اعمال مخصوص روزها و شب‌های ماه رجب

سؤال

اعمال مخصوص ماه رجب چیست؟

در کتاب مفاتیح الجنان دعاها و اعمالی درباره برخی روزها و شب‌های ماه رجب آمده است. بعضی روزها مانند روز اول و روز نیمه رجب و روز مبعث و نیز شب اول و شب نیمه رجب و شب مبعث اعمال و دعاهای بیشتری دارد.

شب اول

• دعای هنگام دیدن هلال: «اَللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ اَلْإِیمَانِ وَ اَلسَّلاَمَةِ وَ اَلْإِسْلاَمِ رَبِّی وَ رَبُّکَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ» و نیز از پیامبر(ص) روایت است که هنگام دیدن هلال رجب می‌گفت «اَللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَی اَلصِّیَامِ وَ اَلْقِیَامِ وَ حِفْظِ اَللِّسَانِ وَ غَضِّ اَلْبَصَرِ وَ لاَ تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ اَلْجُوعَ وَ اَلْعَطَشَ.»

• غسل: از حضرت رسول(ص) روایت شده است که هر کس در اول و وسط و آخر رجب غسل کند از گناهان بیرون رود مانند روزی که از مادر متولد شده باشد.

• زیارت امام حسین(ع).

• بیست رکعت نماز بعد از نماز مغرب: در هر رکعت سوره حمد و توحید خوانده شود و بعد از هر دو رکعت سلام دهد. در روایت آمده است که ثمره این نماز محفوظ ماندن خود و اهل و مال و اولاد، ایمنی از عذاب قبر، و گذشتن بدون حساب از پل صراط است.

• دو رکعت نماز بعد از نماز عشاء: در رکعت اول حمد و سوره انشراح (ألم نشرح) یک مرتبه و توحید سه مرتبه و در رکعت دوم سوره‌های حمد و انشراح و توحید و معوذتین (فلق و ناس) را بخواند. پس از سلام سی مرتبه «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ» بگوید و سی مرتبه صلوات بفرستد.

• سی رکعت نماز: در هر رکعت حمد و سوره کافرون (قُلْ یٰا أَیُّهَا اَلْکٰافِرُونَ) یک مرتبه، و توحید سه مرتبه.

• احیا داشتن این شب: امام علی(ع) در طول سال چهار شب را احیا می‌داشت و آن‌ها را به عبادت می‌گذراند. این چهار شب، اول رجب و شب نیمه شعبان و شب عید فطر و شب عید قربان هستند.

• دعا پس از نماز عشا: «اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِکٌ وَ أَنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ مُقْتَدِرٌ وَ أَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ اَللَّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ اَلرَّحْمَةِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَا مُحَمَّدُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی اَللَّهِ رَبِّکَ وَ رَبِّی لِیُنْجِحَ [لِی] بِکَ طَلِبَتِی اَللَّهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ اَلْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَنْجِحْ طَلِبَتِی» سپس حاجت گفته شود.

• ذکر در سجده: امام موسی بن جعفر(ع) این ذکر را پس از نماز شب در حال سجده می‌گفت.

• دعا در نماز شب: پس از نماز وتر در حال نشسته این دعا خوانده شود:

«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ اَلَّذِی لاَ تَنْفَدُ خَزَائِنُهُ وَ لاَ یَخَافُ آمِنُهُ رَبِّ إِنِ اِرْتَکَبْتُ اَلْمَعَاصِیَ فَذَلِکَ ثِقَةٌ [ثِقَةً] مِنِّی بِکَرَمِکَ إِنَّکَ تَقْبَلُ اَلتَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِکَ وَ تَعْفُو عَنْ سَیِّئَاتِهِمْ وَ تَغْفِرُ اَلزَّلَلَ وَ إِنَّکَ [فَإِنَّکَ] مُجِیبٌ لِدَاعِیکَ وَ مِنْهُ قَرِیبٌ وَ أَنَا تَائِبٌ إِلَیْکَ مِنَ اَلْخَطَایَا وَ رَاغِبٌ إِلَیْکَ فِی تَوْفِیرِ حَظِّی مِنَ اَلْعَطَایَا یَا خَالِقَ اَلْبَرَایَا یَا مُنْقِذِی مِنْ کُلِّ شَدِیدَةٍ [شِدَّةٍ] یَا مُجِیرِی مِنْ کُلِّ مَحْذُورٍ وَفِّرْ عَلَیَّ اَلسُّرُورَ وَ اِکْفِنِی شَرَّ عَوَاقِبِ اَلْأُمُورِ [فَإِنَّکَ] فَأَنْتَ اَللَّهُ عَلَی نَعْمَائِکَ وَ جَزِیلِ عَطَائِکَ مَشْکُورٌ وَ لِکُلِّ خَیْرٍ مَذْخُورٌ»

روز اول

روایت شده است که نوح(ع) در این روز سوار بر کشتی شد.

• روزه گرفتن.

• غسل.

• زیارت امام حسین(ع).

• نماز سلمان: پنج نماز دو رکعتی (مجموعا ده رکعت)؛ در هر رکعت یک مرتبه حمد و سه مرتبه سوره توحید و سه مرتبه سوره کافرون (قُلْ یٰا أَیُّهَا اَلْکٰافِرُونَ) خوانده شود و بعد از هر سلام دست‌ها را بلند کند و بگوید: «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَحْدَهُ لاٰ شَرِیکَ لَهُ لَهُ اَلْمُلْکُ وَ لَهُ اَلْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لاٰ یَمُوتُ بِیَدِهِ اَلْخَیْرُ وَ هُوَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» سپس بگوید «اَللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَیْتَ وَ لاَ مُعْطِیَ لِمَا مَنَعْتَ وَ لاَ یَنْفَعُ ذَا اَلْجَدِّ مِنْکَ اَلْجَدُّ» سپس دست‌ها را بر صورت خود بکشد. روز نیمه رجب نیز همین نماز خوانده می‌شود لکن به جای دعای اخیر بعد از «هو عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» بگوید: «إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً فَرْداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صٰاحِبَةً وَ لاٰ وَلَداً» و در روز آخر ماه نیز همین نماز خوانده می‌شود اما بعد از «هو عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» می‌گوید «وَ صَلَّی اَللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَلطَّاهِرِینَ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ» پس دست‌ها را به صورت خود بکشد و حاجت خود را بطلبد.

• نماز دیگر سلمان: در روز اول این ماه ده رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید سه مرتبه.

شب سیزدهم

• نمازهای شب سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب، شعبان و رمضان: مستحب است در شب سیزدهم از ماه رجب و شعبان و رمضان در دو رکعت نماز خوانده شود و در هر رکعت، حمد یک‌ مرتبه و سوره‌های یس و ملک (تبارک الملک) و توحید بخوانند و در شب چهاردهم چهار رکعت به دو سلام به همین شکل و در شب پانزدهم شش رکعت. از امام صادق(ع) روایت است که هر که چنین کند همه فضیلت این سه ماه را دریابد و همه گناهانش غیر از شرک آمرزیده شود.

شب نیمه ماه رجب

• غسل.
• احیاء داری.
• زیارت امام حسین(ع).
• شش رکعت نماز که در شب سیزدهم آمد.
• سی رکعت نماز: در هر رکعت حمد و ده مرتبه توحید.
• دوازده رکعت نماز: هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد و توحید و فلق و ناس و آیة الکرسی و قدر را چهار مرتبه بخواند و بعد از سلام چهار مرتبه بگوید: «اَللَّهُ اَللَّهُ رَبِّی لاَ أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً وَ لاَ أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً» و حاجت خود را بخواهد.
• شکل دیگر دوازده رکعت: در هر رکعت حمد و یک سوره بخواند و پس از پایان نمازها حمد و معوذتین و سوره اخلاص و آیة الکرسی را چهار مرتبه بگوید؛ بعد از آن «سُبْحٰانَ اَللّٰهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ» چهار مرتبه، و گفته می‌شود: «اَللَّهُ اَللَّهُ رَبِّی لاَ أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً وَ مَا شَاءَ اَللَّهُ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ» همین نماز در اعمال شب بیست و هفتم (مبعث) نیز هست.

روز نیمه رجب

• غسل.
• زیارت امام حسین(ع).
• نماز سلمان: که در روز اول گذشت.
• چهار رکعت نماز: و بعد از سلام دست خود را پهن کند و بگوید:

روایت است که هر صاحب غمی این دعا را بخواند حق تعالی او را از اندوه و غم آسایش بخشد.

عمل ام داود

عمل ام داود برای برآمدن حاجات و دفع ظلم ظالمان مؤثر است و کیفیت آن بنا بر آنچه در مصباح کفعمی است آن است که در روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم روزه سفارش شده است و پس در روز پانزدهم نزدیک اذان ظهر غسل، و پس از اذان ظهر، نماز ظهر و عصر بجا آورده شود، و انسان در موضع خلوتی باشد که چیزی او را مشغول نسازد و انسانی با او تکلم ننماید و چون از نماز فارغ شود رو به قبله کند و بخواند حمد را صد مرتبه و سوره اخلاص را صد مرتبه و آیة الکرسی را ده مرتبه؛ و بعد از اینها سوره انعام و بنی إسرائیل و کهف و لقمان و یس و صافات و حم سجدة و حمعسق و حم دخان و فتح و واقعه و ملک و ن و إذا السماء انشقت و ما بعدش را تا آخر قرآن خوانده شود و چون از اینها فارغ شود بگوید در حالتی که رو به قبله باشد:

پس سجده کند بر زمین و بر خاک بگذارد دو طرف روی خود را و بگوید «اَللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ فَارْحَمْ ذُلِّی وَ فَاقَتِی وَ اِجْتِهَادِی وَ تَضَرُّعِی وَ مَسْکَنَتِی وَ فَقْرِی إِلَیْکَ یَا رَبِّ.»

شب مبعث

امام جواد(ع) گفته است همانا در رجب شبی است که بهتر است از آنچه که می‌تابد بر آن آفتاب و آن شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیغمبر خدا (ص) به رسالت مبعوث گردید و به‌درستی که از برای عامل در آن شب از شیعه ما اجر عمل شصت سال است.

اعمال شب مبعث عبارت است از:

• غسل.
• ‌ زیارت امام علی(ع).
• دوازده رکعت نماز: همانند اعمال شب نیمه رجب.
• دوازده رکعت نماز: پیش از نیمه شب به‌جا آورده می‌شود دوازده رکعت نماز در هر رکعت حمد و سوره‌ای از سوره‌های کوچک؛ پس چون سلام داده شد، بعد از سلام، حمد هفت مرتبه و سوره‌های معوذتین و توحید و کافرون و قدر و آیة الکرسی هر کدام هفت مرتبه خوانده می‌شود؛ و سپس این دعا: «اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ اَلَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی اَلْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ اَلذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ عِزِّکَ عَلَی أَرْکَانِ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَی اَلرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ اَلْأَعْظَمِ اَلْأَعْظَمِ اَلْأَعْظَمِ وَ ذِکْرِکَ اَلْأَعْلَی اَلْأَعْلَی اَلْأَعْلَی وَ بِکَلِمَاتِکَ اَلتَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ» پس از آن حاجت خواسته می‌شود.

• دعا:

و در سجده صد مرتبه گفته می‌شود: «اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ اَلَّذِی هَدَانَا لِمَعْرِفَتِهِ وَ خَصَّنَا بِوِلاَیَتِهِ وَ وَفَّقَنَا لِطَاعَتِهِ شُکْراً شُکْراً» و سر از سجده برداشته می‌شود و گفته می‌شود: «اَللَّهُمَّ إِنِّی قَصَدْتُکَ بِحَاجَتِی وَ اِعْتَمَدْتُ عَلَیْکَ بِمَسْأَلَتِی وَ تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِأَئِمَّتِی وَ سَادَتِی اَللَّهُمَّ اِنْفَعْنَا بِحُبِّهِمْ وَ أَوْرِدْنَا مَوْرِدَهُمْ وَ اُرْزُقْنَا مُرَافَقَتَهُمْ وَ أَدْخِلْنَا اَلْجَنَّةَ فِی زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ اَلرَّاحِمِینَ.»

روز مبعث

اعمال روزه مبعث عبارت است از :

• غسل.
• روزه: این روز یکی از چهار روزی است که در تمام سال امتیاز دارد برای روزه گرفتن و برابر است با روزه هفتاد سال.
• بسیار صلوات فرستادن.
• زیارت پیامبر(ص) و امام علی(ع).
• دوازده رکعت نماز: در هر رکعت حمد و سوره و بعد از فراغ از نمازها، خوانده شود هر یک از حمد و توحید و معوذتین چهار مرتبه و «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ وَ سُبْحٰانَ اَللّٰهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ» چهار مرتبه «اَللَّهُ اَللَّهُ رَبِّی لاَ أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً» چهار مرتبه «لاَ أُشْرِکُ بِرَبِّی أَحَداً» چهار مرتبه.
• شکل دیگر دوازده رکعت نماز: دوازده رکعت نماز خوانده می‌شود در هر رکعت حمد و سوره‌ای و تشهد و سلام داده می‌شود و بین هردو رکعت خوانده می‌شود:

سپس هر یک از سوره‌های حمد و اخلاص و معوذتین و کافرون و قدر و آیة الکرسی هفت مرتبه خوانده می‌شود و بعد هفت مرتبه گفته می‌شود: «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ وَ سُبْحٰانَ اَللّٰهِ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ» و بعد هفت مرتبه «اَللَّهُ اَللَّهُ رَبِّی لاَ أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً» خوانده می‌شود و حاجت خواسته می‌شود.

• دعا:

روز آخر

• غسل.
• روزه‌.
• نماز سلمان: در روز اول گفته شد.

جستارهای وابسته

• فضایل و اعمال ماه رجب