پیش نویس:مساجد در آیه ۱۸ سوره جن: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} خدا در آیه ۱۸ سوره جن می‌فرماید: که مساجد مختص توجه و ذکر خداست و با خدا هیچ‌کسی را نخوانید. مقصود از مساجد چیست؟ {{پایان سوال}} {{پاسخ}} مراد از مساجد ==متن آیه== ==آیه در نگاه مفسران== {{پایان پاسخ}} ==پانویس== {{پانویس}} == منابع == {{ش...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|قرآن}} | |||
مفسران درباره مقصود از مساجد در آیه اختلاف دارند و سه احتمال ذکر کرده‌اند؛ منظور هر مکانی است که خداوند در آن عبادت می‌شود، منظور اعضای هفتگانه‌ای است که هنگام سجده بر زمین قرار می‌گیرد، منظور خود سجده کردن است. [[شیخ طوسی]] احتمال اول و دوم را ذکر می‌کنند و احتمال دوم را به علمای شیعه منسوب می‌داند، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] بعد ذکر هر سه احتمال، احتمال اول را می‌پذیرد و با توسعه در مفهوم آیه احتمال دوم را نیز می‌پذیرد، اما [[سید محمدحسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] با ذکر احتمالات فقط احتمال دوم را با توجه به احادیث مناسب آیه می‌داند. | |||
==متن آیه== | ==متن آیه== | ||
{{قرآن بزرگ|وَأَنَّ ٱلۡمَسَٰجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدۡعُواْ مَعَ ٱللَّهِ أَحَدࣰا | |||
| سوره = جن | |||
| آیه = ۱۸ | |||
| ترجمه = و مساجد ويژه خداست، پس هيچ كس را با خدا مپرستيد | |||
}} | |||
==آیه در نگاه مفسران== | ==آیه در نگاه مفسران== | ||
[[شیخ طوسی|طوسی]] (۴۶۰ق)، شیخ الطائفة، تفسیر آیه را اینگونه می‌داند که مراد از مساجد مکان‌هایی است که در آنها نماز برپا می‌شود و در آنها نباید جز خداوند را یاد کرد. آن چنان که مسیحیان در کلیسا و مشرکان در [[«کعبه» اولین خانه ساخته شده برای عبادت|کعبه]] علاوه بر خداوند، غیر او را نیز عبادت می‌کردند نباید در عبادت خداوند شریک قائل شد. علمای شیعه گفته‌اند که منظور از مساجد اعضایی است که هنگام سجده انسان، بر زمین قرار می‌گیرد یعنی پیشانی، دو دست، دو پا و دو زانو. با این تفسیر معنای آیه این است که شایسته نیست که با این اعضاء هفتگانه جز برای خداوند سجده شود.<ref>{{پک|طوسی|بی‌تا|ک=التبیان فی تفسیر القرآن|ص=۱۵۵|ج=۱۰}}</ref> | |||
[[سید محمدحسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] (۱۳۶۰)، مفسر و فیلسوف معاصر، در تفسیر آیه می‌نویسد: مفسران مساجد را به موارد مختلفی تفسیر کرده‌اند؛ [[«کعبه» اولین خانه ساخته شده برای عبادت|کعبه]]، مسجدالحرام، مسجدالحرام و بیت المقدس، حرم، همه زمین، برخی هم گفته‌اند که منظور نماز است. طباطبایی این موارد را تفسیرهایی می‌داند که دلیلی برای آنها وجود ندارد. تفسیر آیه به کعبه و [[مسجدالحرام]]، حرم یا مسجدالحرام و [[بیت المقدس]] صحیح نیست، زیرا مساجد جمع است و در زبان عربی برای مفرد یا دو مورد لفظ جمع استفاده نمی‌شود. تفسیر آیه به همه زمین نیز صحیح نیست، زیرا دلیل آنها کلام پیامبر(ص) است که زمین را مسجد و وسیله طهارت خوانده‌اند، اما این روایت فقط دلالت می‌کند که عبادت در هر مکانی از زمین صحیح است برخلاف مسیحیان و یهودیان که عبادت را مختص کلیسا و کنیسه می‌دانند.<ref>{{پک|طباطبایی|۱۳۹۳|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=۴۹|ج=۲۰}}</ref> وی بر اساس روایتی از [[امام جواد(ع)]] بهترین تفسیر از مساجد را اعضای هفت گانه‌ای می‌داند که هنگام سجده بر زمین قرار می‌گیرند؛ پیشانی، کف دو دست، دو زانو، و انگشتان شست دو پا. علامه آیه را اینگونه معنا می‌نماید: به من وحی شده است که اعضای سجده مختص به خداوند است، پس به وسیله آنها برای خدا سجده کنید یا به وسیله آنها خدا را عبادت کنید و به وسیله آنها هیچ احد دیگری را عبادت یا سجده نکنید.<ref>{{پک|طباطبایی|۱۳۹۳|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=۵۰|ج=۲۰}}</ref> | |||
[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، از مراجع تقلید قرن ۱۵، در تفسیر آیه سه احتمال ذکر می‌کند: | |||
# منظور مکان‌هایی باشد که در آن برای خدا سجده می‌شود، بالاترین آن [[مسجدالحرام]]، سپس همه مساجد و در نهایت هر مکانی که انسان در آن برای خدا سجده می‌کند. بنابر سخن پیامبر(ص) که تمام روی زمین برای ایشان سجدگاه و وسیله طهارت قرار داده شده است،آیه همه زمین را نیز شامل می‌شود.<ref>{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۷۴|ک=تفسیر نمونه|ص=۱۲۴|ج=۵}}</ref> | |||
# منظور اعضای هفتگانه سجده باشد. این اعضا را تنها برای خدا باید بر زمین گذاشت و برای غیر او جایز نیست. همین مطلب در روایاتی از امام جواد(ع) نقل شده است. هنگامی که [[المعتصم بالله|معتصم]] تصمیم بر قطع دست یک دزد را داشت، هرکدام از علمای دربار او نظری دادند که از مچ یا مرفق قطع شود، معتصم از امام(ع) پرسید. حضرت در پاسخ با استدلال به همین آیه، مساجد یعنی اعضای هفتگانه‌ای که هنگام سجده بر زمین قرار می‌گیرند را مختص خداوند دانستند و فرمودند که حد سارق قطع انگشتان اوست.<ref>{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۷۴|ک=تفسیر نمونه|ص=۱۲۵|ج=۵}}</ref> احادیث دیگری نیز با همین مضمون نقل شده است. نویسنده، بعد از ذکر این احتمال آن را نمی‌پذیرند زیرا همه احادیث را دارای مشکلات سندی می‌داند. علاوه بر این مشکلات، در فقه شیعه موارد نقضی برای این احادیث وجود دارد که پاسخگویی به آنها آسان نیست.<ref name=":0">{{پک|مکارم شیرازی|۱۳۷۴|ک=تفسیر نمونه|ص=۱۲۶|ج=۵}}</ref> | |||
# منظور از مساجد همان سجود باشد. یعنی سجده فقط باید برای خداوند باشد و برای غیر او نمی‌توان سجده کرد. وی بعد ذکر این احتمال نیز آن را به دلیل مخالفت با ظاهر آیه و اینکه دلیل بر آن نیست نمی‌پذیرد.<ref name=":0" /> | |||
مکارم شیرازی، بهترین تفسیر را همان احتمال اول می‌داند که هم با آیات قبل و هم آیات بعد تناسب کامل در مورد [[مراتب توحید|توحید]] و اینکه عبادت مخصوص خداوند است دارد. او احتمال دوم را هم اگر از نوع توسعه در مفهوم آیه باشد می‌پذیرد اما می‌نویسد که برای تفسیر سوم دلیلی وجود ندارد.<ref name=":0" /> | |||
[[محسن قرائتی|قرائتی]]، مفسر معاصر، نکاتی را از این آیه برداشت کرده است: | |||
{{ | # مراد از مساجد، جمع مسجد به معنای محل سجده است.<ref>{{پک|قرائتی|۱۳۸۸|ک=تفسیر نور|ص=۲۵۳|ج=۱۰}}</ref> امام صادق(ع) فرمودند:«چون یهود و نصارا در مراکز عبادت خود به خدا شرک می‌ورزیدند، خداوند فرمود: در مساجد اسلامی با خداوند احدی را نخوانید و خدا لعنت کند کسی که به مسجد احترام نگذارد.<ref>{{پک|مجلسی|۱۴۰۳|ک=بحارالانوار|ص=۳۵۴|ج=۷۳}}</ref> | ||
# مکان‌های عبادت برای خداوند است. | |||
# مواضع هفتگانه‌ای که هنگام سجده بر زمین نهاده می‌شود مخصوص خداوند است. | |||
# سجده برای غیر خداوند ممنوع است. | |||
# مکانی که به قصد مسجد ساخته شود و در آن نماز خوانده شود، احکام ویژه‌ای پیدا می‌کند. | |||
# برخی مکان‌ها از نظر قرآن می‌توانند قداست مخصوص داشته باشند. | |||
# احدی را در کنار خداوند و هم ردیف خداوند نخوانید.<ref>{{پک|قرائتی|۱۳۸۸|ک=تفسیر نور|ص=۲۵۵|ج=۱۰}}</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۶: | خط ۴۰: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=التبیان فی تفسیر القرآن|سال=بی‌تا|نام=محمد بن حسن|نام خانوادگی=طوسی|ناشر=دار احیاء التراث العربی|مکان=بیروت}} | |||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|سال=۱۳۹۳|نام=سید محمدحسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=موسسة الاعلمی للمطبوعات|مکان=بیروت}} | |||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|سال=۱۳۷۴|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|ناشر=دار الکتب الاسلامیة|مکان=تهران}} | |||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نور|سال=۱۳۸۸|نام=محسن|نام خانوادگی=قرائتی|ناشر=مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن|مکان=تهران}} | |||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار|سال=۱۴۰۳|نام=محمدباقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=دار احیاء التراث العربی|مکان=بیروت}} | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی =علوم و معارف قرآن | ||
| شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ =تفسیر | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ارزیابی | {{ارزیابی | ||
| شناسه = | | شناسه = | ||
| عکس = <!--خالی | شد--> | | عکس = <!--خالی | شد--> | ||
| درگاه = | | درگاه = | ||
| ادبیات = | | ادبیات = | ||
| پیوند = | | پیوند = | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| تغییرمسیر = | | تغییرمسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| ارزیابی کمی = | | ارزیابی کمی = | ||
| ارزیابی کیفی = <!--خالی | شد--> | | ارزیابی کیفی = <!--خالی | شد--> | ||
| اولویت = | | اولویت = | ||
| کیفیت = | | کیفیت = | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۲۹
خدا در آیه ۱۸ سوره جن می‌فرماید: که مساجد مختص توجه و ذکر خداست و با خدا هیچ‌کسی را نخوانید. مقصود از مساجد چیست؟
مفسران درباره مقصود از مساجد در آیه اختلاف دارند و سه احتمال ذکر کرده‌اند؛ منظور هر مکانی است که خداوند در آن عبادت می‌شود، منظور اعضای هفتگانه‌ای است که هنگام سجده بر زمین قرار می‌گیرد، منظور خود سجده کردن است. شیخ طوسی احتمال اول و دوم را ذکر می‌کنند و احتمال دوم را به علمای شیعه منسوب می‌داند، مکارم شیرازی بعد ذکر هر سه احتمال، احتمال اول را می‌پذیرد و با توسعه در مفهوم آیه احتمال دوم را نیز می‌پذیرد، اما علامه طباطبایی با ذکر احتمالات فقط احتمال دوم را با توجه به احادیث مناسب آیه می‌داند.
متن آیه
| ﴿ | وَأَنَّ ٱلۡمَسَٰجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدۡعُواْ مَعَ ٱللَّهِ أَحَدࣰا
و مساجد ويژه خداست، پس هيچ كس را با خدا مپرستيد جن:۱۸ |
﴾ |
آیه در نگاه مفسران
طوسی (۴۶۰ق)، شیخ الطائفة، تفسیر آیه را اینگونه می‌داند که مراد از مساجد مکان‌هایی است که در آنها نماز برپا می‌شود و در آنها نباید جز خداوند را یاد کرد. آن چنان که مسیحیان در کلیسا و مشرکان در کعبه علاوه بر خداوند، غیر او را نیز عبادت می‌کردند نباید در عبادت خداوند شریک قائل شد. علمای شیعه گفته‌اند که منظور از مساجد اعضایی است که هنگام سجده انسان، بر زمین قرار می‌گیرد یعنی پیشانی، دو دست، دو پا و دو زانو. با این تفسیر معنای آیه این است که شایسته نیست که با این اعضاء هفتگانه جز برای خداوند سجده شود.[۱]
علامه طباطبایی (۱۳۶۰)، مفسر و فیلسوف معاصر، در تفسیر آیه می‌نویسد: مفسران مساجد را به موارد مختلفی تفسیر کرده‌اند؛ کعبه، مسجدالحرام، مسجدالحرام و بیت المقدس، حرم، همه زمین، برخی هم گفته‌اند که منظور نماز است. طباطبایی این موارد را تفسیرهایی می‌داند که دلیلی برای آنها وجود ندارد. تفسیر آیه به کعبه و مسجدالحرام، حرم یا مسجدالحرام و بیت المقدس صحیح نیست، زیرا مساجد جمع است و در زبان عربی برای مفرد یا دو مورد لفظ جمع استفاده نمی‌شود. تفسیر آیه به همه زمین نیز صحیح نیست، زیرا دلیل آنها کلام پیامبر(ص) است که زمین را مسجد و وسیله طهارت خوانده‌اند، اما این روایت فقط دلالت می‌کند که عبادت در هر مکانی از زمین صحیح است برخلاف مسیحیان و یهودیان که عبادت را مختص کلیسا و کنیسه می‌دانند.[۲] وی بر اساس روایتی از امام جواد(ع) بهترین تفسیر از مساجد را اعضای هفت گانه‌ای می‌داند که هنگام سجده بر زمین قرار می‌گیرند؛ پیشانی، کف دو دست، دو زانو، و انگشتان شست دو پا. علامه آیه را اینگونه معنا می‌نماید: به من وحی شده است که اعضای سجده مختص به خداوند است، پس به وسیله آنها برای خدا سجده کنید یا به وسیله آنها خدا را عبادت کنید و به وسیله آنها هیچ احد دیگری را عبادت یا سجده نکنید.[۳]
مکارم شیرازی، از مراجع تقلید قرن ۱۵، در تفسیر آیه سه احتمال ذکر می‌کند:
- منظور مکان‌هایی باشد که در آن برای خدا سجده می‌شود، بالاترین آن مسجدالحرام، سپس همه مساجد و در نهایت هر مکانی که انسان در آن برای خدا سجده می‌کند. بنابر سخن پیامبر(ص) که تمام روی زمین برای ایشان سجدگاه و وسیله طهارت قرار داده شده است،آیه همه زمین را نیز شامل می‌شود.[۴]
- منظور اعضای هفتگانه سجده باشد. این اعضا را تنها برای خدا باید بر زمین گذاشت و برای غیر او جایز نیست. همین مطلب در روایاتی از امام جواد(ع) نقل شده است. هنگامی که معتصم تصمیم بر قطع دست یک دزد را داشت، هرکدام از علمای دربار او نظری دادند که از مچ یا مرفق قطع شود، معتصم از امام(ع) پرسید. حضرت در پاسخ با استدلال به همین آیه، مساجد یعنی اعضای هفتگانه‌ای که هنگام سجده بر زمین قرار می‌گیرند را مختص خداوند دانستند و فرمودند که حد سارق قطع انگشتان اوست.[۵] احادیث دیگری نیز با همین مضمون نقل شده است. نویسنده، بعد از ذکر این احتمال آن را نمی‌پذیرند زیرا همه احادیث را دارای مشکلات سندی می‌داند. علاوه بر این مشکلات، در فقه شیعه موارد نقضی برای این احادیث وجود دارد که پاسخگویی به آنها آسان نیست.[۶]
- منظور از مساجد همان سجود باشد. یعنی سجده فقط باید برای خداوند باشد و برای غیر او نمی‌توان سجده کرد. وی بعد ذکر این احتمال نیز آن را به دلیل مخالفت با ظاهر آیه و اینکه دلیل بر آن نیست نمی‌پذیرد.[۶]
مکارم شیرازی، بهترین تفسیر را همان احتمال اول می‌داند که هم با آیات قبل و هم آیات بعد تناسب کامل در مورد توحید و اینکه عبادت مخصوص خداوند است دارد. او احتمال دوم را هم اگر از نوع توسعه در مفهوم آیه باشد می‌پذیرد اما می‌نویسد که برای تفسیر سوم دلیلی وجود ندارد.[۶]
قرائتی، مفسر معاصر، نکاتی را از این آیه برداشت کرده است:
- مراد از مساجد، جمع مسجد به معنای محل سجده است.[۷] امام صادق(ع) فرمودند:«چون یهود و نصارا در مراکز عبادت خود به خدا شرک می‌ورزیدند، خداوند فرمود: در مساجد اسلامی با خداوند احدی را نخوانید و خدا لعنت کند کسی که به مسجد احترام نگذارد.[۸]
- مکان‌های عبادت برای خداوند است.
- مواضع هفتگانه‌ای که هنگام سجده بر زمین نهاده می‌شود مخصوص خداوند است.
- سجده برای غیر خداوند ممنوع است.
- مکانی که به قصد مسجد ساخته شود و در آن نماز خوانده شود، احکام ویژه‌ای پیدا می‌کند.
- برخی مکان‌ها از نظر قرآن می‌توانند قداست مخصوص داشته باشند.
- احدی را در کنار خداوند و هم ردیف خداوند نخوانید.[۹]
پانویس
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ۱۰: ۱۵۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۲۰: ۴۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۲۰: ۵۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۵: ۱۲۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۵: ۱۲۵.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۵: ۱۲۶.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۰: ۲۵۳.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۷۳: ۳۵۴.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۰: ۲۵۵.
منابع
- طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۹۳). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
- قرائتی، محسن (۱۳۸۸). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
- مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.