جمهوری اسلامی و چالش میان دین و سیاست

سؤال

وقتی دین با سیاست یکی می‌شود و دیندارانی که به حکومت می‌رسند برای ادامه حکومت خود مجبور می‌شوند به همان آرمانهایی که ابتدا برای ما وعده اش را می‌دادند، پایبند نباشند چون بعد در عمل متوجه می‌شوند که همان آرمانها به مانعی برای ادامه حکومتشان تبدیل شده است؟

درگاه‌ها

جمهوری اسلامی ایران نمود بارز سازگاری دین و سیاست است که در این راستا توانسته است تعارضات دین و سیاست یعنی اخلاقی بودن دین و ضد اخلاق بودن قدرت را حل کند. نظام جمهوری اسلامی با آنکه اقتضائات حفظ قدرت سیاسی ایجاب می‌کند آرمان‌های اخلاقی فراموش شود، دست از آرمان‌های خود برنداشت و در سال‌های متمادی تلاش می‌کند که به تحقق اهداف متعالی خود نزدیک شود.

طبق نگاه اسلام سیاسی، نه تنها دین و سیاست در تعارض نیست، بلکه دین خواهان آن است که حکومت دینی تشکیل شود تا اهداف و آرمان‌هایش به این طریق محقق شود؛ زیرا که تنها راه تحقق جامعه دینی را از طریق حکومت دینی می‌داند.

ضرورت حکومت دینی برای سعادت انسان

یکی شدن دین با سیاست یا جدایی این دو از یکدیگر مسئله‌ای نیست که بر طبق سلایق حکومت‌ها و افراد باشد تا با توجه به انتظاراتی که از دین به وجود می‌آید یا پیامدهایی که ممکن است پیوند یا عدم پیوند این دو داشته باشد حکم به تفکیک یا پیوند آنها دهیم؛ بلکه پیوند و ناگسستگی دین و سیاست برآمده از خود دین و ماهیت آن بوده و برای دانستن پیوند یا عدم پیوند به دین، لازم است به خود دین مراجعه و حکم این مسئله از آن استخراج شود. بر این اساس وقتی به خود دین مراجعه می‌شود دریافته می‌شود دین مبین اسلام که کاملترین ادیان الهی می‌باشد و مدعی است که تا روز قیامت از ارزش و اعتبار برخوردار است و برای همه ابعاد زندگی انسان (فردی ـ اجتماعی) و در همه زمانها احکام و مقررات دارد، نمی‌تواند وجود حکومت را ضروری ندانسته باشد؛ بنابراین با دلیل عقلی قطعی اثبات می‌شود که اسلام هم وجود حکومت را ضروری می‌داند و هم برای حکومت احکام و مقرراتی دارد؛ گرچه ادله‌ای دیگر و شواهد تاریخی روشنی بر این مسئله وجود دارد. پس با وجود این دلیل عقلی قطعی جای هیچ گونه شک و شبهه‌ای باقی نمی‌ماند که اسلام وجود حکومت را برای امت اسلامی ضروری دانسته و احتمال اینکه وجود حکومت را نفی کرده یا حتی در مورد این مسئله ساکت مانده باشد به کلی منتفی است؛ بنابراین اصل این مسئله از قطعیات و یقینیات دین مقدس اسلام استو به همین دلیل هیچ بهانه‌ای اصل این پیوند را نمی‌تواند زیر سؤال ببرد؛ به گونه‌ای که اگر این مسئله سبب پیدایش تبعات منفی گردد مشخص می‌شود که این پیوند به درستی به مورد اجرا گذاشته نشده و باید اشکالات و ایراداتی که باعث بروز چنین تبعات منفی شده است مرتفع گردد. نباید به دلیل برخی مشکلات که در اثر عدم اجرا یا اجرای غلط حکومت دینی ممکن است بروز نماید اصل حکومت دینی که بنا به ضرورت عقل و نقل ثابت شده است زیر سؤال برود.

تعارض آرمان با تداوم حکومت

از اشکالاتی که پس از تحقق حکومت دینی ممکن است بروز نماید این است که مدعیان حکومت دینی به دلیل تعارض آرمان‌هایی با تداوم حکومتشان، از آنها دست بردارند که در پاسخ باید گفته شود اولاً اگر یک حکومت دینی از آرمان‌های خود دست بردارد دیگر نمی‌توان عنوان حکومت دینی را بر روی آن نهاد و یا حداقل باید گفت که چنین حکومتی حکومت دینی ناقص است و در نتیجه باید مورد اصلاح قرار گیرد. ثانیاً فرض دست برداشتن حکومت دینی از آرمان‌های خود صرفاً یک احتمال است که چندان مشخص نیست که درصد آن چه میزان باشد و به همین دلیل نمی‌توان گفت این مسئله، سرنوشت محتوم همه حکومت‌های دینی است تا اینکه به بهانه آن اصل حکومت دینی را رد نماییم.

همواره این احتمال وجود خواهد داشت که حکومت دینی از آرمان‌های خود دست بردارد، اما از وجود چنین احتمالی نباید نتیجه گرفت که هر حکومت دینی پس از مدتی از آرمان‌های خود دست برخواهد داشت و در نتیجه حکم داده شود که پس بهتر است از ابتدا چنین حکومتی شکل نگیرد. ضمن اینکه یکی از دلایلی که باعث می‌شود تا چنین تصور شود که حکومتی از آرمان‌های خود دست برداشته است مرحله‌ای بودن آرمان‌هاست؛ به این معنا که آرمان‌ها طیف متنوعی را شامل می‌شوند که برخی از آنها در کوتاه مدت قابل حصول است اما زمینه تحقق برخی دیگر فعلاً فراهم نیست.

جمهوری اسلامی، نمونه وفاداری حکومت دینی به آرمان‌های خود

نمونه‌ای از حکومت دینی که به آرمان‌های خود پایبند مانده است حکومت جمهوری اسلامی ایران می‌باشد که یک حکومت دینی است و حتی ممکن است در برخی مقاطع تاریخی یا در میان برخی مسئولان کم توجه‌ای‌ها یا کم عنایتی‌هایی نسبت به آرمان‌ها صورت گرفته باشد، امّا چنین نیست که از آرمان‌های خود دست برداشته باشد، چنان‌که راز دشمنی‌های نظام سلطه با این نظام و انواع توطئه‌هایی که هر روزه بر علیه این نظام اجرا می‌شود نشان از پایبندی کلیت نظام دینی به آرمان‌هایی دارد که از روز اول آنها را مطرح کرده است؛ آرمان‌هایی همچون استقلال واقعی و سلطه ناپذیری، آزادی مطابق با معیارهای دینی، پیشرفت همه‌جانبه، بسط ارزش‌های دینی و زمینه‌سازی برای ظهور منجی آخرالزمان و … که علیرغم برخی کم توجه‌ای‌ها توسط برخی مدعیان کم تعهد، اصل آن نه تنها موجود است بلکه روز به روز مورد تقویت نیز قرار می‌گیرد، چرا که از نظر ما بر خلاف برخی تصورات، آرمان‌ها نه تنها مانع تداوم حکومت دینی نمی‌باشد، بلکه اگر حکومت، واقعاً دینی بوده و بر اساس مبانی درست بنا نهاده شده باشد، باید از سویی آرمان‌ها را سنگ بنای خویش قرار داده و از سویی دیگر به آرمان‌ها به عنوان عنصر تقویت کننده حکومت دینی بنگرد، اما اگر روزگاری چنین برداشت شود که آرمان‌ها مانع تداوم حکومت دینی هستند یا باید در آرمان بودن آنچه به نام آرمان مطرح شده است شک کرد یا در دینی بودن حکومت که در هر صورت باید با اصلاح اشتباه، حکومت دینی مبتنی بر آرمان واقعی را بنا نهاد که در چنین صورتی امکان ندارد حکومت دینی از آرمان‌ها دست بردارد و باعث بروز اشکالات دیگر همچون تناقض در اعتقادات، سست شدن اعتقاد به خدا وامثال اینها گردد.