امام علی(ع) و آیات ملامت در جنگ احد

سؤال

آیات ملامت در جنگ احد به رزمندگان، در مورد علی(ع) و امثال اوست که نسبت به پیامبر(ص) بی‌توجهی کردند و برای حفظ جان خود فرار کردند؟ لطفاً توضیح دهید.

با مراجعه به کتب سیره و تاریخ پیامبر اسلام(ص) و نظرات صحابه، در می‌یابیم که این نظر با واقعیت مطابقت ندارد:

زید بن وهب می‌گوید: به ابن مسعودگفتم: آیا به جز علی(ع) و ابودجانه و سهل بن حنیف، همه در جنگ احد فرار کردند؟ گفت: همه فرار کردند به جز علی(ع) و بعد، چهارده نفر برگشتند.

مؤلف «مناقب آل ابیطالب» باز از «تاریخ طبری» و مغازی ابن اسحاق و اخبار ابی رافع و… نقل می‌کند:

پیامبر خدا(ص) کتیبه (گروهانی) را دید، (به علی(ع) اشاره کرد) و فرمود: علی! به آنها حمله کن! حمله کرد و جمع آنها را از هم پاشید، و عمرو بن عبدالله و جمعی کشته شدند. باز کتیبه دیگری را دید و فرمود: آنها را از من دور کن، باز حمله کرد و جمع آنها را از هم پاشید، و شیبه بن مالک عامری را کشت… (ابن شهر آشوب می‌گوید:) و در روایت ابی رافع آمده است: باز کتیبه دیگری را دید و فرمود: به آنها حمله کن، و او به آنها حمله برد و آنها را فراری داد، و هاشم بن امیه مخزومی را کشت.

مؤلف فرازهایی از تاریخ اسلام از واقدی نقل می‌کند: روز احد، هشت نفر با پیامبر(ص) تا سر حد بذل جان بیعت کردند، سه تن از مهاجر (علی(ع) و طلحه و زبیر) و پنج تن از انصار بودند، و جز این هشت نفر همگی در لحظه خطرناک پا به فرار گذاردند.

برای آگاهی کامل‌تر از واقعه به تاریخ کامل ابن اثیر، ج ۲، ص۱۰۷ و سیره ابن هشام، ج۲، ص۸۴ و مغازی واقدی، ج۱، ص۲۴۴ مراجعه کنید تا ماهیت و هویت پایمردان و نیز فراریان، و ثابت قدمان و کسانی که آیات قرآن به نکوهش ایشان پرداخته آشکار گردد.

مطالعه بیشتر

۱. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، انتشارات مصطفوی، قم، ج۳، ص۱۲۳.

۲. استاد سبحانی، فرازهایی از تاریخ اسلام، ص۲۷۹.