(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
{{پیش نویس|در حال نگارش}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}{{سوال}}
{{سوال}}
دحو الارض به چه معنی است و در این روز چه اتفاقی افتاده است؟ آیا عقاید اسلامی درباره این روز با مبانی علمی سازگاری دارد؟ فضیلت و اعمال این روز را بیان کنید.»
دحو الارض به چه معنی است و در این روز چه اتفاقی افتاده است؟ چه فضیلت و اعمالی برای این روز وارد شده است؟
روز ۲۵ ذی القعده روز «دحو الارض» نامیده شده است. «دحو الارض» به معنای بسط دادن و گستراندن زمین است. در منابع اسلامی به این معنی و واقعه اشاره شده است. در این باره آمده است که در خلقت زمین ابتدا [[کعبه]] خلق شده است و پس از آن زمین گسترش یافته و بقیه زمین خلق گردیده است. علت نامگذاری این روز به «دحو الارض» این است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه، از آن جا شروع به گستراندن زمین و قابل سکونت قرار دادن زمین نمود. نسبت به نحوه و کیفیت گستراندن زمین میان صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. برای این روز اعمالی از جمله نماز، روزه، غسل و خواندن دعایی خاص وارد شده است.
مشهور است که در روز بیست و پنجم ذی القعده دَحو الارض اتفاق افتاده است و به همين خاطر اين روز و شبش از ايام و ليالي شريفه است که خداوند رحمت خود را در اين روز و شب شامل حال بندگانش مي کند. بر اساس روايات اسلامي قيام و عبادت در این روز و شب اجر و ثواب فراواني دارد. روز دحوالارض يکي از روزهائي است که در تمام سال به فضيلت روزه ممتاز است.
== معنای «دَحو الارض» و حادثه واقع شده در این روز ==
== معنای «دَحو الارض» و حادثه واقع شده در این روز ==
«دَحو» از لحاظ لغوي به معناي، بسط دادن و گستراندن است.<ref>{{پک|1=زبیدی|2=بی تا|ک=تاج العروس|ص=304|ج=2}}</ref> «دحو الارض» يعني گستراندن زمين و کشيدن زمين، و نيز به چيزي که گسترده و همچنين کشيده شود (دحو الشيء) گفته مي شود. يعني گسترده شد.<ref>{{پک|1=طریحی|2=1408|ک=مجمع البحرین|ص=14|ج=2}}</ref>
«دَحو» از لحاظ لغوی به معنای، بسط دادن و گستراندن است.<ref>{{پک|1=زبیدی|2=بی تا|ک=تاج العروس|ص=304|ج=2}}</ref> «دحو الارض» یعنی گستراندن زمین و کشیدن زمین، و نیز به چیزی که گسترده و همچنین کشیده شود (دحو الشیء) گفته می‌شود؛ یعنی گسترده شد.<ref>{{پک|1=طریحی|2=1408|ک=مجمع البحرین|ص=14|ج=2}}</ref>
در قرآن، روایات و متون علماء به این معنی اشاره شده است:
در قرآن، روایات و متون علماء به این معنی اشاره شده است:
# در آیه ۳۰ [[سوره نازعات]] که می‌فرماید:{{قرآن|وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذٰلِکَ دَحَاهَا|ترجمه=و زمین را پس از آن گسترانید|سوره=نازعات|آیه=۳۰}}، اشاره به همین معنی دارد.<ref>{{پک/بن|1=اندیشه1|ک=سایت اندیشه قم|ف=دحو الارض یعنی چه؟ علت این نامگذاری چیست؟|زبان=}}</ref>
# در آيه 30 سوره نازعات که مي فرمايد:{{قرآن|وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا|ترجمه=و زمین را پس از آن گسترانید|سوره=نازعات|آیه=30}}، اشاره به همین معنی دارد.<ref>{{پک/بن|1=اندیشه1|ک=سایت اندیشه قم|ف=دحو الارض يعني چه؟ علت اين نامگذاري چيست؟|زبان=}}</ref>
# هم چنین دعای [[امام علی(ع)]] که می‌فرماید «اللّهم داحی المدحوات» به معنای بسط دهنده و گستراننده زمین و وسعت دهنده آن است و اشاره به این معنی است که خداوند زمین را از کعبه و محل آن گستراند و خداوند در چنین روزی بعد از این که مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمین از این نقطه کرد. به همین خاطر، به این روز «دحوالارض» گفته می‌شود یعنی روز گستراندن و بسط دادن به زمین.<ref>{{پک|1=سید رضی|2=1379|ک=نهج االبلاغة|ص=54}}</ref>
# هم چنین دعاي امام علي(ع) که می فرماید «اللّهم داحي المدحوات» به معنای بسط دهنده و گستراننده زمين و وسعت دهنده آن است و اشاره به این معنی است که خداوند زمين را از کعبه و محل آن گستراند و خداوند در چنين روزي بعد از اين که مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمين از اين نقطه کرد. به همين خاطر، به این روز «دحوالارض» گفته مي شود يعني روز گستراندن و بسط دادن به زمين.<ref>{{پک|1=ابن منظور|2=1405|ک=لسان العرب|ص=251|ج=14}}</ref>
# در روایتی از امام رضا(ع) نقل شده است که روز ۲۵ ذی القعده همان روز دحوالارض است که در چنین روزی خداوند زمین را از نقطه کعبه وسعت داد و نیز در چنین روزی [[حضرت ابراهیم(ع) در قرآن|حضرت ابراهیم(ع)]] و [[حضرت عیسی(ع)]] متولد شدند.<ref>{{پک|1=عاملی|2=1410|ک=مدارک الاحکام|ص=265|ج=6}}</ref>
# در روايتي از امام رضا(ع) نقل شده است که روز 25 ذي القعده همان روز دحوالارض است که در چنين روزي خداوند زمين را از نقطه کعبه وسعت داد و نيز در چنين روزي حضرت ابراهيم و حضرت عيسي(ع) متولد شدند.<ref>{{پک|1=عاملی|2=1410|ک=مدارک الاحکام|ص=265|ج=6}}</ref>
# در آیه ۹۶ سوره آل عمران می‌فرماید:{{قرآن|إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ|ترجمه=اول خانه ای که برای مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدایت خلایق است.|سوره=آل عمران|آیه=96}}<ref>{{پک/بن|1=اندیشه1|ک=سایت اندیشه قم|ف=دحو الارض یعنی چه؟ علت این نامگذاری چیست؟|زبان=}}</ref>
# در آيه 96 سوره آل عمران مي فرمايد:{{قرآن|إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ|ترجمه=اول خانه اي که براي مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدايت خلايق است.|سوره=آل عمران|آیه=96}}<ref>{{پک/بن|1=اندیشه1|ک=سایت اندیشه قم|ف=دحو الارض يعني چه؟ علت اين نامگذاري چيست؟|زبان=}}</ref>
# [[شیخ طوسی]] گفته است: «دحوالارض به روز ۲۵ ذی القعده اطلاق می‌شود که در چنین روزی خداوند زمین را از زیر کعبه گسترش داد.<ref>{{پک|1=طوسی|2=بی تا|ک=مبسوط|ص=282|ج=1}}</ref>
# شيخ طوسي گفته است:«دحوالارض به روز 25 ذي القعده اطلاق مي شود که در چنين روزي خداوند زمين را از زير کعبه گسترش داد.<ref>{{پک|1=طوسی|2=بی تا|ک=مبسوط|ص=282|ج=1}}</ref>
== نحوه گستراندن زمین ==
== نحوه گستراندن زمین ==
بين مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمين اقوال مختلفي وجود دارد که به برخي از آن ها اشاره مي شود:
بین مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمین اقوال مختلفی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
* برخی می‌گویند که زمین در ابتدا زیر آب غرق بود. سپس تدریجا آبها در گودال‌های زمین قرار گرفت و خشکی‌ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه ای که سر برآورد محل کعبه بود و از این واقعه تعبیر به دحوالارض می‌شود.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1371|ک=تفسیر نمونه|ص=43|ج=27}}</ref>
* برخي مي گويند که زمين در ابتدا زير آب غرق بود. سپس تدريجا آب ها در گودال هاي زمين قرار گرفت و خشکي ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه اي که سر بر آورد محل کعبه بود و از این واقعه تعبير به دحوالارض مي شود.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1371|ک=تفسیر نمونه|ص=43|ج=27}}</ref>
* برخی دیگر گفته‌اند در آغاز زمین به صورت پستی‌ها و بلندی‌های تند و غیر قابل سکونت بود و باران‌های سیلابی به صورت مدام می‌بارید. ارتفاعات زمین را می‌شست و در دره‌ها جمع می‌کرد و تدریجاً زمین‌های مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1371|ک=تفسیر نمونه|ص=43|ج=27}}</ref>
* برخی دیگر گفته اند در آغاز زمين به صورت پستي ها و بلندي هاي تند و غير قابل سکونت بود و باران هاي سيلابي به صورت مدام مي باريد. ارتفاعات زمين را مي شست و در دره ها جمع مي کرد و تدريجا زمين هاي مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و کشت و زرع به وجود آمد.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1371|ک=تفسیر نمونه|ص=43|ج=27}}</ref>
* از امام محمد باقر(ع) نیز قول سومی نقل شده است که فرمودند: خدای متعال وقتی می‌خواست زمین را خلق کند بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج درآورند. آبها در اثر طوفان کف کرده و همه کفها یک جا جمع شد و محل فعلی کعبه به وجود آمد. آن گاه آن را به صورت کوهی از کف درآورده و زمین را از زیر (دامنه) آن کوه بگسترانید و آیه {{قرآن|إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ}} سخن از همین مطالب دارد.<ref>{{پک|1=طریحی|2=1408|ک=مجمع البحرین|ص=15|ج=2}}</ref>
* از امام محمد باقر(ع) نيز قول سومي نقل شده است که فرمودند: خداي متعال وقتي مي خواست زمين را خلق کند بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج در آورند. آب ها در اثر طوفان کف کرده و همه کف ها يک جا جمع شد و محل فعلي کعبه به وجود آمد. آن گاه آن را به صورت کوهي از کف درآورده و زمين را از زير (دامنه) آن کوه بگسترانيد و آيه {{قرآن|إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ}} سخن از همين مطالب دارد.<ref>{{پک|1=طریحی|2=1408|ک=مجمع البحرین|ص=15|ج=2}}</ref>
بنابراین خداوند در خلقت زمين ابتدا محل کعبه را خلق کرد که آن محاذي بيت المعمور در عرش الهي است و ملائکه در آسمان همانند انسان ها در روي زمين دور آن طواف مي کنند. بعد از خلق محل کعبه، زمين از نقطه کعبه وسعت يافت و گسترانيده شد.<ref>{{پک|1=خوانساری|2=بی تا|ک=مشارق الشموس|ص=455|ج=2}}</ref>
در روايتي از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است که حضرت فرمودند: 25 ذي القعده خداوند محل بيت را وضع (خلق) کرد و آن اولين رحمتي بود که خداوند بر روي زمين ايجاد کرد.[12] همان طور که قبلا ذکر شده در اين زمينه روايات فراواني از سوي معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است که غالبا به موارد ذکر شده اشاره دارند.
بنابراين، دحو به معناي بسط دادن و گستراندن است و دحوالارض نيز به معناي گستراندن زمين است و علت نامگذاري اين است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه از آنجا شروع به گستراندن زمين و قابل سکونت قرار دادن زمين نمود. و اين امر در روزي مثل 25 ذي القعده اتفاق افتاد که به خاطر عظمت چنين روزي، روزه و غسل آن سفارش شده است.
و در چنين روزي روزه و غسل مستحب است و مخصوصا روزه که ثوابش معادل ثواب شصت سال عبادت است.([5]. شيخ طوسي، مبسوط، تهران، حيدري، (بي تا)، ج1، ص282.)
'''معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:'''
1ـ ترجمه تفسير الميزان، ج3، آيت الله محمد باقر موسوي همداني.
بنابراین خداوند در خلقت زمین ابتدا محل کعبه را خلق کرد که آن محاذی بیت المعمور در عرش الهی است و ملائکه در آسمان همانند انسان‌ها در روی زمین دور آن طواف می‌کنند. بعد از خلق محل کعبه، زمین از نقطه کعبه وسعت یافت و گسترانیده شد.<ref>{{پک|1=خوانساری|2=بی تا|ک=مشارق الشموس|ص=455|ج=2}}</ref>
روز «دحوالارض» از چهار روزی است که در تمام سال به فضیلت روزه گرفتن، ممتاز است. در روایتی آمده است که روزه اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال بیان شده است.<ref>{{پک|1=قمی|2=1388|ک=مفاتیح الجنان|ص=398}}</ref>
بيست و پنجم ذي القعده روزي است که معروف و مشهور است که در چنين روزي دحو الارض اتفاق افتاد و به همين خاطر اين روز و شبش از ايام و ليالي شريفه است که خداوند رحمت خود را در اين روز و شب شامل حال بندگانش مي کند و بر اساس روايات اسلامي به قيام و عبادت در آن اجر و ثواب فراواني تعلق مي گيرد. و روز دحوالارض يکي از روزهائي است که در تمام سال به فضيلت روزه ممتاز است.
هر که این روز را روزه بگیرد و شب آن را به عبادت بگذراند، برای او عبادت صد سال نوشته می‌شود. هر چه در میان آسمان و زمین وجود دارد برای کسی که در این روز روزه دار باشد [[استغفار]] می‌کنند. این روز، روزی است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری وجود دارد.<ref>{{پک|1=قمی|2=1388|ک=مفاتیح الجنان|ص=398-399}}</ref>
دحو از لحاظ لغوي به معناي، بسط دادن و گستراندن است.[1] و دحو الارض يعني گستراندن زمين و کشيدن زمين، و نيز به چيزي که گسترده و همچنين کشيده شود (دحو الشيء) گفته مي شود. يعني گسترده شد.[2]
=== نماز ===
کیفیت نمازی که برای روز «دحو الارض» وارد شده است به این صورت است که دو رکعت است که در وقت چاشت خوانده می‌شود و در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه [[سوره «شمس»]] خوانده می‌شود و بعد از سلام ذکر «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ» گفته می‌شود. سپس دعا می‌شود و ذکر «یا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ» گفته می‌شود.<ref>{{پک|1=قمی|2=1388|ک=مفاتیح الجنان|ص=399}}</ref>
و آيه قرآن که مي فرمايد: و الارض بعد ذلک دحها[3] اشاره به اين معني دارد.
=== غسل ===
يعني و زمين را بعد از آن (براي انتفاع بشر و ساير مخلوقات) بگسترانيد.
از دیگر اعمال مستحب روز «دحو الارض» غسل می‌باشد.<ref>{{پک|طوسی|بی تا|ک=مبسوط|ص=282|ج=1}}</ref>
و اينکه در دعاي علي ـ عليه السلام ـ وارد شده است! اللّهم داحي المدحوات، يعني بسط دهنده و گستراننده زمين و وسعت دهنده.[4] اشاره به اين معنا دارد که خداوند زمين را از کعبه و محل آن گستراند و روز دحوالارض که به روز 25 ذي القعده گفته مي شود. اشاره به اين است که در چنين روزي خداوند بعد از اينکه مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمين از اين نقطه کرد و به همين خاطر، دحوالارض گفته مي شود يعني روز گستراندن و بسط دادن به زمين، در احاديث و روايات و متون اسلامي به اين مسئله اشاره شده است. چنان چه شيخ طوسي مي گويد:
=== خواندن دعایی مخصوص ===
خواندن دعای «اللَّهُمَّ دَاحِی الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیوْمِ…» که از شیخ طوسی در مصباح المتهجد نقل شده است.<ref>{{پک|1=قمی|2=1388|ک=مفاتیح الجنان|ص=399}}</ref>
دحوالارض به روز 25 ذي القعده اطلاق مي شود که در چنين روزي خداوند زمين را از زير کعبه گسترش داد.[5] و در چنين روزي روزه و غسل مستحب است و مخصوصا روزه که ثوابش معادل ثواب شصت سال عبادت است.
در روايتي از امام رضا ـ عليه السلام ـ نقل شده است که روز 25 ذي القعده همان روز دحوالارض که در چنين روزي خداوند زمين را از نقطه کعبه وسعت داد و نيز در چنين روزي حضرت ابراهيم و حضرت عيسي ـ عليهما السلام ـ متولد شدند.[6] البته اين تاريخ مطابق با تاريخ قمري است و با تاريخ ميلادي منافات ندارد.
بر اساس آيه 96 سوره آل عمران که مي فرمايد: إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ[7]
اول خانه اي که براي مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدايت خلايق است.
بين مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمين اقوال مختلفي وجود دارد که به برخي از آنها اشاره مي شود.
1. برخي مي گويند که زمين در ابتدا زير آب غرق بود، تدريجا آبها در گودال هاي زمين قرار گرفت و خشکي ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه اي که سر بر آورد محل کعبه بود و از آن تعبير به دحوالارض مي شود.[8]
2. و نيز گفته شده در آغاز زمين به صورت پستي ها و بلندي هاي تند و غير قابل سکونت بود و باران هاي سيلابي به صورت مدام مي باريد. ارتفاعات زمين را مي شست و در دره ها جمع مي کرد و تدريجا زمين هاي مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و کشت و زرع به وجود آمد.[9]
3. از امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ نيز قول سومي نقل شده است که فرمودند: خداي متعال وقتي مي خواست زمين را خلق کند، بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج در آورند، آبها در اثر طوفان کف کرده، همه کفها يک جا جمع شد، که همان محل فعلي کعبه به وجود آمد. آنگاه آن را به صورت کوهي از کف درآورده، زمين را از زير (دامنه) آن کوه بگسترانيد و آيه «ان اول بيت وضع للناس للذي ببکة مبارکا و هدي للعالمين» سخن از همين مطالب دارد.[10] پس اولين بقعه اي که خدا از زمين خلق کرده کعبه بود و ساير نقاط از ناحيه کعبه گسترانيده شدند و به اين امر دحو الارض گفته مي شود.
پس خداوند در خلقت زمين ابتدا موضع و محل کعبه را خلق کرد که آن محاذي بيت المعمور در عرش الهي است و ملائکه در آسمان به سان انسان ها در روي زمين دور آن طواف مي کنند و بعد از خلق محل کعبه زمين از نقطه کعبه وسعت يافت و گسترانيده شد.[11]
در روايتي از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است که حضرت فرمودند: 25 ذي القعده خداوند محل بيت را وضع (خلق) کرد و آن اولين رحمتي بود که خداوند بر روي زمين ايجاد کرد.[12] همان طور که قبلا ذکر شده در اين زمينه روايات فراواني از سوي معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است که غالبا به موارد ذکر شده اشاره دارند.
بنابراين، دحو به معناي بسط دادن و گستراندن است و دحوالارض نيز به معناي گستراندن زمين است و علت نامگذاري اين است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه از آنجا شروع به گستراندن زمين و قابل سکونت قرار دادن زمين نمود. و اين امر در روزي مثل 25 ذي القعده اتفاق افتاد که به خاطر عظمت چنين روزي، روزه و غسل آن سفارش شده است.
'''معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:'''
1ـ ترجمه تفسير الميزان، ج3، آيت الله محمد باقر موسوي همداني.
بيست و پنجم ذي القعده روزي است که معروف و مشهور است که در چنين روزي دحو الارض اتفاق افتاد و به همين خاطر اين روز و شبش از ايام و ليالي شريفه است که خداوند رحمت خود را در اين روز و شب شامل حال بندگانش مي کند و بر اساس روايات اسلامي به قيام و عبادت در آن اجر و ثواب فراواني تعلق مي گيرد. و روز دحوالارض يکي از روزهائي است که در تمام سال به فضيلت روزه ممتاز است.
دحو از لحاظ لغوي به معناي، بسط دادن و گستراندن است.[1] و دحو الارض يعني گستراندن زمين و کشيدن زمين، و نيز به چيزي که گسترده و همچنين کشيده شود (دحو الشيء) گفته مي شود. يعني گسترده شد.[2]
و آيه قرآن که مي فرمايد: و الارض بعد ذلک دحها[3] اشاره به اين معني دارد.
يعني و زمين را بعد از آن (براي انتفاع بشر و ساير مخلوقات) بگسترانيد.
و اينکه در دعاي علي ـ عليه السلام ـ وارد شده است! اللّهم داحي المدحوات، يعني بسط دهنده و گستراننده زمين و وسعت دهنده.[4] اشاره به اين معنا دارد که خداوند زمين را از کعبه و محل آن گستراند و روز دحوالارض که به روز 25 ذي القعده گفته مي شود. اشاره به اين است که در چنين روزي خداوند بعد از اينکه مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمين از اين نقطه کرد و به همين خاطر، دحوالارض گفته مي شود يعني روز گستراندن و بسط دادن به زمين، در احاديث و روايات و متون اسلامي به اين مسئله اشاره شده است. چنان چه شيخ طوسي مي گويد:
دحوالارض به روز 25 ذي القعده اطلاق مي شود که در چنين روزي خداوند زمين را از زير کعبه گسترش داد.[5] و در چنين روزي روزه و غسل مستحب است و مخصوصا روزه که ثوابش معادل ثواب شصت سال عبادت است.
در روايتي از امام رضا ـ عليه السلام ـ نقل شده است که روز 25 ذي القعده همان روز دحوالارض که در چنين روزي خداوند زمين را از نقطه کعبه وسعت داد و نيز در چنين روزي حضرت ابراهيم و حضرت عيسي ـ عليهما السلام ـ متولد شدند.[6] البته اين تاريخ مطابق با تاريخ قمري است و با تاريخ ميلادي منافات ندارد.
بر اساس آيه 96 سوره آل عمران که مي فرمايد: إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ[7]
اول خانه اي که براي مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدايت خلايق است.
بين مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمين اقوال مختلفي وجود دارد که به برخي از آنها اشاره مي شود.
1. برخي مي گويند که زمين در ابتدا زير آب غرق بود، تدريجا آبها در گودال هاي زمين قرار گرفت و خشکي ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه اي که سر بر آورد محل کعبه بود و از آن تعبير به دحوالارض مي شود.[8]
2. و نيز گفته شده در آغاز زمين به صورت پستي ها و بلندي هاي تند و غير قابل سکونت بود و باران هاي سيلابي به صورت مدام مي باريد. ارتفاعات زمين را مي شست و در دره ها جمع مي کرد و تدريجا زمين هاي مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و کشت و زرع به وجود آمد.[9]
3. از امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ نيز قول سومي نقل شده است که فرمودند: خداي متعال وقتي مي خواست زمين را خلق کند، بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج در آورند، آبها در اثر طوفان کف کرده، همه کفها يک جا جمع شد، که همان محل فعلي کعبه به وجود آمد. آنگاه آن را به صورت کوهي از کف درآورده، زمين را از زير (دامنه) آن کوه بگسترانيد و آيه «ان اول بيت وضع للناس للذي ببکة مبارکا و هدي للعالمين» سخن از همين مطالب دارد.[10] پس اولين بقعه اي که خدا از زمين خلق کرده کعبه بود و ساير نقاط از ناحيه کعبه گسترانيده شدند و به اين امر دحو الارض گفته مي شود.
پس خداوند در خلقت زمين ابتدا موضع و محل کعبه را خلق کرد که آن محاذي بيت المعمور در عرش الهي است و ملائکه در آسمان به سان انسان ها در روي زمين دور آن طواف مي کنند و بعد از خلق محل کعبه زمين از نقطه کعبه وسعت يافت و گسترانيده شد.[11]
در روايتي از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است که حضرت فرمودند: 25 ذي القعده خداوند محل بيت را وضع (خلق) کرد و آن اولين رحمتي بود که خداوند بر روي زمين ايجاد کرد.[12] همان طور که قبلا ذکر شده در اين زمينه روايات فراواني از سوي معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است که غالبا به موارد ذکر شده اشاره دارند.
بنابراين، دحو به معناي بسط دادن و گستراندن است و دحوالارض نيز به معناي گستراندن زمين است و علت نامگذاري اين است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه از آنجا شروع به گستراندن زمين و قابل سکونت قرار دادن زمين نمود. و اين امر در روزي مثل 25 ذي القعده اتفاق افتاد که به خاطر عظمت چنين روزي، روزه و غسل آن سفارش شده است.
'''اعمال شب و روز دحو الارض'''
'''روزه :'''
روز دحوالارض از چهار روزي است که در تمام سال به فضيلت روزه گرفتن، ممتاز است و در روايتى آمده است که روزه اش مثل روزه هفتاد سال است ؛ و در روايت ديگر کفاره هفتاد سال است و هر که اين روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت بسر آورد از براى او عبادت صد سال نوشته شود ؛ و هر چه در ميان آسمان و زمين وجود دارد براى کسي که در اين روز روزهدار باشد استغفار مي‌کنند. و اين روزى است که رحمت خدا در آن منتشر گرديده و از براى عبادت و اجتماع به ذکر خدا در اين روز اجر بسيارى است و از براى اين روز به غير از روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل وارد است .
'''نماز :'''
نمازى که در کتب شيعه قميين روايت شده . و آن دو رکعت است در وقت چاشت در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره و الشمس بخواند و بعد از سلام نماز بخواند لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِي الْعَظِيمِ پس دعا کند و بخواند يا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ .
'''دعا :'''
'''خواندن اين دعا است که شيخ در مصباح فرموده مستحب است خواندن آن'''
دحو الارض به چه معنی است و در این روز چه اتفاقی افتاده است؟ چه فضیلت و اعمالی برای این روز وارد شده است؟
درگاه‌ها
روز ۲۵ ذی القعده روز «دحو الارض» نامیده شده است. «دحو الارض» به معنای بسط دادن و گستراندن زمین است. در منابع اسلامی به این معنی و واقعه اشاره شده است. در این باره آمده است که در خلقت زمین ابتدا کعبه خلق شده است و پس از آن زمین گسترش یافته و بقیه زمین خلق گردیده است. علت نامگذاری این روز به «دحو الارض» این است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه، از آن جا شروع به گستراندن زمین و قابل سکونت قرار دادن زمین نمود. نسبت به نحوه و کیفیت گستراندن زمین میان صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. برای این روز اعمالی از جمله نماز، روزه، غسل و خواندن دعایی خاص وارد شده است.
معنای «دَحو الارض» و حادثه واقع شده در این روز
«دَحو» از لحاظ لغوی به معنای، بسط دادن و گستراندن است.[۱] «دحو الارض» یعنی گستراندن زمین و کشیدن زمین، و نیز به چیزی که گسترده و همچنین کشیده شود (دحو الشیء) گفته می‌شود؛ یعنی گسترده شد.[۲]
در قرآن، روایات و متون علماء به این معنی اشاره شده است:
در آیه ۳۰ سوره نازعات که می‌فرماید:﴿وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذٰلِکَ دَحَاهَا؛ و زمین را پس از آن گسترانید﴾(نازعات:۳۰)، اشاره به همین معنی دارد.[۳]
هم چنین دعای امام علی(ع) که می‌فرماید «اللّهم داحی المدحوات» به معنای بسط دهنده و گستراننده زمین و وسعت دهنده آن است و اشاره به این معنی است که خداوند زمین را از کعبه و محل آن گستراند و خداوند در چنین روزی بعد از این که مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمین از این نقطه کرد. به همین خاطر، به این روز «دحوالارض» گفته می‌شود یعنی روز گستراندن و بسط دادن به زمین.[۴]
در روایتی از امام رضا(ع) نقل شده است که روز ۲۵ ذی القعده همان روز دحوالارض است که در چنین روزی خداوند زمین را از نقطه کعبه وسعت داد و نیز در چنین روزی حضرت ابراهیم(ع) و حضرت عیسی(ع) متولد شدند.[۵]
در آیه ۹۶ سوره آل عمران می‌فرماید:﴿إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ؛ اول خانه ای که برای مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدایت خلایق است.﴾(آل عمران:96)[۶]
شیخ طوسی گفته است: «دحوالارض به روز ۲۵ ذی القعده اطلاق می‌شود که در چنین روزی خداوند زمین را از زیر کعبه گسترش داد.[۷]
نحوه گستراندن زمین
بین مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمین اقوال مختلفی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
برخی می‌گویند که زمین در ابتدا زیر آب غرق بود. سپس تدریجا آبها در گودال‌های زمین قرار گرفت و خشکی‌ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه ای که سر برآورد محل کعبه بود و از این واقعه تعبیر به دحوالارض می‌شود.[۸]
برخی دیگر گفته‌اند در آغاز زمین به صورت پستی‌ها و بلندی‌های تند و غیر قابل سکونت بود و باران‌های سیلابی به صورت مدام می‌بارید. ارتفاعات زمین را می‌شست و در دره‌ها جمع می‌کرد و تدریجاً زمین‌های مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد.[۹]
از امام محمد باقر(ع) نیز قول سومی نقل شده است که فرمودند: خدای متعال وقتی می‌خواست زمین را خلق کند بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج درآورند. آبها در اثر طوفان کف کرده و همه کفها یک جا جمع شد و محل فعلی کعبه به وجود آمد. آن گاه آن را به صورت کوهی از کف درآورده و زمین را از زیر (دامنه) آن کوه بگسترانید و آیه ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ﴾ سخن از همین مطالب دارد.[۱۰]
بنابراین خداوند در خلقت زمین ابتدا محل کعبه را خلق کرد که آن محاذی بیت المعمور در عرش الهی است و ملائکه در آسمان همانند انسان‌ها در روی زمین دور آن طواف می‌کنند. بعد از خلق محل کعبه، زمین از نقطه کعبه وسعت یافت و گسترانیده شد.[۱۱]
اعمال شب و روز دحو الارض
روزه
روز «دحوالارض» از چهار روزی است که در تمام سال به فضیلت روزه گرفتن، ممتاز است. در روایتی آمده است که روزه اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر کفاره هفتاد سال بیان شده است.[۱۲]
هر که این روز را روزه بگیرد و شب آن را به عبادت بگذراند، برای او عبادت صد سال نوشته می‌شود. هر چه در میان آسمان و زمین وجود دارد برای کسی که در این روز روزه دار باشد استغفار می‌کنند. این روز، روزی است که رحمت خدا در آن منتشر گردیده و از برای عبادت و اجتماع به ذکر خدا در این روز اجر بسیاری وجود دارد.[۱۳]
نماز
کیفیت نمازی که برای روز «دحو الارض» وارد شده است به این صورت است که دو رکعت است که در وقت چاشت خوانده می‌شود و در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره «شمس» خوانده می‌شود و بعد از سلام ذکر «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ» گفته می‌شود. سپس دعا می‌شود و ذکر «یا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ» گفته می‌شود.[۱۴]
غسل
از دیگر اعمال مستحب روز «دحو الارض» غسل می‌باشد.[۱۵]
خواندن دعایی مخصوص
خواندن دعای «اللَّهُمَّ دَاحِی الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیوْمِ…» که از شیخ طوسی در مصباح المتهجد نقل شده است.[۱۶]
