صله‌رحم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
صله‌رحم، احکام و فواید آن چیست؟ برای تقویت صله‌رحم چه راهکارهایی وجود دارد؟ | |||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
''' | {{درگاه|واژه‌ها}} | ||
'''صله‌رحم''' رفتاری اجتماعی به معنای ایجاد پیوند و نزدیکی بین خویشان است. صله‌رحم با برقراری ارتباط، نیکی کردن و [[انفاق]] به خویشان انجام می‌شود. به فتوای [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]]، صله‌رحم واجب و قطع آن حرام است و حداقل میزانِ صله‌رحم این است که در [[عرف]] گفته شود: «فلان فرد با خویشاوندانش ارتباط دارد و با آنها قطع ارتباط نکرده است». | |||
همه مراجع تقلید معتقدند رحم شامل خویشاوندن سَبَبی | همه مراجع تقلید معتقدند رحم شامل خویشاوندن سَبَبی نمی‌شود؛ ولی درباره اینکه کدام یک از خویشاوندان نَسَبی رحم به شمار می‌آیند اختلاف‌نظر است. به نظر بیشتر عالمان، همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند رحم شمرده می‌شوند. | ||
طبق روایات، | طبق روایات، صله‌رحم باعث آبادانی، افزایش روزی، افزایش عمر و محبوبیت نزد خدا می‌شود. برای صله‌رحم فواید دیگری مانند رفع نیازهای عاطفی و اقتصادی نیز شمرده‌اند. سفارش شده برای تقویت صله‌رحم از راهکارهایی مانند [[تغافل]]، [[مدارا]] و پرهیز از مقابله به مثل استفاده شود. | ||
==مفهوم‌شناسی و جایگاه== | ==مفهوم‌شناسی و جایگاه== | ||
صله‌رحم به عمل و رفتاری گفته می‌شود که میان خویشان پیوند و نزدیکی ایجاد می‌کند یا باعث می‌شود پیوندی که برقرار است مستحکم شود.<ref>شرف الدین، سیدحسین، تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸، ص۲۷.</ref> به ترک صله‌رحم، [[قطع رحم]] گفته شده است. | |||
در آیه اول سوره [[سوره نساء|نساء]]، از قطع رابطه با خویشان نهی شده و در روایات نیز به صله‌رحم سفارش شده است. بر اساس روایتی، [[امام علی(ع)]] | در آیه اول سوره [[سوره نساء|نساء]]، از قطع رابطه با خویشان نهی شده و در روایات نیز به صله‌رحم سفارش شده است. بر اساس روایتی، [[امام علی(ع)]] صله‌رحم را یکی از نشانه‌های اهل دین دانسته است.<ref>شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله‌رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۰.</ref> پیامبر(ص) سفارش کرده اگر لازم است به اندازه یک سال سفر کنی تا صله‌رحم به جای آوری، این کار را انجام بده.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۱۰۳–۱۰۵.</ref> در روایتی دیگر، امام علی(ع) قطع رحم را در کنار [[عاق والدین|عاق والدین شدن]] ذکره کرده، و آن دو را از زشت‌ترین گناهان شمرده است.<ref>تحلیل اجتماعی از صله‌رحم، ص۲۱۲.</ref> | ||
=== مصادیق | === مصادیق صله‌رحم === | ||
مصادیق | مصادیق صله‌رحم در [[قرآن ۱۰۳|قرآن]]، ارتباط داشتن، نیکی کردن و [[انفاق]] به خویشان معرفی شده است.<ref>بقره: ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵.</ref> [[فیض کاشانی]] فقیه و محدث [[شیعه]] نیز، صله‌رحم را به دیدار با خویشان، رفع کمبودهای مادی، حل مشکلات اقتصادی و کمک به کار و ازدواج فرزندان آنها معنا کرده است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۴۹۹.</ref> | ||
گفته شده، اگر چه در روایات مصادیقی برای | گفته شده، اگر چه در روایات مصادیقی برای صله‌رحم بیان شده، ولی مصادیق صله‌رحم بسته به عرفِ زمان و مکان قابل تغییر است؛ زیرا شرایط زمانی و مکانیِ جوامع و اوضاع محیط و اشخاص متفاوت است.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۴۴.</ref> بنابراین برخی محققان، مصادیق صله‌رحم را شامل تلفن زدن، مکاتبه، فرستادن پیام و فرستادن هدیه نیز دانسته‌اند.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۳.</ref> | ||
=== مصادیق رحم === | === مصادیق رحم === | ||
همه فقیهان شیعه معتقدند رحم شامل خویشاوندان سَبَبی (که از طریق ازدواج با انسان خویشاوند می‌شوند) نمی‌شود؛ بنابراین | همه فقیهان شیعه معتقدند رحم شامل خویشاوندان سَبَبی (که از طریق ازدواج با انسان خویشاوند می‌شوند) نمی‌شود؛ بنابراین صله‌رحم با آنان واجب نیست.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.</ref> اما درباره اینکه کدام یک از خویشاوندان نَسَبی رحم به شمار می‌آیند اختلاف‌نظر است. برخی از آن اقوال چنین‌اند: | ||
* همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند. بیشتر عالمان این نظر را پذیرفته‌اند. | * همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند. بیشتر عالمان این نظر را پذیرفته‌اند. | ||
* کسانی که بی واسطه (مثل برادران و خواهران) یا با واسطه (مثل نوه‌ها و عموزاده‌ها) به یک رحم منتسب باشند. | * کسانی که بی واسطه (مثل برادران و خواهران) یا با واسطه (مثل نوه‌ها و عموزاده‌ها) به یک رحم منتسب باشند. | ||
* کسانی که به سبب خویشاوندیِ نسبی و طبق ملاک‌های شرعی از ازدواج با همدیگر ممنوع شده‌اند؛ مانند خاله‌ها، عموها و دایی‌ها. بر اساس این نظر، پسر عموها، دختر عموها، دختر عمه‌ها و … از حکم | * کسانی که به سبب خویشاوندیِ نسبی و طبق ملاک‌های شرعی از ازدواج با همدیگر ممنوع شده‌اند؛ مانند خاله‌ها، عموها و دایی‌ها. بر اساس این نظر، پسر عموها، دختر عموها، دختر عمه‌ها و … از حکم صله‌رحم بیرون خواهند بود.<ref>تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.</ref> | ||
==احکام== | ==احکام== | ||
به فتوای مراجع تقلید، | به فتوای مراجع تقلید، صله‌رحم واجب و قطع آن حرام است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سیستانی، «[https://www.sistani.org/persian/qa/0960/ صله‌رحم]» پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سید علی سیستانی، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.</ref> حداقل میزانِ صله‌رحم که واجب است انجام شود، این است که در عرف گفته شود: «فلان فرد با خویشاوندانش ارتباط دارد» و اگر طوری رفتار کند که بگویند: «قطع رابطه کرده»، مرتکب حرام شده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، «[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=46501&mid=259903 حداقل وظیفه افراد برای صله‌رحم]»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.</ref> | ||
مراجع تقلید شیعه معتقدند اگر ترک معاشرت با یکی از خویشان به طور موقت، موجب خودداری او از گناه شود، ترک معاشرت با او به صورت موقت از باب [[امر به معروف و نهی از منکر واجب]] است.<ref>خامنه ای، سید علی، رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه)، انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، ص۳۲۹.</ref> انجام مرحله ترک | مراجع تقلید شیعه معتقدند اگر ترک معاشرت با یکی از خویشان به طور موقت، موجب خودداری او از گناه شود، ترک معاشرت با او به صورت موقت از باب [[امر به معروف و نهی از منکر واجب]] است.<ref>خامنه ای، سید علی، رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه)، انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، ص۳۲۹.</ref> انجام مرحله ترک صله‌رحم هنگامی است که دیگر راه‌های امر به معروف و نهی از منکر تأثیری نداشته باشد. پیش از ترک صله‌رحم، باید از راهکارهایی مانند امر به معروف و نهی از منکر زبانی و ارائه کتاب‌های مفید استفاده کرد. | ||
== فواید == | == فواید == | ||
برای | برای صله‌رحم فواید گوناگونی شمرده‌اند. بر پایه روایتی از [[پیامبر(ص)]]، آبادانی یکی از فواید صله‌رحم است؛ حتی اگر افرادی که صله‌رحم می‌کنند مؤمن و نیکوکار نباشند.<ref name=":1">مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۶، به نقل از سفینه البحار، ج۱، ص۵۱۴.</ref> چرا که با تقویت و اصلاح واحدهای کوچک، اجتماع نیز، اصلاح و تقوی شده و این باعث آبادانی خواهد شد.<ref>برگرفته از مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | ||
صله‌رحم باعث می‌شود خویشان از نیازهای عاطفی و اقتصادی یکدیگر با خبر شده و در رفع آن بکوشند. افراد جامعه‌ای که اهل صله‌رحم باشند، از سلامت روحی و روانی مناسبی برخوردارند. | |||
فواید دیگری نیز در روایات برای | فواید دیگری نیز در روایات برای صله‌رحم ذکر شده، که برخی از آنها چنین است: | ||
{{ستون-شروع|۲}} | {{ستون-شروع|۲}} | ||
*افزایش عمر<ref>شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از | *افزایش عمر<ref>شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله‌رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۹.</ref> | ||
*در امان ماندن از بلایا<ref name=":0">جزایری، سید محمد علی، دروس اخلاق اسلامی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه. ۱۳۸۲، ص۲۱۸.</ref> | *در امان ماندن از بلایا<ref name=":0">جزایری، سید محمد علی، دروس اخلاق اسلامی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه. ۱۳۸۲، ص۲۱۸.</ref> | ||
*آسان شدن محاسبه روز قیامت<ref name=":0" /> | *آسان شدن محاسبه روز قیامت<ref name=":0" /> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۹: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==راه‌های تقویت | ==راه‌های تقویت صله‌رحم== | ||
{{اصلی|راه‌های تقویت | {{اصلی|راه‌های تقویت صله‌رحم}} | ||
راه‌های تقویت صله‌رحم گوناگون است که برخی از آنها را چنین دانسته‌اند: | راه‌های تقویت صله‌رحم گوناگون است که برخی از آنها را چنین دانسته‌اند: | ||
* اصلاح و تغییر نگرش: تفکر در منافع دنیوی و معنوی | * اصلاح و تغییر نگرش: تفکر در منافع دنیوی و معنوی صله‌رحم و ضررهای دنیوی و معنوی قطع رحم باعث تقویت صله‌رحم می‌شود. | ||
* [[تغافل]]: یعنی این که انسان چیزی را بداند، ولی با اراده و به صورت عمدی، خود را غافل نشان دهد و با بی‌توجهی از کنار آن رفتار بگذرد. گذشت از خطاهای خویشان و مدارا کردن با آنها نیز، در جلوگیری از اختلافات و تقویت رابطه تأثیرگذار است. | * [[تغافل]]: یعنی این که انسان چیزی را بداند، ولی با اراده و به صورت عمدی، خود را غافل نشان دهد و با بی‌توجهی از کنار آن رفتار بگذرد. گذشت از خطاهای خویشان و مدارا کردن با آنها نیز، در جلوگیری از اختلافات و تقویت رابطه تأثیرگذار است. | ||
* پرهیز از مقابله به مثل: | * پرهیز از مقابله به مثل: صله‌رحم حتی با کسانی که قطع رحم کرده‌اند، واجب است؛ بنابراین نباید مقابله به مثل کرد. بر اساس روایتی، [[پیامبر(ص)]] سفارش کرد با کسی که [[قطع رحم]] کرده صله‌رحم کنید.<ref>انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، قم، نشر ام ابیها، چاپ اول، ۱۳۷۵، ص۵۰۶.</ref> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۴
سؤال
صله‌رحم، احکام و فواید آن چیست؟ برای تقویت صله‌رحم چه راهکارهایی وجود دارد؟
درگاه‌ها
صله‌رحم رفتاری اجتماعی به معنای ایجاد پیوند و نزدیکی بین خویشان است. صله‌رحم با برقراری ارتباط، نیکی کردن و انفاق به خویشان انجام می‌شود. به فتوای مراجع تقلید، صله‌رحم واجب و قطع آن حرام است و حداقل میزانِ صله‌رحم این است که در عرف گفته شود: «فلان فرد با خویشاوندانش ارتباط دارد و با آنها قطع ارتباط نکرده است».
همه مراجع تقلید معتقدند رحم شامل خویشاوندن سَبَبی نمی‌شود؛ ولی درباره اینکه کدام یک از خویشاوندان نَسَبی رحم به شمار می‌آیند اختلاف‌نظر است. به نظر بیشتر عالمان، همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند رحم شمرده می‌شوند.
طبق روایات، صله‌رحم باعث آبادانی، افزایش روزی، افزایش عمر و محبوبیت نزد خدا می‌شود. برای صله‌رحم فواید دیگری مانند رفع نیازهای عاطفی و اقتصادی نیز شمرده‌اند. سفارش شده برای تقویت صله‌رحم از راهکارهایی مانند تغافل، مدارا و پرهیز از مقابله به مثل استفاده شود.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
صله‌رحم به عمل و رفتاری گفته می‌شود که میان خویشان پیوند و نزدیکی ایجاد می‌کند یا باعث می‌شود پیوندی که برقرار است مستحکم شود.[۱] به ترک صله‌رحم، قطع رحم گفته شده است.
در آیه اول سوره نساء، از قطع رابطه با خویشان نهی شده و در روایات نیز به صله‌رحم سفارش شده است. بر اساس روایتی، امام علی(ع) صله‌رحم را یکی از نشانه‌های اهل دین دانسته است.[۲] پیامبر(ص) سفارش کرده اگر لازم است به اندازه یک سال سفر کنی تا صله‌رحم به جای آوری، این کار را انجام بده.[۳] در روایتی دیگر، امام علی(ع) قطع رحم را در کنار عاق والدین شدن ذکره کرده، و آن دو را از زشت‌ترین گناهان شمرده است.[۴]
مصادیق صله‌رحم
مصادیق صله‌رحم در قرآن، ارتباط داشتن، نیکی کردن و انفاق به خویشان معرفی شده است.[۵] فیض کاشانی فقیه و محدث شیعه نیز، صله‌رحم را به دیدار با خویشان، رفع کمبودهای مادی، حل مشکلات اقتصادی و کمک به کار و ازدواج فرزندان آنها معنا کرده است.[۶]
گفته شده، اگر چه در روایات مصادیقی برای صله‌رحم بیان شده، ولی مصادیق صله‌رحم بسته به عرفِ زمان و مکان قابل تغییر است؛ زیرا شرایط زمانی و مکانیِ جوامع و اوضاع محیط و اشخاص متفاوت است.[۷] بنابراین برخی محققان، مصادیق صله‌رحم را شامل تلفن زدن، مکاتبه، فرستادن پیام و فرستادن هدیه نیز دانسته‌اند.[۸]
مصادیق رحم
همه فقیهان شیعه معتقدند رحم شامل خویشاوندان سَبَبی (که از طریق ازدواج با انسان خویشاوند می‌شوند) نمی‌شود؛ بنابراین صله‌رحم با آنان واجب نیست.[۹] اما درباره اینکه کدام یک از خویشاوندان نَسَبی رحم به شمار می‌آیند اختلاف‌نظر است. برخی از آن اقوال چنین‌اند:
- همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند. بیشتر عالمان این نظر را پذیرفته‌اند.
- کسانی که بی واسطه (مثل برادران و خواهران) یا با واسطه (مثل نوه‌ها و عموزاده‌ها) به یک رحم منتسب باشند.
- کسانی که به سبب خویشاوندیِ نسبی و طبق ملاک‌های شرعی از ازدواج با همدیگر ممنوع شده‌اند؛ مانند خاله‌ها، عموها و دایی‌ها. بر اساس این نظر، پسر عموها، دختر عموها، دختر عمه‌ها و … از حکم صله‌رحم بیرون خواهند بود.[۱۰]
احکام
به فتوای مراجع تقلید، صله‌رحم واجب و قطع آن حرام است.[۱۱] حداقل میزانِ صله‌رحم که واجب است انجام شود، این است که در عرف گفته شود: «فلان فرد با خویشاوندانش ارتباط دارد» و اگر طوری رفتار کند که بگویند: «قطع رابطه کرده»، مرتکب حرام شده است.[۱۲]
مراجع تقلید شیعه معتقدند اگر ترک معاشرت با یکی از خویشان به طور موقت، موجب خودداری او از گناه شود، ترک معاشرت با او به صورت موقت از باب امر به معروف و نهی از منکر واجب است.[۱۳] انجام مرحله ترک صله‌رحم هنگامی است که دیگر راه‌های امر به معروف و نهی از منکر تأثیری نداشته باشد. پیش از ترک صله‌رحم، باید از راهکارهایی مانند امر به معروف و نهی از منکر زبانی و ارائه کتاب‌های مفید استفاده کرد.
فواید
برای صله‌رحم فواید گوناگونی شمرده‌اند. بر پایه روایتی از پیامبر(ص)، آبادانی یکی از فواید صله‌رحم است؛ حتی اگر افرادی که صله‌رحم می‌کنند مؤمن و نیکوکار نباشند.[۱۴] چرا که با تقویت و اصلاح واحدهای کوچک، اجتماع نیز، اصلاح و تقوی شده و این باعث آبادانی خواهد شد.[۱۵]
صله‌رحم باعث می‌شود خویشان از نیازهای عاطفی و اقتصادی یکدیگر با خبر شده و در رفع آن بکوشند. افراد جامعه‌ای که اهل صله‌رحم باشند، از سلامت روحی و روانی مناسبی برخوردارند.
فواید دیگری نیز در روایات برای صله‌رحم ذکر شده، که برخی از آنها چنین است:
راه‌های تقویت صله‌رحم
راه‌های تقویت صله‌رحم گوناگون است که برخی از آنها را چنین دانسته‌اند:
- اصلاح و تغییر نگرش: تفکر در منافع دنیوی و معنوی صله‌رحم و ضررهای دنیوی و معنوی قطع رحم باعث تقویت صله‌رحم می‌شود.
- تغافل: یعنی این که انسان چیزی را بداند، ولی با اراده و به صورت عمدی، خود را غافل نشان دهد و با بی‌توجهی از کنار آن رفتار بگذرد. گذشت از خطاهای خویشان و مدارا کردن با آنها نیز، در جلوگیری از اختلافات و تقویت رابطه تأثیرگذار است.
- پرهیز از مقابله به مثل: صله‌رحم حتی با کسانی که قطع رحم کرده‌اند، واجب است؛ بنابراین نباید مقابله به مثل کرد. بر اساس روایتی، پیامبر(ص) سفارش کرد با کسی که قطع رحم کرده صله‌رحم کنید.[۱۸]
مطالعه بیشتر
- زواری نسب میانجی، سلمان، صله ارحام آثار و ثمرات آن، قم: نوید اسلام، ۱۳۸۱ش.
- غریب شاه، مصطفی، خویشاوندی و صله ارحام، تهران: قلم علم، ۱۳۸۹ش.
منابع
- ↑ شرف الدین، سیدحسین، تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸، ص۲۷.
- ↑ شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله‌رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۰.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۱۰۳–۱۰۵.
- ↑ تحلیل اجتماعی از صله‌رحم، ص۲۱۲.
- ↑ بقره: ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۴۹۹.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۴۴.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۳.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله‌رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سیستانی، «صله‌رحم» پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سید علی سیستانی، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، «حداقل وظیفه افراد برای صله‌رحم»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.
- ↑ خامنه ای، سید علی، رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه)، انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، ص۳۲۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۶، به نقل از سفینه البحار، ج۱، ص۵۱۴.
- ↑ برگرفته از مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله‌رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۹.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ جزایری، سید محمد علی، دروس اخلاق اسلامی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه. ۱۳۸۲، ص۲۱۸.
- ↑ انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، قم، نشر ام ابیها، چاپ اول، ۱۳۷۵، ص۵۰۶.