شأن نزول آیه «سأل سائل بعذاب واقع»

سؤال

شأن نزول آيه ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ﴾ (معارج / ۱) تقاضا كننده‌اي تقاضاي عذابي كرد كه واقع شد.» چيست؟ آيا در زمان پيامبر اكرم(ص) باز هم عذاب نازل مي شد؟

شأن نزول

بسياري از مفسران و محدثان در شأن نزول آيه ياد شده گفته اند: هنگامي كه رسول گرامي خدا(ص) طبق وحی الهی حضرت علي ـ عليه‎ السلام ـ را در روز غدير خم به جانشيني خود منصوب كرد، درباره او گفت:

«مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ؛ هر كس من مولي و ولي او هستم، علي مولي و ولي او است»

چيزي نگذشت كه موضوع غدير خم در شهرها و مناطق منتشر شد.

شخصي به نام نعمان بن حارث فهري خدمت پيامبر اكرم(ص) رسيد و عرض كرد: تو به ما دستور دادي شهادت به يگانگي خدا و اين كه تو فرستاده او هستي دهيم،ما هم شهادت داديم. سپس دستور به جهاد، حج، روزه، نماز و زكات را دادي، ما همه اين ها را نيز پذيرفتيم، ولي به اينها راضي نشدي تا اين كه اين جوان (حضرت علي بن ابيطالب ـ عليه‎ السلام ـ) را به جانشيني خود منصوب كردي، و گفتي: «مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ» آيا اين سخني از ناحيه خودت است يا از سوي خداوند است؟!

پيامبر اكرم(ص) فرمود: «قسم به خدايي كه معبودي جز او نيست، اين از ناحيه خداوند است.»

نعمان روي برگرداند در حالي كه مي گفت: خداوندا! اگر اين سخن حق است و از ناحيه تو، سنگي از آسمان بر ما بباران!

اين جا بود كه سنگي از آسمان بر سرش فرود آمد و او را كشت و در همين هنگام آيه يک از سوره معارج نازل گشت.}}

خداوند متعال در آيه بعد چنين عذابي را مخصوص كافران و منكران پيامبر اكرم(ص) مي داند و اين که كسي نمي تواند از آن جلوگيري كند.

بنابراين، عذاب هاي خداوند متعال همواره ممكن است در هر عصر و زماني و هر مكاني بر سر كافران ، منكران ، معاندان دين حق نازل شود؛ چنان كه در زمان پيامبر اكرم(ص) بر سر آن كافر لجوج از آسمان عذاب نازل شد و او هلاك شد.

قرآن كريم ضمن تهديد و هشدار به كافران و مشركان زمان پيامبر(ص) به آنان گوشزد مي كند كه اگر بر لجاجت و كفرشان پافشاري كنند به سرنوشت افراد مشركي كه در قرون گذشته توسط عذاب خدا هلاك شدند، دچار مي كند؛ {{قرآن|أَفَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لأولِي النُّهَى آيا براى هدايت آنان كافى نيست كه بسيارى از نسلهاى پيشين را [كه طغيان و فساد كردند] هلاك نموديم‏، و اينها در مسكن هاى [ويران شده‏] آنان راه مى‏روند! مسلّماً در اين امر، نشانه‏هاى روشنى براى خردمندان است‏.

پس خداوند متعال هرگاه اراده كند هر قوم و فرد از ميان كافران و مشركان را در هر زمان و مكاني با انواع عذاب، مجازات مي كند.

مطالعه بيشتر

۱. محمدحسين طباطبايي، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، الطبعه الثانيه، ۱۳۹۴ ق، ج۲۰، ص۵ .

۲. ناصر مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲۵، ص۶.

۳. عروسي هويزي، عبد علي بن جمعه، تفسير نور الثقلين، ج۲ ، ذيل سوره معارج.

۴. بحراني، سيد هاشم، البرهان في تفسير القرآن، ج۲، ذيل سوره معارج.

۵. قمي مشهدي، محمد بن محمد رضا، کنز الدقائق و بحرالغرائب، ج، ذيل سوره معارج ۱۳.