برتری حضرت محمد بر چهارده معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۳۲

سؤال

آیا می‌توان گفت مقام پیامبر اسلام(ص) از علی(ع) و باقی چهارده معصوم(ع) بالاتر است؟

درگاه‌ها

حضرت محمد(ص)، بر همه معصومین(ع) و همه مخلوقات خداوند برتری دارند. پیامبر اسلام اولین مخلوق خداوند است که باقی مخلوقات از نور ایشان آفریده شده‌اند. ایشان خاتم پیامبران هستند که اگر انسانی کامل تر و برتر از ایشان وجود داشت، او خاتم پیامبران می‌شد. معصومین(ع) اگرچه با عالم غیب در ارتباط هستند، اما ارتباط آنها نیز به عنایت و واسطه رسول خدا(ص) می‌باشد. روایات شیعی نیز تصریح دارند که رسول خدا(ص) از همه معصومین(ع) حتی امام علی(ع) نیز برتر هستند.

دلایل

یکی از دلیل های برتری پیامبر اسلام(ص) بر تمامی مخلوقات، از جمله امامان معصوم(ع)، آیه‌ای است که خداوند در آن به پیامبر دستور می‌دهد بگوید: «من اولین مسلمانم». این دستور مختص پیامبر(ص) است و به سایر پیامبران داده نشده است. مفهوم اولین ‌مسلمان در این آیه به معنای اولویت ذاتی و رتبی پیامبر است، نه تقدم زمانی یا تاریخی. زیرا اگر اولویت صرفاً زمانی بود، هر پیامبری نسبت به قوم خود می‌توانست این عنوان را داشته باشد. همچنین پیامبران پیشین نیز به نحو اولویت زمانی می‌توانستند مصداق این عبارت باشند. با این حال، خداوند تنها پیامبر اسلام را «اولین مسلمان» می‌نامد؛ بدین معنا که حضرت رسول(ص) در مرتبه وجودی و شأن معنوی برترین و نخستین مخلوق است و هیچ موجودی در جایگاه و مرتبه او قرار ندارد.^[۱]

دلیل دیگر این است که در روایات شیعه، رسول خدا(ص) نخستین مخلوق خداوند معرفی شده است. بر پایه این روایات، ایشان دارای تمامی مزایا و کمالاتی هستند که به‌صورت جداگانه در دیگر پیامبران دیده می‌شود، و افزون بر آن، کمالات و ویژگی‌هایی دارند که مختص خود ایشان است و پیامبر دیگری از آن برخوردار نبوده است. این روایات همچنین بیان می‌کنند که رسول خدا(ص) انسان کاملی است که تا روز قیامت کسی به مقام او دست نخواهد یافت. دلیل این موضوع آن است که اگر انسانی کامل‌تر از ایشان وجود داشت، شایسته مقام خاتمیت پیامبران می‌بود. بنابراین، از آنجا که پیامبر اسلام(ص) خاتم انبیاء است، فردی کامل‌تر از ایشان وجود ندارد.^[۲]

دلیل دیگر اینکه با وجود اینکه در منابع روایی و اسلامی، الهام و ارتباط با عالم غیب برای امامان معصوم(ع) تصدیق شده است، اما بین مقام و جایگاه پیامبر اکرم (ص) و امامان تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد که برتری پیامبر را نسبت به امامان روشن می‌سازد. این تفاوت‌ها را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:

نقش تشریعی و ابلاغ احکام شرعی: امامان معصوم نقش تشریع‌کننده احکام شرعی را ندارند؛ یعنی احکام دین، قوانین حلال و حرام به طور کامل از طریق وحی به پیامبر نازل شده است. پیامبر(ص) پس از دریافت کامل این احکام، آنها را به امامان معصوم تعلیم داده و این دستورات از پیامبر به امامان بعدی منتقل شده است. بنابراین، امامان در بیان احکام دینی مستقل نیستند و پیرو پیامبر محسوب می‌شوند.^[۳]
نوع و کیفیت ارتباط با عالم غیب: پیامبر اکرم ارتباط مستقیم و رسمی با فرشته وحی دارد، ملکوت عالم را مشاهده می‌کند و حقایق غیبی را به طور مستقیم دریافت می‌نماید. در مقابل، ارتباط امامان با عالم غیب به صورت الهام و القاء درونی است و آنها فرشته وحی را به شکل دیداری مشاهده نمی‌کنند. دریافت وحی برای امامان عمدتاً از طریق صدا یا القائات درونی صورت می‌گیرد.^[۴]
میزان استقلال در دریافت وحی و هدایت: پیامبر اکرم بدون نیاز به تأیید دیگران، به طور مستقیم با عالم غیب ارتباط برقرار می‌کند و حقایق را دریافت می‌کند. امامان معصوم برای دریافت الهامات و اشراقات معنوی، نیازمند تأیید و راهنمایی‌های معنوی پیامبر هستند. این تأییدات پیامبر زمینه‌ساز روشنایی دل و افزایش دانش امامان است.^[۵]

روایات

افضل بودن و برتر بودن حضرت محمد(ص) بر ائمه(ع) و سایر مخلوقات خداوند در روایات زیادی وارد شده است که برای نمونه به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:

رسول خدا(ص) فرمودند: خداوند پیامبران خود را بر ملائکه مقربین برتری داد و من را بر همه پیامبران فضیلت و برتری بخشید.^[۶]
امام رضا(ع) به نقل از پیامبر(ص) فرمودند: خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر آفرید که من از همه آنها نزد خداوند گرامی تر هستم در عین حال فخر و مباهاتی نمی‌کنم و خداوند ۱۲۴ هزار وصی آفرید و علی(ع) از همه آنها نزد خداوند گرامی تر و برتر است.^[۷]
امام علی(ع) فرمودند: همانا من فقط بنده‌ای از بندگان محمد(ص) هستم.^[۸]
امام باقر(ع) در تفسیر آیه ۴۳ سوره رعد فرمودند: مراد از «من عنده علم الکتاب» ما ائمه(ع) هستیم و علی(ع) اولین ما و برترین ما و بهترین ما بعد از پیامبر(ص) است.^[۹]
رسول خدا(ص) فرمودند: اولین چیزی که خداوند خلق کرد، نور من بود.^[۱۰]

پانویس

↑ جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ۸:‎ ۳۰.
↑ «آيا مقام حضرت علي ـ عليه السّلام ـ از مقام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بالاتر است؟»، اندیشه قم.
↑ امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ۲۵۷.
↑ امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ۲۵۷.
↑ امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ۲۵۸.
↑ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱:‎ ۲۶۲.
↑ صدوق، الأمالی، ۱:‎ ۲۳۶.
↑ صدوق، التوحید، ۱:‎ ۱۷۴.
↑ کلینی، الکافی، ۱:‎ ۲۲۹.
↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۲۵:‎ ۲۲.

منابع

جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۶). تفسیر موضوعی قرآن کریم. قم: اسراء.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم. «آيا مقام حضرت علي ـ عليه السّلام ـ از مقام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بالاتر است؟». pasokh.org. دریافت‌شده در ۱۴ خرداد ۱۴۰۴.
امینی، ابراهیم (۱۳۹۰). بررسی مسائل کلی امامت. قم: موسسه بوستان کتاب.
صدوق، محمد بن علی. عیون اخبار الرضا. تهران: جهان.
صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۶). الأمالی. تهران: کتابچی.
صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۴). التوحید. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۳). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (۱۳۶۲). بحارالأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

[1] جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ۸:‎ ۳۰.

[2] «آيا مقام حضرت علي ـ عليه السّلام ـ از مقام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بالاتر است؟»، اندیشه قم.

[3] امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ۲۵۷.

[4] امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ۲۵۷.

[5] امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ۲۵۸.

[6] صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱:‎ ۲۶۲.

[7] صدوق، الأمالی، ۱:‎ ۲۳۶.

[8] صدوق، التوحید، ۱:‎ ۱۷۴.

[9] کلینی، الکافی، ۱:‎ ۲۲۹.

[10] مجلسی، بحارالأنوار، ۲۵:‎ ۲۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-مقام پیامبر اسلام(ص) براساس آیات و روایات بالاتر از امامان(ع) است. شکی نیست شؤون و مقامی که [[پیامبر(ص)]] دارد ممتاز و یگانه است و مقام رسالت و نبوت و جایگاه معنوی و اخلاقی او، قابل قیاس با دیگران نیست و همین تمایز او را در جایگاهی رفیع و یگانه قرار داده است.
+{{درگاه|سنت|پیامبر}}
+[[حضرت محمد(ص)]]، بر همه [[اسامی چهارده معصوم(ع)|معصومین(ع)]] و همه مخلوقات خداوند برتری دارند. پیامبر اسلام اولین مخلوق خداوند است که باقی مخلوقات از نور ایشان آفریده شده‌اند. ایشان خاتم پیامبران هستند که اگر انسانی کامل تر و برتر از ایشان وجود داشت، او خاتم پیامبران می‌شد. معصومین(ع) اگرچه با [[عالم غیب]] در ارتباط هستند، اما ارتباط آنها نیز به عنایت و واسطه رسول خدا(ص) می‌باشد. [[روایات شیعی]] نیز تصریح دارند که رسول خدا(ص) از همه معصومین(ع) حتی امام علی(ع) نیز برتر هستند.
-==آیات==
+== دلایل ==
-۱ـ اولویت مطلق پیامبر اسلام(ص) نسبت به افراد با ایمان نشانگر مقام و عظمت پیامبر اکرم(ص) می‌باشد که در قرآن کریم صریح به آن اشاره شده است: {{قرآن|النَّبِيُّ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ|سوره=احزاب|آیه=۶|ترجمه=پيامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر [و نزديكتر] است.}}
+یکی از دلیل های برتری پیامبر اسلام(ص) بر تمامی مخلوقات، از جمله امامان معصوم(ع)، آیه‌ای است که خداوند در آن به پیامبر دستور می‌دهد بگوید: «من اولین مسلمانم». این دستور مختص پیامبر(ص) است و به سایر پیامبران داده نشده است. مفهوم اولین ‌مسلمان در این آیه به معنای اولویت ذاتی و رتبی پیامبر است، نه تقدم زمانی یا تاریخی. زیرا اگر اولویت صرفاً زمانی بود، هر پیامبری نسبت به قوم خود می‌توانست این عنوان را داشته باشد. همچنین پیامبران پیشین نیز به نحو اولویت زمانی می‌توانستند مصداق این عبارت باشند. با این حال، خداوند تنها پیامبر اسلام را «اولین مسلمان» می‌نامد؛ بدین معنا که حضرت رسول(ص) در مرتبه وجودی و شأن معنوی برترین و نخستین مخلوق است و هیچ موجودی در جایگاه و مرتبه او قرار ندارد.<ref>{{پک|جوادی آملی|۱۳۷۶|ک=تفسیر موضوعی قرآن کریم|ص=۳۰|ج=۸}}</ref>
-۲. خداوند در توصیف مقام پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: {{قرآن|وَإِنَّک لَعَلَیٰ خُلُقٍ عَظِیمٍ| ترجمه = تو صاحب اخلاق عظیم و برجسته‌ای هستی
+دلیل دیگر  این است که در روایات شیعه، رسول خدا(ص) نخستین مخلوق خداوند معرفی شده است. بر پایه این روایات، ایشان دارای تمامی مزایا و کمالاتی هستند که به‌صورت جداگانه در دیگر پیامبران دیده می‌شود، و افزون بر آن، کمالات و ویژگی‌هایی دارند که مختص خود ایشان است و پیامبر دیگری از آن برخوردار نبوده است. این روایات همچنین بیان می‌کنند که رسول خدا(ص) انسان کاملی است که تا روز قیامت کسی به مقام او دست نخواهد یافت. دلیل این موضوع آن است که اگر انسانی کامل‌تر از ایشان وجود داشت، شایسته مقام خاتمیت پیامبران می‌بود. بنابراین، از آنجا که پیامبر اسلام(ص) خاتم انبیاء است، فردی کامل‌تر از ایشان وجود ندارد.<ref>{{پک/بن|برتری رسول الله(ص) بر ائمه(ع)|ک=اندیشه قم|ف=آيا مقام حضرت علي ـ عليه السّلام ـ از مقام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بالاتر است؟|زبان=}}</ref>
-|سوره=قلم|آیه=۴}}
-۳. در آیه دیگر می‌فرماید: {{قرآن|لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسولِ اللّهِ اُسْوَه حَسَنه
+دلیل دیگر اینکه با وجود اینکه در منابع روایی و اسلامی، الهام و ارتباط با عالم غیب برای امامان معصوم(ع) تصدیق شده است، اما بین مقام و جایگاه پیامبر اکرم (ص) و امامان تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد که برتری پیامبر را نسبت به امامان روشن می‌سازد. این تفاوت‌ها را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:
-| ترجمه = برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکوئی بود.|سوره=احزاب|آیه=۶}} یعنی مقام و منزلت پیامبر اکرم(ص) در نزد پروردگار آنقدر بالاست که خداوند او را بهترین الگو برای همه مسلمانان معرفی می‌کند.
+* '''نقش تشریعی و ابلاغ احکام شرعی:''' امامان معصوم نقش تشریع‌کننده احکام شرعی را ندارند؛ یعنی احکام دین، قوانین حلال و حرام به طور کامل از طریق وحی به پیامبر نازل شده است. پیامبر(ص) پس از دریافت کامل این احکام، آنها را به امامان معصوم تعلیم داده و این دستورات از پیامبر به امامان بعدی منتقل شده است. بنابراین، امامان در بیان احکام دینی مستقل نیستند و پیرو پیامبر محسوب می‌شوند.<ref>{{پک|امینی|۱۳۹۰|ک=بررسی مسائل کلی امامت|ص=۲۵۷}}</ref>
+* '''نوع و کیفیت ارتباط با عالم غیب:''' پیامبر اکرم ارتباط مستقیم و رسمی با فرشته وحی دارد، ملکوت عالم را مشاهده می‌کند و حقایق غیبی را به طور مستقیم دریافت می‌نماید. در مقابل، ارتباط امامان با عالم غیب به صورت الهام و القاء درونی است و آنها فرشته وحی را به شکل دیداری مشاهده نمی‌کنند. دریافت وحی برای امامان عمدتاً از طریق صدا یا القائات درونی صورت می‌گیرد.<ref>{{پک|امینی|۱۳۹۰|ک=بررسی مسائل کلی امامت|ص=۲۵۷}}</ref>
+* '''میزان استقلال در دریافت وحی و هدایت:''' پیامبر اکرم بدون نیاز به تأیید دیگران، به طور مستقیم با عالم غیب ارتباط برقرار می‌کند و حقایق را دریافت می‌کند. امامان معصوم برای دریافت الهامات و اشراقات معنوی، نیازمند تأیید و راهنمایی‌های معنوی پیامبر هستند. این تأییدات پیامبر زمینه‌ساز روشنایی دل و افزایش دانش امامان است.<ref>{{پک|امینی|۱۳۹۰|ک=بررسی مسائل کلی امامت|ص=۲۵۸}}</ref>
 ==روایات==
-۱ـ رسول خدا(ص) فرمود: جبرئیل گفت خداوند می‌فرماید: ای بندگان من بدانید، محبوب‌ترین خلق نزد من کسانی هستند که به امر من قیام کنند و با فضیلت‌ترین و گرامی‌ترین این‌ها نزد من محمد(ص) است.<ref>حرّ عاملی، کلیات حدیث قدسی، ترجمه زین العابدین کاظمی خلخالی، انتشارات دهقان، چاپ چهاردهم، باب دوازدهم، در شأن علی(ع) و ائمه اطهار(ع)، ص۴۹۸، ح۱۳۸.</ref> از این حدیث قدسی برتری مقام پیامبر(ص) نسبت به علی(ع) و بقیه ائمه(ع) استفاده می‌شود.
+افضل بودن و برتر بودن حضرت محمد(ص) بر ائمه(ع) و سایر مخلوقات خداوند در روایات زیادی وارد شده است که برای نمونه به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:
-۲ـ در حدیثی از [[امام رضا(ع)]] آمده است که پیامبر اسلام(ص) فرمود: خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر آفرید که من از همه آنها نزد خداوند گرامی تر هستم در عین حال فخر و مباهاتی نمی‌کنم و خداوند ۱۲۴ هزار وصی آفرید علی(ع) از همه آنها نزد خداوند گرامی تر و برتر است<ref>«خَلَقَ اللّهُ عَزّوجلّ مأه الف نبی و اربعه و عشرین الف نبی انااکرمهم علی اللّه و لا فخر و خلق اللّه عزّوجلّ مأه الف وصی و اربعه و عشرین الف وصی فعلی اکرمهم علی اللّه و اَفْضَلَهُمْ، مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۱، ص۳۰، ح۲۱، نقل از: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ج۲۰، ص۱۸۳.</ref>
-۳ـ خداوند در [[حدیث قدسی]] درباره فضیلت پیامبر اسلام نسبت به سایر انبیاء چنین می‌فرماید: ای احمد می‌دانی به خاطر چه تو را بر سایر پیامبرانم برتری دادم؟ محمد(ص): خداوندا نمی‌دانم، خداوند فرمود: من تو را به خاطر داشتن حُسن خلق و سخاوت نفس و رحیم بودن خلق به دیگر پیامبران برتری دادم و مردان خدا باید این صفات را داشته باشند.<ref>«یا اَحْمَدُ تَدْری لاِی شیء و فَضَّلْتُکَ عَلی سائر الانبیاء: قال: اللّهمَّ لا، قال بالْخُلْقِ و حسن الخُلْقِ وَ سَخاوَه النَّفْسِ وَ رَحْمَه الْخَلْقِ وَ کذلِکَ اَوْتادُ الارضِ لَمْ یکونوا اَوْتادا الاّ بهذا. حرّ عاملی، کلیات حدیث قدسی، باب یازدهم، در شأن محمد(ص)، ص۳۴۲، ح۱۳۹.</ref>
+# رسول خدا(ص) فرمودند: خداوند پیامبران خود را بر ملائکه مقربین برتری داد و من را بر همه پیامبران فضیلت و برتری بخشید.<ref>{{پک|صدوق|بی‌تا|ک=عیون اخبار الرضا|ص=۲۶۲|ج=۱}}</ref>
+# [[امام رضا(ع)]] به نقل از پیامبر(ص) فرمودند: خداوند ۱۲۴ هزار پیامبر آفرید که من از همه آنها نزد خداوند گرامی تر هستم در عین حال فخر و مباهاتی نمی‌کنم و خداوند ۱۲۴ هزار وصی آفرید و علی(ع) از همه آنها نزد خداوند گرامی تر و برتر است.<ref>{{پک|صدوق|۱۳۷۶|ک=الأمالی|ص=۲۳۶|ج=۱}}</ref>
+# امام علی(ع) فرمودند: همانا من فقط بنده‌ای از بندگان محمد(ص) هستم.<ref>{{پک|صدوق|۱۳۷۴|ک=التوحید|ص=۱۷۴|ج=۱}}</ref>
+# امام باقر(ع) در تفسیر آیه ۴۳ سوره رعد فرمودند: مراد از «من عنده علم الکتاب» ما ائمه(ع) هستیم و علی(ع) اولین ما و برترین ما و بهترین ما بعد از پیامبر(ص) است.<ref>{{پک|کلینی|۱۳۶۳|ک=الکافی|ص=۲۲۹|ج=۱}}</ref>
+# رسول خدا(ص) فرمودند: اولین چیزی که خداوند خلق کرد، نور من بود.<ref>{{پک|مجلسی|۱۳۶۲|ک=بحارالأنوار|ص=۲۲|ج=۲۵}}</ref>
-۴ـ پیامبر(ص) در حدیث دیگر می‌فرماید: «ما مِنْ مُؤمِن الاّ اَنَا اَوْلی النّاس به فی الدنیا و الآخره» هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه من در دنیا و آخرت نسبت به او از خودش اولی‌تر هستم.<ref>صحیح بخاری، ج۶، ص۱۴۵، تفسیر سوره احزاب، و مسند احمد حنبل، ج۲، ص۳۳۴، نقل از تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۰۳.</ref>
+==پانویس==
+{{پانویس}}
-از آیات و روایات و مطالب یاد شده به خوبی استفاده می‌شود که مقام پیامبر اسلام(ص) نسبت به انبیاء الهی و نسبت به علی(ع) و ائمه معصوم(ع) همچنین نسبت به همه مسلمانان و مؤمنان بالاتر است.
+== منابع ==
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر موضوعی قرآن کریم|سال=۱۳۷۶|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|ناشر=اسراء|مکان=قم}}
+* {{یادکرد وب|عنوان=آيا مقام حضرت علي ـ عليه السّلام ـ از مقام حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بالاتر است؟|نشانی=https://pasokh.org/fa/Question/View/12472/%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%91%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B5%D9%84%D9%91%D9%8A-/?SearchText=%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C%20%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%20%D8%A8%D8%B1%20%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86&LPhrase=|تاریخ بازبینی=۱۴ خرداد ۱۴۰۴|شناسه=|نویسنده=مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم|کد زبان=|وبگاه=pasokh.org}}
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=بررسی مسائل کلی امامت|سال=۱۳۹۰|نام=ابراهیم|نام خانوادگی=امینی|ناشر=موسسه بوستان کتاب|مکان=قم}}
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=عیون اخبار الرضا|سال=|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=صدوق|ناشر=جهان|مکان=تهران}}
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=الأمالی|سال=۱۳۷۶|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=صدوق|ناشر=کتابچی|مکان=تهران}}
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=التوحید|سال=۱۳۷۴|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=صدوق|ناشر=دفتر انتشارات اسلامی|مکان=قم}}
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=۱۳۶۳|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دار الکتب الاسلامیه|مکان=تهران}}
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالأنوار|سال=۱۳۶۲|نام=محمدباقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=دار احیاء التراث العربی|مکان=بیروت}}
-==منابع==
-{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی = کلام
+  | شاخه اصلی = کلام و اعتقادات
-  | شاخه فرعی۱ = نبوت
+  | شاخه فرعی۱ = اصول دین
-  | شاخه فرعی۲ = ویژگی‌های پیامبر اسلام
+  | شاخه فرعی۲ = نبوت
-  | شاخه فرعی۳ =
+  | شاخه فرعی۳ = ویژگی‌های پیامبران
+| شاخه فرعی۴ =ویژگی‌های حضرت محمد
 }}
-{{تکمیل مقاله
+{{ارزیابی
   | شناسه = شد
-  | تیترها = شد
+  | عکس = <!--خالی | شد-->
-  | ویرایش = شد
+  | درگاه = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | ادبیات = شد
-  | ناوبری =
+  | پیوند = <!--خالی | شد-->
-  | نمایه =
+  | ناوبری = <!--خالی | شد-->
-  | تغییر مسیر =شد
+  | تغییرمسیر = شد
-  | ارجاعات =
+  | ارجاعات = شد
-  | بازبینی نویسنده =
+  | ارزیابی کمی = شد
-  | بازبینی = شد
+  | ارزیابی کیفی = شد
- | تکمیل =
+  | اولویت = ج
-  | اولویت =ج
+  | کیفیت = خوب
-  | کیفیت =د
 }}
 {{پایان متن}}
-<references />