مبانی قرآنی مقاومت

سؤال

مبانی قرآنی مقاومت چیست؟

تصویر شهدای برجسته جبههٔ مقاومت

درگاه‌ها

بر اساس آیات قرآن، مقاومت ابزار دفع فساد و حفظ ارزش‌های دینی است. اگر انسان‌های با ایمان و غیور در برابر فعالیت‌های تخریب‌گرانه مستکبران ساکت بمانند، معابد و مراکز دینی ویران می‌شود. مقاومت، علاوه بر دفع دشمن، از سلطه‌جویی آنها جلوگیری می‌کند و مانع از تبدیل مؤمنین به کفر می‌شود. قرآن همچنین هشدار می‌دهد که دشمنان از هر روشی برای آسیب زدن به مؤمنان استفاده می‌کنند و تنها راه مقابله با این تهدیدات، ایستادگی است.

بر اساس سنت الهی، پیروزی نهایی، نصیب مؤمنانی است که در برابر مشکلات استقامت کنند. امداد الهی، حتی در شرایط سخت، یاری‌دهنده آنها خواهد بود. البته، این پیروزی وابسته به شرایطی مانند جنگیدن با دشمن متخاصم، یاری دین خدا، دوری از غرور و عجله است. مقاومت، علاوه بر بهره‌مندی از نصرت الهی، پاسخی به ظلم و تهدید دشمنان است و ضامن حفظ استقلال و ارزش‌های دینی می‌باشد.

مقدمه

مقاومت ایستادگی و سازش‌ناپذیری با ظلم و آمادگی همه‌جانبه برای حفظ داشته‌های مادی و معنوی و به‌دست‌آوردن ارزش‌های مادی و معنوی می‌باشد. در مبارزه بین جبههٔ حق و باطل، گاهی جریان باطل از یک برتری ظاهری برخوردار بوده است. این برخورداری و برتری ظاهری، گاهی سؤالات جدی‌ای در ذهن جبههٔ حق ایجاد می‌کند. سؤالاتی مانند در برابر حجم وسیع دشمنان مقاومت کنیم یا تسلیم شویم؟ آیا اساساً شکست دشمنان ابرقدرت ممکن است؟ آیا این همه هزینه برای ایستادگی ارزش دارد؟ نتیجه این مبارزه چه خواهد بود؟

این سؤالات در دوران حکومت پیامبر(ص) نیز وجود داشته، به همین دلیل خداوند، آیاتی را در پاسخ به این سؤالات نازل کرده است. در ادامه، به پاسخ این سؤالات براساس آیات قرآن می‌پردازیم.

ضرورت مقاومت

مقاومت نه تنها امری پسندیده، بلکه امری لازم و ضروری است که خداوند بر مؤمنین تفضل کرده است. در ضرورت مقاومت به ۳ آیه اشاره می‌کنیم:

ایمنی از نقشه‌های خائنانه

﴿إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِنْ تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌ یَفْرَحُوا بِهَا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئًا ۗ إِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ؛ اگر نیکی به شما برسد، آنها را ناراحت می‌کند؛ و اگر حادثه ناگواری برای شما رخ دهد، خوشحال می‌شوند. (امّا) اگر (در برابرشان) استقامت و پرهیزگاری پیشه کنید، نقشه‌های (خائنانه) آنان، به شما زیانی نمی‌رساند؛ خداوند به آنچه انجام می‌دهند، احاطه دارد.﴾(آل عمران:۱۲۰)

آیت الله مکارم می‌نویسد:در امنیت بودن مسلمانان در برابر نقشه‌های شوم دشمنان مشروط به استقامت و هوشیاری و داشتن تقوی است، و تنها در این صورت است که امنیت آنها تضمین گردیده است.

نفی سلطه کفار بر مسلمین

﴿لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا؛ خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطی نداده است.﴾(نساء:۱۴۱)، بر طبق این آیه، در دین اسلام، هیچ حکمی وجود ندارد که اجازه دهد کافران بر مسلمانان سلطه یابند، لذا مؤمنین موظف هستند تا در برابر سلطه کفار مقاومت و ایستادگی کنند یا سلطه آنان را نفی کنند و به استقلال برسند.

دفع فساد و شرک

﴿وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا ۗ وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ؛ و اگر خداوند بعضی از مردم را بوسیله بعضی دیگر دفع نکند، دیرها و صومعه‌ها، و معابد یهود و نصارا، و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده می‌شود، ویران می‌گردد! و خداوند کسانی را که یاری او کنند (و از آیینش دفاع نمایند) یاری می‌کند؛ خداوند قوی و شکست ناپذیر است.﴾(حج:۴۰)و در آیه ۲۵۱ بقره می‌فرماید: ﴿وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلٰکِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَی الْعَالَمِینَ؛ و اگر خداوند، بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نمی‌کرد، زمین را فساد فرامی‌گرفت، ولی خداوند نسبت به جهانیان، لطف و احسان دارد.﴾

آری اگر افراد با ایمان و غیور دست روی دست بگذارند و تماشاچی فعالیت‌های ویرانگرانه طاغوت‌ها و مستکبران و افراد بی ایمان و ستمگر باشند و آن‌ها میدان را خالی ببینند اثری از معابد و مراکز عبادت الهی نخواهند گذارد، چرا که معبدها جای بیداری است، و محراب میدان مبارزه و جنگ است، و مسجد در برابر خود کامگان سنگر است، و اصولاً هر گونه دعوت به خداپرستی بر ضد جبارانی است که می‌خواهند مردم همچون خدا آنها را بپرستند! و لذا اگر آنها فرصت پیدا کنند تمام این مراکز را با خاک یکسان خواهند کرد.

هزینه صلح و دوستی

آیات ابتدایی سوره ممتحنه به زیبایی این مسئله را تبیین کرده است: در آیه اول دوستی با دشمنان خدا را نهی می‌کند و می‌گوید؛ ﴿وَمَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِیل؛ اگر با آنان دوستی برقرار کردید از راه راست گمراه شده است.﴾سپس در آیه دوم خداوند می‌فرماید؛﴿إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ أَعْدَاءً وَیَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَأَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَوَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ؛ اگر بر شما چیره شوند، دشمنانتان خواهند بود، و دست‌هایشان را [به اسارت، آزار و کشتن] و زبان‌هایشان را به [بدگویی، تحقیر و ناسزا] بر ضد شما می‌گشایند، و دوست دارند شما کافر شوید.﴾

با توجه به این آیه، دشمنان خدا قبل از سلطه پیدا کردن بر مؤمنین، با آنان طرح دوستی ریخته و از در صلح وارد می‌شوند وآنگاه که بر مؤمنین مسلط شوند، شروع به دشمنی کرده و با دست و زبان و به هر روشی، مؤمنین را مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند تا مؤمنین نیز کافر گردند.

و به تعبیر آیه ۱۱۸ آل عمران:﴿لَا یَأْلُونَکُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّم؛ آن‌ها از هرگونه شرّ و فسادی درباره شما، کوتاهی نمی‌کنند. آن‌ها دوست دارند شما در گرفتاری و ضرر باشید﴾

نصرت الهی

بر اساس آیات زیادی از قرآن، این حقیقت روشن است که پیروزی نهایی و حتمی با مؤمنین است و نصرت الهی به کمک مؤمنین می‌آید؛ چرا که این، یک سنت الهی است.﴿فَصَبَرُوا عَلَیٰ مَا کُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّیٰ أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلَا مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِ اللَّه؛ آنها (پیامبران) در برابر تکذیب‌ها و آزارها استقامت ورزیدند تا نصرت و یاری ما به سراغشان آمد و سرانجام پیروز شدند و این یک سنت الهی است که هیچ چیز نمی‌تواند آن را دگرگون کند﴾(انعام:۳۴)

آنها (دشمنان) برای پیشرفت مقاصد شوم خود از هیچ کاری ابا نداشتند، و از تمام حربه‌ها: حربه تکذیب، تهمت محاصره اجتماعی، آزار و شکنجه، قتل و غارت و هر وسیله دیگر استفاده می‌کردند، اما حقیقت با جاذبه و کشش و عمقی که دارد سرانجام- طبق یک سنت الهی- کار خود را خواهد کرد، و این خارهای سر راه برچیده خواهند شد، اما شک نیست که شرط اساسی این پیروزی، بردباری و مقاومت و استقامت است.بنابراین، زیادی نفرات و تجهیزات قوی دشمن، دلیلی بر شکست مسلمین نیست و امداد الهی به صورت‌های مختلف پشتیبان مؤمنین خواهد بود.

البته پیروزی جبهه مقاومت، منحصر در این یک شرط نیست و شروط دیگری نیز دارد، مانند؛ جنگ با کشور و دولت متخاصم، نه با هر کشوری (انفال:۶۱ - ممتحنه:8)، یاری دین خدا (محمد:۷)، ترک عُجب و غرور (توبه:۲۵)، ترک عجله (قلم:۴۸) و…

جستارهای وابسته

• اسلام دین خشونت و جنگ و غارت
• ویژگی‌های جنگ و جهاد از دیدگاه امام علی(ع)