سرگذشت سرهای شهدای كربلا: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۲

سؤال

سرانجام سرهای شهیدان کربلا، از جمله سر مبارک امام حسین(ع) چه شد؟

درگاه‌ها

سر همه شهدای کربلا (جز علی‌اصغر(ع) و حر بن یزید ریاحی) از تن جدا گشته و به‌همراه کاروان اسیران کربلا به کوفه و شام برده شد. بیشتر علمای شیعه معتقدند سر امام حسین(ع) پس از کوفه و شام به کربلا بازگردانده شد و در کنار بدن ایشان دفن گردید. قول‌های دیگری نیز بر دفن سر امام حسین(ع) در دمشق و مصر وجود دارد. همچنین برخی قول‌ها بر دفن سر امام در مدینه و یا نجف دلالت دارد که البته پس از مدتی به کربلا بازگردانده و در آن‌جا دفن شد.

در مورد سر دیگر شهدای کربلا نیز قول مشهور، بازگشت به کربلا و دفن در آنجا است؛ البته مقبره‌ای در قبرستان باب صغیر شام منسوب به سرهای شهدای کربلا وجود دارد.

جدا شدن سر شهدای کربلا جز دو شهید

پس از شهادت امام حسین(ع) به دستور عمر بن سعد، سر همهٔ شهدا از بدن جدا شد. در میان شهدا، تنها سر دو نفر از بدن جدا نشد:

علی‌اصغر(ع) که پس از واقعه کربلا سر او از بدن جدا نشد؛ زیرا امام حسین(ع) او را دفن کرده بود.
حر بن یزید ریاحی نیز سرش از بدن جدا نشد؛ زیرا خویشاوندان و افراد هم‌قبیله او، مانع از بریدن سر او شدند.^[۱]

سرهای شهدا، بین قبایل مختلف تقسیم شد تا به کوفه و شام ببرند و جایزه بگیرند. پس از ورود به کوفه و مدتی حضور در آنجا، سرهای شهدا به همراه کاروان اسیران واقعه کربلا به سمت شام حرکت داده شدند.^[۱]

سرنوشت سر امام حسین(ع)

در مورد سرانجام سر امام حسین(ع)، نظرات مختلفی وجود دارد:

بازگشت به کربلا

بیشتر علمای شیعه، معتقدند امام سجاد(ع)، در روز اربعین (بیستم ماه صفر سال ۶۱ق) وارد کربلا شده و سر امام حسین(ع) را در کربلا دفن کرد.^[۲] سید بن طاووس عالم شیعه قرن هفتم قمری، در «لهوف» نقل کرده که سر امام حسین(ع)، از شام برگردانده شده و در کربلا در کنار جسد، دفن شد.^[۳] سید اسرار حسینی تنکابنی نیز در کتاب «مصائب الهداة»، پس از نقل اقوال مختلف، دفن سر امام حسین در کربلا را مشهورترین قول دانسته است.^[۴]

دفن در مصر

براساس برخی نقل‌ها، خلفای فاطمی سر امام حسین(ع) را از باب الفرادیس شام به عَسْقَلان که بین شام و مصر است، بردند و از آن‌جا به مصر منتقل کردند و در مکانی که معروف است، دفن نمودند.^[۵] سبط بن جوزی تاریخ‌نگار اهل سنت قرن هفتم قمری، معتقد است این مطلب ثابت شده نیست.^[۵] امام یافعی یمنی مکی (متوفی سال ۷۶۸) در «مرآة الجنان» نیز، این قول را که سر امام حسین(ع) به عسقلان یا قاهره منتقل شده، صحیح ندانسته است.^[۶]

پیروان این قول را از اهل‌سنت دانسته‌اند.^[۵]

دفن سر امام در نجف

بر اساس روایتی، امام صادق(ع) به شخصی که برای زیارت به نجف می‌رفت، گفت که دو قبر در آنجا می‌بیند؛ قبر بزرگ برای امام علی(ع)‌ و قبر کوچک، محل دفن سر امام حسین(ع) است.^[۷] همچنین نقل شده، امام صادق(ع) زمانی که به نجف آمد، دو رکعت نماز در مکان سر امام حسین(ع) خواند.^[۸]

البته از سید بن طاووس نقل شده که پس از دفن سر امام حسین(ع) در نجف، پس از مدتی، به جسد امام در کربلا ملحق گردید.^[۹] صاحب جواهر الکلام، پس از نقل روایات و کلام سید بن طاووس می‌گوید ممکن است سر امام مدتی در نجف، نزد امام علی(ع)، دفن شده و پس از آن به کربلا منتقل و دفن گردیده شد. سپس روایتی را نقل کرده که امام صادق(ع) در مسیر نجف نماز خواند و فرمود: «این‌جا محلی است که سر مطهر جدم حسین(ع) در این محل گذاشته شد.»^[۱۰]

نظرات دیگر

نقلی وجود دارد که یزید سر امام را برای حاکم مدینه فرستاد و او آن را در بقیع دفن نمود.^[۱۱] این خبر از زُبَیْر بن بَکّار نقل شده، که علمای شیعه به گفتار او اعتماد نکرده و از دشمنان اهل‌بیت(ع) دانسته شده است.^[۱۲] البته افرادی که این قول را پذیرفته‌اند نیز، معتقدند سر امام پس از مدینه به کربلا انتقال داده شد.^{^{[نیازمند منبع]}}

برخی مورخان نیز نقل کرده‌اند که سر امام حسین(ع)‌ در دمشق دفن شده است.^[۱۳]

سرانجام سرهای سایر شهدا

بیشتر عالمان شیعه معتقدند امام سجاد(ع)، در روز اربعین وارد کربلا شده و سر سایر شهدا را در کربلا دفن کرد.^[۲] نویسنده کتاب «مقتل‌الحسین(ع)» بسیاری از کتاب‌های شیعه و اهل‌سنت را نام می‌برد که تصریح دارند سرهای شهدا به کربلا آورده شده و در آنجا دفن گردید.^[۱۴]

البته در قبرستان باب صغیر شام، مقبره‌ای معروف به «مشهد رُؤوس شهداء کربلا» وجود دارد که نام بسیاری از شهدای مدفون در آن مقبره، ذکر شده است.^[۱۵]

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ابومخنف، وقعه الطف، تحقیق یوسفی غروی، مترجم جواد سلیمانی، ص۱۹۲ و ۱۹۹، نشر مؤسسه امام خمینی، قم.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ج۳، ص۳۰۴، ناشر بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی.
↑ اللهوف، سید بن طاووس، ص۱۱۲، چاپ دوم، صیدا.
↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۳۷.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ نگاه کنید به لواجع الاشجان، ص۲۴۷.
↑ مرآه الجنان، یافعی، ج۱، ص۱۳۶، طبع حیدر آباد، ۱۳۳۷ق.
↑ ابن‌قولویه، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۵.
↑ نگاه کنید به وسایل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۳، از ابواب مزار، چاپ اسلامیه، تهران.
↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.
↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.
↑ شذرات الذهب، عماد حنبلی، ج۱، ص۶۷؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر، ج۸، ص۲۰۴.
↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۸.
↑ بلاذرى‏، أنساب الأشراف‏، ۱۹۹۶م، ج۳، ص۲۱۴.
↑ مقتل الحسین(ع)، سید عبد الرزاق مقرم، ص۴۷۰، قم.
↑ حسین نفس مطمئنه، محمد علی عالمی، ص۳۶۵، انتشارات هاد، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.

[:3-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ ابومخنف، وقعه الطف، تحقیق یوسفی غروی، مترجم جواد سلیمانی، ص۱۹۲ و ۱۹۹، نشر مؤسسه امام خمینی، قم.

[:1-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ج۳، ص۳۰۴، ناشر بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی.

[3] اللهوف، سید بن طاووس، ص۱۱۲، چاپ دوم، صیدا.

[4] قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۳۷.

[:2-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ نگاه کنید به لواجع الاشجان، ص۲۴۷.

[:0-6] مرآه الجنان، یافعی، ج۱، ص۱۳۶، طبع حیدر آباد، ۱۳۳۷ق.

[7] ابن‌قولویه، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۵.

[8] نگاه کنید به وسایل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۳، از ابواب مزار، چاپ اسلامیه، تهران.

[9] جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.

[10] جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.

[11] شذرات الذهب، عماد حنبلی، ج۱، ص۶۷؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر، ج۸، ص۲۰۴.

[12] قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۸.

[13] بلاذرى‏، أنساب الأشراف‏، ۱۹۹۶م، ج۳، ص۲۱۴.

[14] مقتل الحسین(ع)، سید عبد الرزاق مقرم، ص۴۷۰، قم.

[15] حسین نفس مطمئنه، محمد علی عالمی، ص۳۶۵، انتشارات هاد، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=Rezapour}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-پس از جدا کردن سرهای بنی هاشم و آوردن آن‌ها به شام، سرانجام سرهای شهیدان کربلا، از جمله سر مبارک امام حسین(ع) چه شد؟
+سرانجام سرهای شهیدان کربلا، از جمله سر مبارک امام حسین(ع) چه شد؟
 {{پایان سوال}}
+{{درگاه|امام حسین}}
+سر همه شهدای کربلا (جز [[علی‌اصغر(ع)]] و [[حر بن یزید ریاحی]]) از تن جدا گشته و به‌همراه [[کاروان اسیران کربلا]] به کوفه و شام برده شد. بیشتر علمای شیعه معتقدند سر امام حسین(ع) پس از کوفه و شام به [[کربلا]] بازگردانده شد و در کنار بدن ایشان دفن گردید. قول‌های دیگری نیز بر دفن سر امام حسین(ع) در [[دمشق]] و [[مصر]] وجود دارد. همچنین برخی قول‌ها بر دفن سر امام در [[مدینه]] و یا [[نجف]] دلالت دارد که البته پس از مدتی به کربلا بازگردانده و در آن‌جا دفن شد.
+در مورد سر دیگر شهدای کربلا نیز قول مشهور، بازگشت به کربلا و دفن در آنجا است؛ البته مقبره‌ای در [[قبرستان باب صغیر شام]] منسوب به سرهای شهدای کربلا وجود دارد.
 == جدا شدن سر شهدای کربلا جز دو شهید ==
-پس از شهادت امام حسین(ع) به دستور عمر بن سعد، سر همهٔ شهدا از بدن جدا شد. در میان شهدا، تنها سر دو نفر از بدن جدا نشد:
+پس از [[شهادت امام حسین(ع)]] به دستور [[عمر بن سعد]]، سر همهٔ شهدا از بدن جدا شد. در میان شهدا، تنها سر دو نفر از بدن جدا نشد:
-* علی‌اصغر(ع) که پس از واقعه کربلا سر او از بدن جدا نشد؛ زیرا امام حسین(ع) او را دفن کرده بود.
+* علی‌اصغر(ع) که پس از واقعه کربلا سر او از بدن جدا نشد؛ زیرا [[امام حسین(ع)]] او را دفن کرده بود.
-* حر بن یزید ریاحی نیز سرش از بدن جدا نشد؛ زیرا خویشاوندان و افراد هم‌قبیله او، مانع از بریدن سر او شدند.
+* حر بن یزید ریاحی نیز سرش از بدن جدا نشد؛ زیرا خویشاوندان و افراد هم‌قبیله او، مانع از بریدن سر او شدند.<ref name=":3" />
-سرهای شهدا، بین قبایل مختلف تقسیم شد تا به کوفه و شام ببرند و جایزه بگیرند. پس از ورود به کوفه و مدتی حضور در آنجا، سرهای شهداء به همراه کاروان اسیران واقعه کربلا به سمت شام حرکت داده شدند.<ref>ابومخنف، وقعه الطف، تحقیق یوسفی غروی، مترجم جواد سلیمانی، ص۱۹۲ و ۱۹۹، نشر مؤسسه امام خمینی، قم.</ref>
+سرهای شهدا، بین قبایل مختلف تقسیم شد تا به کوفه و شام ببرند و جایزه بگیرند. پس از ورود به کوفه و مدتی حضور در آنجا، سرهای شهدا به همراه کاروان اسیران واقعه کربلا به سمت شام حرکت داده شدند.<ref name=":3">ابومخنف، وقعه الطف، تحقیق یوسفی غروی، مترجم جواد سلیمانی، ص۱۹۲ و ۱۹۹، نشر مؤسسه امام خمینی، قم.</ref>
 == سرنوشت سر امام حسین(ع) ==
-در مورد سرانجام سر امام حسین(ع)، نظرات مختلفی وجود دارد.
+در مورد سرانجام سر امام حسین(ع)، نظرات مختلفی وجود دارد:
 === بازگشت به کربلا ===
-و آن گروه از مورخان که گفته‌اند سر مطهر را به مدینه برده‌اند، بر این باورند که آن را از مدینه به کربلا  انتقال داده، به جسد مطهرملحق کرده‌اند. سبط ابن الجوزی در «تذکره الخواص» می‌گوید: «علما دربارهٔ رأس مطهر، اختلاف کرده‌اند و مشهورترین این اقوال آن است که یزید سر مطهر را همراه اسرای اهل‌بیت به مدینه فرستاد و از مدینه به جسد مطهر در کربلا برگردانیده شد و دفن گردید و این رأی هشام و غیر او است.»<ref>قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۷ -۳۱۸.</ref>
+بیشتر علمای شیعه، معتقدند [[امام سجاد(ع)]]، در [[روز اربعین]] (بیستم ماه صفر سال ۶۱ق) وارد کربلا شده و سر امام حسین(ع) را در کربلا دفن کرد.<ref name=":1" /> [[سید بن طاووس]] عالم شیعه قرن هفتم قمری، در «لهوف» نقل کرده که سر امام حسین(ع)، از شام برگردانده شده و در کربلا در کنار جسد، دفن شد.<ref>اللهوف، سید بن طاووس، ص۱۱۲، چاپ دوم، صیدا.</ref> سید اسرار حسینی تنکابنی نیز در کتاب «مصائب الهداة»، پس از نقل اقوال مختلف، دفن سر امام حسین در کربلا را مشهورترین قول دانسته است.<ref>قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۳۷.</ref>
-بر اساس این قول، اگر اسرای اهل بیت(ع) در اربعین همان سال به کربلا آمده باشند، به یقین سر مطهر را با خود آورده و در کربلا دفن کرده‌اند و دوباره با خودشان به مدینه نبرده‌اند، این نظریه نیز که از احوال سنی‌ها مؤید قول مشهور امامیه است که سر مطهر به کربلا بازگردانیده و با جسد مطهر آن حضرت دفن شده است. فرهاد میرزا ـ پسر عباس میرزا ـ در سال ۱۲۹۲ هـ ق، در سفر حج به مصر رفته، و بارگاه «مشهد رأس الحسین) ع)» را در قاهره می‌بیند و عظمت آن ساختمان در نظر وی جلوه می‌کند و چون ذهن او را مقام و عظمت امامت گرفته، تصور کرده است که از جهت بودن رأس مطهر در آن مکان است؛ از این رو می‌گوید: قول یافعی را در این باب صحیح نمی‌دانم.<ref>قمقام زخّار و صمصام بتّار، ص۵۹۲، طبع تهران، سال ۱۳۷۷ هـ ق.</ref>
-کتاب «الآثارالباقیه عن القرون الخالیه»، نوشته ابوریحان بیرونی است و در آن تصریح شده که سر مطهر، در بیستم صفر در کربلا، به جسد اطیب ملحق شده است و عبارت او چنین است: «در بیستم صفر سر امام حسین(ع) به جثه‌اش برگردانده شده و با آن دفن گردیده است و در این روز زیارت اربعین وارد شده. کسانی که سر ایشان را برگرداندند حرم آن حضرت بودند که بعد از انصراف از شام به کربلا وارد شدند.»
-سید اسرار حسینی تنکابنی نیز در کتاب «مصائب الهداه»، پس از نقل اقوال، دربارهٔ دفن سر مطهر امام(ع) می‌گوید: «لیکن خبر حمل کردن امام سجاد(ع) سر مبارک را به کربلا و دفن آن با جسد مطهر، اشهر و اظهر و مؤید به عقل و نقل است؛<ref>قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۳۷.</ref>
-=== دفن در شام ===
-در دمشق دفن شده که در مکان آن اختلاف است. به گفتهٔ ابن ابی الدنیا، در باب الفرادیس و به گفتهٔ بلاذری و واقدی، در دارالاماره دمشق دفن شده است؛
 === دفن در مصر ===
-گفته شده که خلفای فاطمی سر مقدس را از باب الفرادیس به عسقلان که بین شام و مصر است، بردند و از آن‌جا به مصر منتقل کردند و در مشهدی که معروف است، دفن نمودند که زیارتگاه علاقه‌مندان است.
+براساس برخی نقل‌ها، [[فاطمیان|خلفای فاطمی]] سر امام حسین(ع) را از باب الفرادیس شام به عَسْقَلان که بین شام و مصر است، بردند و از آن‌جا به مصر منتقل کردند و در مکانی که معروف است، دفن نمودند.<ref name=":2" /> سبط بن جوزی تاریخ‌نگار اهل سنت قرن هفتم قمری، معتقد است این مطلب ثابت شده نیست.<ref name=":2">نگاه کنید به لواجع الاشجان، ص۲۴۷.</ref> امام یافعی یمنی مکی (متوفی سال ۷۶۸) در «مرآة الجنان» نیز، این قول را که سر امام حسین(ع) به عسقلان یا قاهره منتقل شده، صحیح ندانسته است.<ref name=":0">مرآه الجنان، یافعی، ج۱، ص۱۳۶، طبع حیدر آباد، ۱۳۳۷ق.</ref>
-اما دربارهٔ این قول چهارم که سر مطهر را خلفای فاطمی از باب الفرادیس در دمشق که از خزانهٔ یزید پیدا کرده و در آن‌جا دفن نمودند و سپس از عسقلان به مصر برده، در قاهره دفن کردند و برای آن نیز بارگاه عظیمی بنا نمودند؛ هم‌چنان‌که سبط بن جوزی گفته است: «علامه امین عاملی (ره) در لواجع الاشجان این قول را پذیرفته است و می‌گوید: بنا به اتفاق مورخان، خلفای فاطمی مصر، سری از عسقلان قاهره انتقال داده‌اند و به نام رأس مطهر امام حسین(ع) در آن‌جا دفن کرده‌اند و مشهد بزرگی بالای آن ساختمان نموده‌اند.»<ref>لواجع الاشجان، علامه امین عاملی، ص۲۴۷، طبع سوم، صیدا، سال ۱۳۵۳ هـ ق.</ref> اما این که «آیا آن سر مطهر، از آن امام حسین(ع) بوده است؟» هرگز روشن و ثابت نشده است؛ به ویژه که دست سیاست و ریاست خلفای فاطمی با آن بازی کرده است و این که از انتقال سر مقدس از عسقلان به مصر چه هدف سیاسی تأمین می‌شده، خدا می‌داند. آیا از ترس صلیبی‌ها این کار را کرده‌اند؟ صلیبی‌ها به چه منظوری آن مشهد را خراب می‌کردند.
-(این قول به اهل‌سنت اختصاص دارد و هیچ‌یک از شیعیان بر آن نیست)<ref>رجوع شود به لواجع الاشجان، ص۲۴۷.</ref>
-امام یافعی یمنی مکی (متوفی سال ۷۶۸) در «مرآه الجنان» می‌گوید: «این مطلب که سر امام حسین(ع) به عسقلان یا قاهره منتقل شده صحیح نمی‌باشد.»<ref name=":0">مرآه الجنان، یافعی، ج۱، ص۱۳۶، طبع حیدر آباد، سال ۱۳۳۷هـ ق.</ref>
+پیروان این قول را از اهل‌سنت دانسته‌اند.<ref name=":2" />
+=== دفن سر امام در نجف ===
+بر اساس روایتی، [[امام صادق(ع)]] به شخصی که برای زیارت به نجف می‌رفت، گفت که دو قبر در آنجا می‌بیند؛ قبر بزرگ برای امام علی(ع)‌ و قبر کوچک، محل دفن سر امام حسین(ع) است.<ref>ابن‌قولویه، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۵.</ref> همچنین نقل شده، امام صادق(ع) زمانی که به نجف آمد، دو رکعت نماز در مکان سر امام حسین(ع) خواند.<ref>نگاه کنید به وسایل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۳، از ابواب مزار، چاپ اسلامیه، تهران.</ref>
+البته از سید بن طاووس نقل شده که پس از دفن سر امام حسین(ع) در نجف، پس از مدتی، به جسد امام در کربلا ملحق گردید.<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.</ref> [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر الکلام]]، پس از نقل روایات و کلام سید بن طاووس می‌گوید ممکن است سر امام مدتی در نجف، نزد امام علی(ع)، دفن شده و پس از آن به کربلا منتقل و دفن گردیده شد. سپس روایتی را نقل کرده که امام صادق(ع) در مسیر نجف نماز خواند و فرمود: «این‌جا محلی است که سر مطهر جدم حسین(ع) در این محل گذاشته شد.»<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.</ref>
 === نظرات دیگر ===
-یزید ـ لعنه الله علیه ـ سر مبارک امام را برای حاکم مدینه ـ عمرو بن سعید بن ابی العاص ـ فرستاده، و او آن را در بقیع، دفن نمود؛<ref>شذرات الذهب، عماد حنبلی، ج۱، ص۶۷؛ مرأه الجنان، یافعی، ج۱، ص، ۱۴۴؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر، ج۸، ص۲۰۴.</ref>
+نقلی وجود دارد که [[یزید]] سر امام را برای حاکم [[مدینه]] فرستاد و او آن را در [[بقیع]] دفن نمود.<ref>شذرات الذهب، عماد حنبلی، ج۱، ص۶۷؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر، ج۸، ص۲۰۴.</ref> این خبر از زُبَیْر بن بَکّار نقل شده، که علمای شیعه به گفتار او اعتماد نکرده و از دشمنان اهل‌بیت(ع) دانسته شده است.<ref>قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۸.</ref> البته افرادی که این قول را پذیرفته‌اند نیز، معتقدند سر امام پس از مدینه به کربلا انتقال داده شد.{{مدرک|date=نوامبر ۲۰۲۱}}
-امام یافعی یمنی مکی (متوفی سال ۷۶۸) در «مرآه الجنان»<ref name=":0"/> معتقد است یزید سر امام را به همراه خاندان رسالت و جمعی از بنی‌هاشم و عده‌ای از موالی ابوسفیان به مدینه فرستاد و در مدینه نزد مادرش فاطمه(س)، در قبرستان بقیع دفن شد.<ref>مرأه الجنان، یافعی، ج۱، ص، ۱۴۴.</ref> و این قول را از زبیر بن بکار نقل کرده است، و او هم از دشمنان اهل‌بیت(ع) است و اقوالش ارزشی ندارد.<ref>قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۸.</ref> اگر سر مطهر را به مدینه برده باشند، در آن‌جا دفن نکرده‌اند؛ زیرا در این فرض باید کنار قبر مادرش حضرت فاطمه زهرا(س) در بقیع باشد، درحالی که مکان قبر حضرت فاطمه(س) دقیقاً معلوم نیست و به‌طور معین نمی‌توان آن را در بقیع دانست، بلکه فاطمه بنت اسد ـ جدهٔ امام حسین) ع) ـ در بقیع مدفون است و آن گروه از مورخان که گفته‌اند سر مطهر را به مدینه برده‌اند، بر این باورند که آن را از مدینه به کربلا  انتقال داده، به جسد مطهرملحق کرده‌اند.
-=== دفن سر امام در نجف ===
-روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که به شخصی که برای زیارت به نجف می‌رود می‌گوید دو قبر در آنجا می‌بیند که یکی بزرگ و دیگری کوچک است. اما قبر بزرگ برای امام علی(ع)‌ و قبر کوچک، محل دفن سر امام حسین(ع) است.<ref>ابن‌قولویه، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۵.</ref> همچنین نقل شده، امام صادق(ع) زمانی که به نجف آمدند، دو رکعت نماز برای زیارت امام علی(ع)، دو رکعت نماز در مکان سر امام حسین(ع) و دو رکعت در مکان منبر امام زمان(عج) خواندند.<ref>ر. ک. وسایل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۳، از ابواب مزار، چاپ اسلامیه، تهران.</ref>
-البته در آخر روایتی که اشاره به دفن سر امام حسین(ع) در نجف داشته چنین آمده که سر امام بنابر ظاهر پس از آن کهمدتی نزد امام علی(ع)‌ دفن شد، به جسد مطهر در کربلا ملحق گردید.<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.</ref>
-مرحوم شیخ الفقها ـ صاحب جواهرالکلام ـ پس از نقل روایات مزبور و کلام سیدبن طاووس که عمل امامیه مطابق آن است، می‌فرماید: «ولعله لامنافاه لامکان دفنه مده ثم نقل الی کربلا»؛ ممکن است سر مطهر مدتی در نجف، نزد امیرالمؤمنین(ع)، دفن شده باشد و پس از آن به کربلا منتقل، و با بدن مطهر دفن شده باشد.» سپس روایتی را نقل کرده که امام صادق(ع) در نزد قائم مایل در راه غری (نجف) نماز خواند. و از آن حضرت سؤال شد: که آنچه نمازی بود که خواندید؟ فرمود: «این‌جا موضع سر مطهر جدم حسین(ع) است که آن را در این‌جا گذاردند.»<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.</ref>
+برخی مورخان نیز نقل کرده‌اند که سر امام حسین(ع)‌ در دمشق دفن شده است.<ref>بلاذرى‏، أنساب الأشراف‏، ۱۹۹۶م، ج۳، ص۲۱۴.</ref>
 == سرانجام سرهای سایر شهدا ==
-۱. در باب صغیر شام که قبرستان بسیار بزرگی است، مقبره‌ای است معروف به «مشهد رؤوس شهداء کربلا» که نام بسیاری از شهدای مدفون در آن مقبره، ذکر شده است؛<ref>حسین نفس مطمئنه، محمد علی عالمی، ص۳۶۵، انتشارات هاد، چاپ اول، ۱۳۷۲.</ref>
+بیشتر عالمان شیعه معتقدند امام سجاد(ع)، در روز اربعین وارد کربلا شده و سر سایر شهدا را در کربلا دفن کرد.<ref name=":1">قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ج۳، ص۳۰۴، ناشر بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی.</ref> نویسنده کتاب «مقتل‌الحسین(ع)» بسیاری از کتاب‌های شیعه و اهل‌سنت را نام می‌برد که تصریح دارند سرهای شهدا به کربلا آورده شده و در آنجا دفن گردید.<ref>مقتل الحسین(ع)، سید عبد الرزاق مقرم، ص۴۷۰، قم.</ref>
-۲. مؤلف «اعیان الشیعه» می‌نویسد: بعد از سال ۱۳۲۱ هجری قمری، مقبره‌ای را دیدم که سنگی بالای آن نصب و در آن نوشته شده بود: «هذا مدفن رأس عباس بن علی، رأس علی بن الحسین الاکبر و رأس حبیب بن مظاهر». دو سال بعد، بنا را تخریب و تجدید نمودند و آن سنگ را برداشتند، و در ضریحی که داخل مقبره نصب نموده‌اند، اسامی بسیاری از شهدای کربلا را بر آن نقش کرده‌اند و بعید نیست که این رؤوس در آن‌جا دفن شده باشند.<ref>اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۲۷.</ref>
-مشهور علمای امامیه، معتقدند امام سجاد(ع) سر مطهر سیدالشهدا و سایر شهدا را در روز اربعین (بیستم ماه صفر سال ۶۱ق) وارد کربلا شده و به بدن‌ها ملحق گردانید.<ref>قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ج۳، ص۳۰۴، ناشر بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی.</ref> سید بن طاووس در «لهوف» نقل کرده که سر مبارک امام حسین(ع)، از شام برگردانده شده و در کربلا در کنار جسد، دفن شد.<ref>اللهوف، سید بن طاووس، ص۱۱۲، چاپ دوم، صیدا.</ref>
-در کتاب «مقتل‌الحسین(ع)» آمده است:<ref>مقتل الحسین(ع)، سید عبد الرزاق مقرم، ص۴۶۹، انتشارات بصیرتی، قم.</ref> «بر این که سرهای مطهر به کربلا آورده شدند، تصریح وجود دارد و این تصریح در کتاب‌های شیعه و سنی از جمله: حبیب السیر و نفس‌المهموم، ص۲۵۳، و در روضه الواعظین فتال نیشابوری، ص۱۶۵، و در مثیرالاحزان ابن نما حلی، ص۵۸، و در لهوف سید بن طاوس، ص۱۱۲ و در اعلام الوری طبرسی، ص۱۵۱ و در مقتل‌العوالم، ص۱۵۴ و در مناقب ابن شهرآشوب، ج۲، ص۲۰۰ و در عجایب المخلوقات قزوینی، ص۶۷ و در الاتحاف بحب الاشراف شبراوی، ص۱۲ و ۲۳ و در تذکره الخواص سبط ابن الجوزی، ص۱۵۰ و در الکواکب الدریه شیخ مناوی، ج۱، ص۵۷ و قرطبی نیز این مطلب را ترجیح داده است،<ref>مقتل الحسین(ع)، سید عبد الرزاق مقرم، ص۴۷۰، قم.</ref>
+البته در قبرستان باب صغیر شام، مقبره‌ای معروف به «مشهد رُؤوس شهداء کربلا» وجود دارد که نام بسیاری از شهدای مدفون در آن مقبره، ذکر شده است.<ref>حسین نفس مطمئنه، محمد علی عالمی، ص۳۶۵، انتشارات هاد، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۶۶: / خط ۴۶: @@
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی =شد
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ب
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}
 [[رده:درگاه امام حسین(ع)]]