من انجام دادم و تأسیس حوزه علمیه در آن روز، از جهت سیاسی، کم‌تر از تأسیس جمهوری اسلامی در ایران امروز نبود».<ref>امام و روحانیت: مجموعه سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی درباره روحانیت، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۷۳</ref>
البته شاه کلام شیخ را نپذیرفت و با تندی به آن پاسخ داد.<ref name=":1" /> از آن پس، مناسبات آنها به کلی قطع شد و حتی آمد و شدهای نزد حائری به شدت تحت نظر بود.<ref name=":4">حائری یزدی، مهدی، ص۶۵.</ref>
 
آیت‌الله حائری برای حفظ حوزه علمیه قم آن‌قدر تدبیر و درایت به خرج داد که از قول رضاشاه نقل شده که: «تمام علما را از بین بردم جز این یک نفر (حائری)، این را هم اگر برمی‌داشتم، اسلام را برمی‌داشتم»،<ref>بصیرت منش، حمید، علما و رژیم شاه، تهران: عروج، ۱۳۷۸، صص ۲۴۷–۲۴۸</ref>
 
== مواضع شیخ عبدالکریم در داستان لباس متحدالشکل و کشف حجاب ==
در برخورد با مسئله کشف حجاب حاج شیخ عبدالکریم حائری دو انتخاب را پیش رو داشتند؛ انتخاب اول مقابله و درافتادن با رضا شاه که با توجه به شخصیت قلدر، مستبد و بی منطق وی و برخوردی که با اعتراض‌های برخی از علما از جمله مرحوم بافقی داشت، نتیجه آن چیزی جز به خطر افتادن اساس دین و تخریب حوزه تازه تأسیس قم نبود. انتخاب دوم واکنش و اعتراض نسبت به این مسئله و برخورد کج دار و مریز با رضا شاه و انتظار برای فراهم شدن زمینه و شرایط مناسب، در کنار اهتمام به افزایش قدرت و استحکام پایه‌های حوزه علمیه قم و تربیت شاگردانی در فضای علوم دینی که بتوانند جامعه را به آگاهی لازم برای انتخاب مسیر درست حرکت و رهایی از استبداد و استعمار برسانند.


== موضع شیخ عبدالکریم در داستان فلسطین ==
آیت‌ﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۲ش در نامه‌ای به رضا شاه از او می‌خواهد در مورد هجوم یهودیان به [[فلسطین]] و [[بیت‌المقدس]] عکس‌العملی داشته باشد «تا غائله مرتفع گردد» <ref name=":3">منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۵.</ref> این حادثه پیش از واقعه کشف حجاب بوده و متن آن کاملا با احترام است. این نامه توسط [[آیت‌ﷲ سید محمد بهبهانی]] برای رضاشاه ارسال شد.


سوال: اینکه اشاره فرمودید در زمان رضاخان کشف حجاب و وقایع دیگر صورت گرفت، عکس العمل ایشان در برابر این وقایع چه بود؟ جواب: '''ع'''رض کنم، ایشان بعد از اصرار زیادی که ما جمع شدیم، گردنشان گذاشتیم. تلگرافی به این نره غول بزنند و ایشان حاضر نمی‌شد و می‌گفت من می‌شناسم، می‌ترسم کار را شدیدتر کند. پیرمرد را اجبار کردند تلگرافی زد در جواب، یک بی احترامی و بی اعتنایی کرد (رضاخان) و آن وقت، شیخ ما را خواست و گفت همین را می‌خواستید که آبروی ما را ببرید.<ref>«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/11/10/2653382/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%90-%D8%AA%D9%88%D9%87%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%81-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%B9%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%90%D9%82-%DA%A9%D8%B1%D8%AF تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب]»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>
{{نقل قول|متن نامه شیخ عبدالکریم به رضاشاه:{{سخ}}
 
حضور مبارک اعلی‌حضرت شاهنشاهی خلدﷲ ملکه. بعد از دعاگویی صمیمی، امروزه مسلمین در این هجوم یهود به فلسطین و بیت‌المقدس مستغیث به آن یگانه حامی است و چشم همگی به الطاف خاصه ملوکانه است. امید به اعانت پروردگار جل و علا این غایله مهم با توجهات خاصه مرتفع، موجب مزید دعاگویی این ضعیف و عامه مسلمین گردد. الاحقر عبدالکریم حائری.<ref>«مؤسس حوزه؛ پایه‌گذار مبارزه با اسرائیل»، سایت مباحثات، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ش.</ref>}}
رویه حائری پیش از ورود به [[قم]]، درباره مسائل سیاسی نامرتبط با حکومت ایران، نیز همین گونه بود. مثلا در میان عالمانی که در [[محرّم]] ۱۳۳۰، هم زمان با حضور حائری در [[کربلا]]، در اعتراض به نیروهای اشغالگر خارجی از [[نجف]] و کربلا به [[کاظمین|کاظمین]] رفتند و حدود سه ماه در آنجا ماندند، نام کسانی چون میرزا [[محمد تقی شیرازی]]، [[شیخ الشریعه اصفهانی]]، [[میرزای نائینی|نائینی]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و [[آقا ضیا عراقی|آقاضیاء عراقی]] در منابع تاریخی ثبت شده است، <ref>نظام الدین زاده، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> ولی نشانی از حائری نیست. بنابراین می‌توان حائری را، همچون استادش [[سید محمد فشارکی]]، از عالمانی دانست که نه تنها هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبوده، بلکه از حوادث سیاسی و جنجالی گریزان بوده‌اند.<ref>شکوری، ص۱۱۶ به بعد؛ امینی، اهتمام...، ص۱۹۱.</ref>
 
به خاطر جایگاه اجتماعی حائری در اواخر عمرش، ناچار به حضور در امور سیاسی شد؛ مهم‌ترین چالش حائری در این سال‌ها نحوه تعامل و مناسباتش با [[رضاشاه]] بود. در دورانی که رضاخان سردار سپه بود روابط نسبتا خوبی با یکدیگر داشتند.<ref>دولت آبادی، ج۴، ص۲۸۹.</ref> از زمان تثبیت سلطنت رضاشاه تا پیش از طرح مسئله [[کشف حجاب]]، مناسبات میان آن‌ها نه حسنه نه تیره بود.<ref>حائری یزدی، مهدی، ص۶۴.</ref> حائری در ماجرای اجباری شدن سربازی در ایران که مورد مخالفت برخی از علمای شیعه قرار گرفته بود با آن طرح موافقت کرد.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۴۹۷-۴۹۸</ref> اما از واقعه کشف حجاب (۱۳۱۴ش) تا درگذشت حائری (۱۳۱۵ش)، مناسبات میان آن دو تیره بود، در پی این ماجرا، حائری در [[۱۱ تیر]] ۱۳۱۴ در تلگرامی به رضاشاه، اوضاع را برخلاف قوانین شرع اعلام کرد و جلوگیری از آن را خواستار شد.<ref>حائری یزدی، مهدی، ص۸۳.</ref> از آن پس، مناسبات آنها به کلی قطع شد و حتی آمد و شدهای نزد حائری به شدت تحت نظر بود.<ref>حائری یزدی، مهدی، ص۶۵.</ref>
 
== موضع شیخ عبدالکریم در داستان فلسطین ==
آیت‌ﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی تعبیر «خلد الله ملکه»<ref>متن تلگراف مرحوم حائری یزدی به رضاخان چنین است: «حضور مبارک اعلی‌حضرت شاهنشاهی خلدﷲ ملکه. بعد از دعاگویی صمیمی، امروزه مسلمین در این هجوم یهود به فلسطین و بیت‌المقدس مستغیث به آن یگانه حامی است و چشم همگی به الطاف خاصه ملوکانه است. امید به اعانت پروردگار جل و علا این غایله مهم با توجهات خاصه مرتفع، موجب مزید دعاگویی این ضعیف و عامه مسلمین گردد. الاحقر عبدالکریم حائری.» ‏</ref> در مورد رضا خان در قضیه اشغال فلسطین توسط رژیم صهیونیستی را در راستای ترغیب و تشویق شاه برای اقدام در این زمینه مطرح کردند نه از روی اعتقاد یا تملق و مانند آن که از ساحت مراجع و علمای بزرگ به دور است، همانگونه که در دوره‌های مختلف برخی از علما در مورد شاهان زمان خود، چنین القابی را به کار می‌بردند تا آنان را به انجام برخی از اقدامات در راستای مصالح اسلام و مسلمین ترغیب نمایند.


== منابع ==
== منابع ==
  {{پانویس}}
  {{پانویس|۲}}


  {{شاخه
  {{شاخه
خط ۵۲: خط ۴۷:
  {{تکمیل مقاله
  {{تکمیل مقاله


| شناسه =
| شناسه =شد
| تیترها =
| تیترها =شد
| ویرایش =
| ویرایش =شد
| لینک‌دهی =
| لینک‌دهی =شد
| ناوبری =
| ناوبری =
| نمایه =
| نمایه =
| تغییر مسیر =
| تغییر مسیر =
| ارجاعات =
| ارجاعات =
| بازبینی =
| بازبینی =شد
| تکمیل =
| تکمیل =
| اولویت =
| اولویت =ج
| کیفیت =
| کیفیت =ب
  }}
  }}


  {{پایان متن}}
  {{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۳۷

سؤال
چرا حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مقابل رضا شاه، نرمی نشان می‌داد؟
پرتره شیخ عبدالکریم حائری
درگاه‌ها
حوزه-و-روحانیت.png


شیخ عبدالکریم حائری یزدی را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبود. وی معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد و تنها سبب می‌شود که شاه کار را سریع‌تر و شدیدتر به انجام رساند. اندک دخالت‌هایی هم که در امور سیاسی داشت به اصرار دیگران بود. شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌تواند بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد.

شیخ عبدالکریم از آنجا که حفظ حوزه علمیه قم را مهم‌ترین اولویت خود می‌دانست، همین مسئله دلیل اجتناب او از ورود در رویدادهای سیاسی بود. با این حال در مسئله کشف حجاب با اصرار عده‌ای، به شاه تلگراف زد و متذکر شد «اوضاع حاضره که بر خلاف قوانین شرع مقدس و مذهب جعفری(ع) است، موجب نگرانی داعی و عموم مسلمین است». همچنین در قضیه‌ی هجوم یهودیان به فلسطین و بیت المقدس از شاه خواست تا عکس‌العملی داشته باشد تا غائله مرتفع گردد.

رویکرد شیخ عبدالکریم حائری

حائری یزدی را از عالمانی دانسته‌اند که هیچگاه در مسائل سیاسی فعال نبوده، بلکه از دخالت در مسائل سیاسی اجتناب می‌کرده است.[۱] او برای شرکت نکردن در واقعه‌ی مشروطه، نجف را به مقصد کربلا ترک کرد.[۲] همچنین در اعتراض عالمان شیعه به حضور نیروهای اشغالگر خارجی در سال ۱۳۳۰ق در عراق که از نجف و کربلا به کاظمین رفتند، شرکت نکرد.[۳]

امام خمینی:
«درباره بزرگی او (شیخ عبدالکریم حائری) همین مقدار بس که توانست در آن زمان سخت که رضاشاه تصمیم داشت، حوزه و روحانیت را نابود کند، حوزه‌ها، بلکه روحانیت را حفظ کند و این امانت را به ما داد تا ما به دیگران رد کنیم».[۴]

اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که حائری در اواخر عمر ناچار شد به خاطر جایگاه اجتماعی‌اش، در امور سیاسی دخالت کند. مهم‌ترین چالش حائری در آن سال‌ها، نحوه تعامل و مناسباتش با رضا شاه بود. در دوران سردار سپه بودن رضاخان، روابط نسبتاً خوبی میان این دو برقرار بود.[۵] از زمان تثبیت سلطنت رضاشاه تا پیش از طرح مسئله کشف حجاب، مناسبات میان آن‌ها نه حسنه نه تیره بود.[۶] مناسبات آنها پس از کشف حجاب به کلی قطع شد.[۷]

شیخ عبدالکریم معتقد بود گفتار او بر شاه اثر ندارد بلکه او کار را شدیدتر می‌کند. از آیت الله سیدمحمدتقی خوانساری نقل شده که خطاب به شیخ عبدالکریم گفته است: می‌دانید که پهلوی می‌خواهد ایران را نصرانی کند؟ آیت‌الله حائری در جواب گفت: می‌دانم. ولی شما می‌خواهید که من کاری کنم که او زودتر چنین بکند.[۸]

البته شیخ به درستی می‌دانست که قدرتی در مقابل شاه ندارد و برخورد با شاه، می‌توانست بقای حوزه علمیه را به خطر اندازد. اندک دخالت‌های شیخ در امور سیاسی نیز به اصرار دیگران بوده که حتی نقل شده، برخی به شیخ بی‌احترامی نیز کردند.[۸]

حفظ حوزه علمیه اولویت اصلی شیخ

مهم‌ترین دلیل اجتناب شیخ عبدالکریم از ورود در رویدادهای سیاسی را حفظ حوزه علمیه قم دانسته‌اند. زیرا وی بر این باور بود که موضع‌گیری در برابر رضا شاه در آن اوضاع، نتیجه‌ای جز برچیده شدن حوزه نخواهد داشت.[۹]

از چپ حاج سید ابراهیم قمی، شیخ عبدالکریم حائری، حاج‌میرزا مهدی (پیشکار شیخ عبدالکریم)

آیت‌الله مرعشی نجفی از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان آیت‌الله حائری معتقد بود آن شداید و کوران‌هایی که در دوره آن پهلوی (رضاشاه) پیش آمد همه با حُسن خُلق و کفایت شیخ عبدالکریم نگهداری شد.[۱۱]

از امام خمینی درباره اهمیت کار حاج شیخ عبدالکریم نقل شده است که «اگر مرحوم حاج شیخ در حال حاضر بودند، کاری را انجام می‌دادند که من انجام دادم و تأسیس حوزه علمیه در آن روز، از جهت سیاسی، کم‌تر از تأسیس جمهوری اسلامی در ایران امروز نبود.»[۱۲]

مواضع شیخ عبدالکریم در داستان کشف حجاب

حائری در ماجرای اجباری شدن سربازی در ایران که مورد مخالفت برخی عالمان شیعه قرار گرفته بود، موافقت کرد.[۱۳] اما پس از واقعه کشف حجاب مناسبات میان او و شاه تیره بود. شیخ ابراز مخالفت با شاه را بی‌تاثیر و موجب شدیدتر شدن کار می‌دانست. او در نهایت با اصرار شاگردان و برخی مردم، به شاه تلگراف زد.[۱۴]

البته شاه کلام شیخ را نپذیرفت و با تندی به آن پاسخ داد.[۱۴] از آن پس، مناسبات آنها به کلی قطع شد و حتی آمد و شدهای نزد حائری به شدت تحت نظر بود.[۷]

موضع شیخ عبدالکریم در داستان فلسطین

آیت‌ﷲ شیخ عبدالکریم حائری یزدی در سال ۱۳۱۲ش در نامه‌ای به رضا شاه از او می‌خواهد در مورد هجوم یهودیان به فلسطین و بیت‌المقدس عکس‌العملی داشته باشد «تا غائله مرتفع گردد» [۱۶] این حادثه پیش از واقعه کشف حجاب بوده و متن آن کاملا با احترام است. این نامه توسط آیت‌ﷲ سید محمد بهبهانی برای رضاشاه ارسال شد.

منابع

  1. ↑ امینی، اهتمام…، ص۱۹۱.
  2. ↑ کریمی جهرمی، علی، آیة اللّه مؤسّس: مرحوم آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری، قم، دارالحکمة، ۱۳۷۲ش، ص۵۵.
  3. ↑ نظام الدین زاده، ص۱۵۴–۱۵۵.
  4. ↑ ستوده، امیر رضا، رجب زاده، شهرام، پا به پای آفتاب؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی(س)، تهران: پنجره، ۱۳۹۱، ج۴، ص۱۶۰
  5. ↑ دولت‌آبادی، ج۴، ص۲۸۹.
  6. ↑ حائری یزدی، مهدی، ص۶۴.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ حائری یزدی، مهدی، ص۶۵.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ عفتی، قدرت‌الله، «آیت الله مؤسس،حائری یزدی، شیخ عبدالکریم»، سایت حوزه، تاریخ بازدید:۱۰آذر ۱۴۰۱ش.
  9. ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش، ج۱، ص۲۹–۳۰، ۵۳–۵۴؛ امینی، اهتمام…، ص۱۹۸.
  10. ↑ مرتضوی، سید ضیاء، «عقلانیت حاج شیخ عبدالکریم حائری در شکل‌گیری، گسترش و ماندگاری حوزه قم»، شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب:۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳ آذر ۱۴۰۱ش.
  11. ↑ «تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.
  12. ↑ امام و روحانیت: مجموعه سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی درباره روحانیت، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲، ص ۱۷۳
  13. ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۴، ص۴۹۷–۴۹۸
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «تلگرافِ توهین رضاشاه به آیت‌الله حائری در ماجرای کشف حجاب»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید:۳ آذر ۱۴۰۱ش.
  15. ↑ «سیاستِ سکوتِ شیخ عبدالکریم حائری»، سایت مباحثات، تاریخ تاریخ درج مطلب:۲۹ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید:۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
  16. ↑ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، ۱۳۷۹ش، ص۳۵۵.
  17. ↑ «مؤسس حوزه؛ پایه‌گذار مبارزه با اسرائیل»، سایت مباحثات، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ش.
مقاله‌های مرتبط


برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=شیخ_عبدالکریم_حائری_و_رضاشاه&oldid=70616»