شراب طهور: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۸

سؤال

شراب طهور، که در قرآن از آن یاد شده، به چه معناست؟

شراب طهور، بنا بر آیه ۲۱ سوره انسان، شرابی بهشتی است که خداوند خود به ابرار (نیکان و نیکوکاران) می‌نوشاند. شراب طهور تنها شرابى است در قرآن که ساقی آن خداوند بر شمرده شده است. به همین دلیل، اين شراب از همه نعمت‌هايى كه در بهشت به اهل بهشت داده شده بالاتر قلمداد شده است.

مفسران در معنا و کیفیت این نوشیدنی بهشتی نظرات مختلفی ابراز کرده‌اند: برخی بیشتر به معانی ظاهری آن توجه کرده‌اند و برخی دیگر معنایی گسترده‌تر از آن ارائه کرده‌اند. برخی از مفسران مراد از شراب طهور را نوعی نوشیدنی دانسته‌اند که اهل بهشت آن را بعد از خوردن غذاهاى بهشتى می‌نوشند و همه پلیدی‌های درونى خود را به‌وسیله آن پاک می‌کند. برخی دیگر شراب طهور را شرابی دانسته‌اند که در پاكى به‌ نهايت خود رسیده و در کسی که آن را بنوشد هيچ پليدى را باقى نمى‌گذارد.

جایگاه

شراب طهور تعبری قرآنی است که از آیه ۲۱ سوره انسان برداشت شده است. در این آیه شراب طهور نوشیدنی ابرار در بهشت دانسته شده است. ابرار واﮊه‌ای است به‌معنی نیکان و نیکوکاران که چندبار در قرآن آمده است.^[۱] در سوره انسان، از نعمت‌های بهشتی که برای ابرار آماده شده یاد شده است. از جمله اینکه﴿وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا؛ و پروردگارشان از شرابى پاكيزه سيرابشان سازد﴾.

در قرآن از نوشیدنی‌های مختلفی، که روزی بهشتیان است، یاد شده است. از نظر برخی مفسران، این نوشیدنی‌ها نام‌های متفاوتی دارند و مخصوص گروه‌های مختلف بهشتیان هستند.^[۲] ناصر مکارم شیرازی با مقایسه این شراب‌های بهشتی در قرآن به این نتیجه رسیده که شراب طهور تنها شرابى است که ساقی آن خداوند بر شمرده شده است.^[۳] علامه طباطبایی معتقد است که به همین دلیل اين شراب از همه نعمت‌هايى كه در بهشت به اهل بهشت داده شده بالاتر است.^[۴]

مفسران در معنا و کیفیت این نوشیدنی بهشتی نظرات مختلفی ابراز کرده‌اند: برخی بیشتر به معانی ظاهری از آن توجه کرده‌اند و آن را مانند یک نوشیدنی دنیایی تفسیر کرده‌اند^[۵] و برخی دیگر دست به تأویل آن زده و معنایی گسترده‌تر از آن ارائه کرده‌اند.^[۶]

معنای شراب و طهور

شراب در لغت عربی^[۷] و استفاده قرآنی^[۸] به مطلق نوشیدنی گفته شده است؛ چه مُسْکِر (مست‌کننده) باشد و چه نباشد. این معنا خلاف معنای رایج در زبان فارسی است که نوع نوشیدنی مست‌کننده را به ذهن می‌آورد.^[۹] طَهُور هم به‌معناى چیزى است هم خودش پاک است و هم پاک‌کننده چیزهای دیگر است.^[۱۰] گفته شده که تعبير طهور در قرآن فقط در دو مورد آمده: يكى در آیه ۴۸ سوره فرقان در مورد باران كه همه چيز را پاک و زنده مى‌كند و ديگری در سوره انسان درباره شراب مخصوص بهشتى كه آن نيز پاک‌كننده و حيات‌بخش است.^[۱۱]

در تفاسیر قرآن

برخی مفسران مراد از شراب طهور را نوعی نوشیدنی دانسته‌اند که اهل بهشت آن را بعد از خوردن غذاهاى بهشتى می‌نوشند و همه پلیدی‌های درونى خود را به‌وسیله آن پاک می‌کنند.^[۱۲] برخی دیگر از مفسران معنای شراب طهور را گسترش داده‌اند و از آن برداشتی عمیق‌تر ارائه کرده‌اند؛ از جمله علامه طباطبایی در تفسیر این عبارت گفته است که شراب طهور شرابی است که در پاكى به نهايت خود رسیده و در کسی که آن را بنوشد هيچ پليدى را باقى نمى‌گذارد.^[۱۳] از نظر او، يكى‌ از پلیدی‌های درونى انسان غفلت از خداوند است؛ پس ابرار كه نوشندگان شراب طهور هستند از پروردگارشان محجوب نيستند و در قرب او قرار دارند.^[۱۴]

تفسیر شراب طهور به پاک‌کننده انسان از غفلت در برخی روایات اهل‌بیت(ع) هم آمده است؛ در روایتی از امام صادق(ع)، در ذیل آیه ۲۱ سوره انسان، آمده است که شراب طهور ابرار را از هر چیزی كه غیر از خداست پاک می‌کند.^[۱۵]

ملا احمد نراقی، فقیه شیعه دوره قاجار، پیرامون شراب طهور چنین سروده است:


بيا ساقيا من به قربان تو		فداى تو و عهد و پيمان تو
میی ده كه افزايدم عقل و جان		فتد در دلم عكس روحانيان
نه زان مى كه شرع رسول انام		شمرده خبيث و نموده حرام
از آن مى كه پروردگار غفور		نموده است نامش شراب طهور^[۱۶]

منابع

↑ شایسته،‌ رسول، «ابرار»، رسول، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۲ش، ج۲، ذیل واژه.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۱۹۲.
↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج۶، ص۱۹۲.
↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة اعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۱۳۱.
↑ برای نمونه ن.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۳ش، ج۱۰، ص۶۲۳.
↑ برای نمونه ن.ک: حسن‌زاده آملی، حسن، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم، انتشارات تشيع، ۱۳۷۱ش، ص۸۵.
↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات في غريب القرآن، صفوان عدنان الداودی، دمشق، دارالقلم و الدار الشامية، ۱۴۱۲ق، ص۴۴۸.
↑ قرشى، سید على‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج ۴، ص۱۲.
↑ قرشی، سید علی‌اکبر، تفسیر احسن القصص، قم، دفتر نشر نوید اسلام‌، ۱۳۹۱ش، ج۵، ص۴۶۸.
↑ کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، تهران، كتابفروشى محمدحسن علمى‌، ۱۳۳۳ش، ج۶، ص۳۶۲-۳۶۳.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۳۷۳.
↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۲۳.
↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۳۰.
↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۳۰.
↑ فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، تحقیق سيد محسن حسينی امينی، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۳۶۴.
↑ حسن‌زاده آملی، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، ص۸۵.

[1] شایسته،‌ رسول، «ابرار»، رسول، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۲ش، ج۲، ذیل واژه.

[2] مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۱۹۲.

[3] مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج۶، ص۱۹۲.

[4] طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة اعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۱۳۱.

[5] برای نمونه ن.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۳ش، ج۱۰، ص۶۲۳.

[6] برای نمونه ن.ک: حسن‌زاده آملی، حسن، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم، انتشارات تشيع، ۱۳۷۱ش، ص۸۵.

[7] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات في غريب القرآن، صفوان عدنان الداودی، دمشق، دارالقلم و الدار الشامية، ۱۴۱۲ق، ص۴۴۸.

[8] قرشى، سید على‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج ۴، ص۱۲.

[9] قرشی، سید علی‌اکبر، تفسیر احسن القصص، قم، دفتر نشر نوید اسلام‌، ۱۳۹۱ش، ج۵، ص۴۶۸.

[10] کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، تهران، كتابفروشى محمدحسن علمى‌، ۱۳۳۳ش، ج۶، ص۳۶۲-۳۶۳.

[11] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۳۷۳.

[12] طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۲۳.

[13] طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۳۰.

[14] طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۳۰.

[15] فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، تحقیق سيد محسن حسينی امينی، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۳۶۴.

[16] حسن‌زاده آملی، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، ص۸۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 شراب طهور، که در قرآن از آن یاد شده، به چه معناست؟
 {{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}
+{{پاسخ}}'''شراب طهور'''، بنا بر آیه ۲۱ سوره انسان، شرابی بهشتی است که خداوند خود به [[ابرار در قرآن|ابرار]] (نیکان و نیکوکاران) می‌نوشاند. شراب طهور تنها شرابى است در قرآن که ساقی آن خداوند بر شمرده شده است. به همین دلیل، اين شراب از همه نعمت‌هايى كه در بهشت به [[خصوصیات اهل بهشت در قرآن|اهل بهشت]] داده شده بالاتر قلمداد شده است.
+مفسران در معنا و کیفیت این نوشیدنی بهشتی نظرات مختلفی ابراز کرده‌اند: برخی بیشتر به معانی ظاهری آن توجه کرده‌اند و برخی دیگر معنایی گسترده‌تر از آن ارائه کرده‌اند. برخی از مفسران مراد از شراب طهور را نوعی نوشیدنی دانسته‌اند که اهل بهشت آن را بعد از خوردن غذاهاى بهشتى می‌نوشند و همه پلیدی‌های درونى خود را به‌وسیله آن پاک می‌کند. برخی دیگر شراب طهور را شرابی دانسته‌اند که در پاكى به‌ نهايت خود رسیده و در کسی که آن را بنوشد هيچ پليدى را باقى نمى‌گذارد.
 == جایگاه ==
-«شراب» به معناى نوشیدنى و «طهور» به معناى چیزى است که پاک و پاک کننده است. از آیات مختلف استفاده می‌شود که در بهشت انواع نوشیدنی‌هاى گوارا و پاک با کیفیت‌هاى متنوع وجود دارد. در این‌که منظور از «شراب طهور» چیست، چند قول وجود دارد.
+شراب طهور تعبری قرآنی است که از آیه ۲۱ سوره انسان برداشت شده است. در این آیه شراب طهور نوشیدنی [[ابرار در قرآن|ابرار]] در بهشت دانسته شده است. ابرار واﮊه‌ای است به‌معنی نیکان و نیکوکاران که چندبار در قرآن آمده است.<ref>شایسته،‌ رسول، «ابرار»، رسول، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۲ش، ج۲، ذیل واژه.</ref> در [[سوره انسان]]، از نعمت‌های بهشتی که برای ابرار آماده شده یاد شده است. از جمله اینکه{{قرآن|وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا|ترجمه=و پروردگارشان از شرابى پاكيزه سيرابشان سازد}}.
-بعضى گفته‌اند مُراد از آن نوعى نوشیدنى است که آن‌را بعد از غذاهاى بهشتى می‌خورند و همه فضولات درونى را پاک می‌کند، و فقط چیزى به صورت عرق خوشبو و معطر از پوست تنشان تراوش می‌کند.
+در قرآن از نوشیدنی‌های مختلفی، که روزی [[خصوصیات اهل بهشت در قرآن|بهشتیان]] است، یاد شده است. از نظر برخی مفسران، این نوشیدنی‌ها نام‌های متفاوتی دارند و مخصوص گروه‌های مختلف بهشتیان هستند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۱۹۲.</ref> ناصر مکارم شیرازی با مقایسه این شراب‌های بهشتی در قرآن به این نتیجه رسیده که شراب طهور تنها شرابى است که ساقی آن خداوند بر شمرده شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج۶، ص۱۹۲.</ref> علامه طباطبایی معتقد است که به همین دلیل اين شراب از همه نعمت‌هايى كه در بهشت به اهل بهشت داده شده بالاتر است.<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة اعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۱۳۱.</ref>
-برخى دیگر گفته‌اند: مُراد از آن بهره‌هاى روحى و معنوى براى سیر معنوى و سلوک روحانى است.
+[[تفسیر قرآن|مفسران]] در معنا و کیفیت این نوشیدنی بهشتی نظرات مختلفی ابراز کرده‌اند: برخی بیشتر به معانی ظاهری از آن توجه کرده‌اند و آن را مانند یک نوشیدنی دنیایی تفسیر کرده‌اند<ref>برای نمونه ن.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،  تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۳ش، ج۱۰، ص۶۲۳.</ref> و برخی دیگر دست به تأویل آن زده و معنایی گسترده‌تر از آن ارائه کرده‌اند.<ref>برای نمونه ن.ک: حسن‌زاده آملی، حسن، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم، انتشارات تشيع، ۱۳۷۱ش، ص۸۵.</ref>
-پاسخ تفصیلی
+== معنای شراب و طهور ==
+شراب در لغت عربی<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات في غريب القرآن، صفوان عدنان الداودی، دمشق، دارالقلم و الدار الشامية، ۱۴۱۲ق، ص۴۴۸.</ref> و استفاده قرآنی<ref>قرشى، سید على‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج ۴، ص۱۲.</ref> به مطلق نوشیدنی گفته شده است؛ چه مُسْکِر (مست‌کننده) باشد و چه نباشد. این معنا خلاف معنای رایج در زبان فارسی است که نوع نوشیدنی مست‌کننده را به ذهن می‌آورد.<ref>قرشی، سید علی‌اکبر، تفسیر احسن القصص، قم، دفتر نشر نوید اسلام‌، ۱۳۹۱ش، ج۵، ص۴۶۸.</ref> طَهُور هم به‌معناى چیزى است هم خودش پاک است و هم پاک‌کننده چیزهای دیگر است.<ref>کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، تهران، كتابفروشى محمدحسن علمى‌، ۱۳۳۳ش، ج۶، ص۳۶۲-۳۶۳.</ref> گفته شده که تعبير طهور در قرآن فقط در دو مورد آمده: يكى در آیه ۴۸ سوره فرقان در مورد باران كه همه چيز را پاک و زنده مى‌كند و ديگری در [[سوره انسان]] درباره شراب مخصوص بهشتى كه آن نيز پاک‌كننده و حيات‌بخش است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۳۷۳.</ref>
-«شراب» به معناى نوشیدنى[1] است، و در قرآن کریم نیز بدین معنا به کار رفته است: «و میوه‌هاى بسیار و نوشیدنی‌ها در اختیار آنان است».[2] و «نازل کرد از آسمان آبى که نوشیدنى شما از آن است».[3]
+== در تفاسیر قرآن ==
+برخی مفسران مراد از شراب طهور را نوعی نوشیدنی دانسته‌اند که [[خصوصیات اهل بهشت در قرآن|اهل بهشت]] آن را بعد از خوردن غذاهاى بهشتى می‌نوشند و همه پلیدی‌های درونى خود را به‌وسیله آن پاک می‌کنند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۲۳.</ref> برخی دیگر از مفسران معنای شراب طهور را گسترش داده‌اند و از آن برداشتی عمیق‌تر ارائه کرده‌اند؛ از جمله [[علامه طباطبایی]] در تفسیر این عبارت گفته است که شراب طهور شرابی است که در پاكى به نهايت خود رسیده و در کسی که آن را بنوشد هيچ پليدى را باقى نمى‌گذارد.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۳۰.</ref> از نظر او، يكى‌ از پلیدی‌های درونى انسان غفلت از خداوند است؛ پس [[ابرار در قرآن|ابرار]] كه نوشندگان شراب طهور هستند از پروردگارشان محجوب نيستند و در قرب او قرار دارند.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۱۳۰.</ref>
-«طَهُور» هم به معناى چیزى است که خود پاک است،[4] و هم پاک کننده.[5] «و از آسمان آبى پاک کننده نازل کردیم».[6]
+تفسیر شراب طهور به پاک‌کننده انسان از [[غفلت]] در برخی روایات اهل‌بیت(ع) هم آمده است؛ در روایتی از [[امام صادق(ع)]]، در ذیل آیه ۲۱ سوره انسان، آمده است که شراب طهور ابرار را از هر چیزی كه غیر از خداست پاک می‌کند.<ref>فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، تحقیق سيد محسن حسينی امينی، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۳۶۴.</ref>
-'''شراب طهور'''
+ملا احمد نراقی، فقیه شیعه دوره قاجار، پیرامون شراب طهور چنین سروده است:
-از آیات مختلف استفاده می‌شود که در بهشت انواع نوشیدنی‌هاى گوارا و پاک[7] با کیفیت‌هاى متنوع وجود دارد. مایعاتى که در نهرهاى بهشت روان‌اند؛ هم از لحاظ گوهر و ذات با مایعات دنیا فرق دارند و هم از لحاظ کیفیت؛ زیرا در نهرهاى دنیا غیر از آب، چیز دیگرى جارى نیست، چنان‌که این آب‌ها بعد از مدتى بو می‌گیرند، ولى مایعات نهرهاى بهشت از این دو جهت، امتیاز خاص دارند که از آیات قرآن استفاده می‌شود. قرآن کریم به چهار نوشیدنى که در چهار نهر بهشتى جریان دارند اشاره می‌کند:[8] نهر آب، براى رفع عطش؛ نهر شیر، براى تغذیه؛ نهر عسل، براى لذّت و قوّت؛ و نهر شراب، براى نشاط. این نوشیدنی‌ها چنان آفریده شده‌اند که هرگز گذشت زمان باعث فساد و دگرگونى آنها نمی‌شود.[9] در آیاتى دیگر، از «رحیق مختوم و یا تسنیم»،[10] و یا از شرابى که ممزوج با کافور[11] و یا زنجبیل[12] است، نام می‌برد. در یک آیه از قرآن تعبیر به «شراباً طهورا» نموده: «و سقاهُم ربّهم شراباً طهوراً».[13] و پروردگارشان شراب طهور به آنها می‌نوشاند. که ساقى آن نیز خداوند تبارک و تعالى است.
+{{شعر|بيا ساقيا من به قربان تو|فداى تو و عهد و پيمان تو|میی ده كه افزايدم عقل و جان|فتد در دلم عكس روحانيان|نه زان مى كه شرع رسول انام|شمرده خبيث و نموده حرام|از آن مى كه پروردگار غفور|نموده است نامش شراب طهور<ref>حسن‌زاده آملی، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، ص۸۵.</ref>
+}}
-'''اقوال مفسران'''
-اقوال مفسران درباره شراب مخصوص بهشتى که حیات‌بخش است، را می‌توان در قالب سه نظریه جمع نمود:
-# این‌که مُراد از شراب طهور، نوعى نوشیدنى است که بهشتیان آن‌را بعد از غذاهاى بهشتى می‌خورند و همه فضولات درونى را پاک می‌کند، و فقط چیزى به صورت عرق خوشبو و معطر از پوست بدنشان تراوش می‌کند.[14] این برداشت نوعى برداشت مادى از نعمت‌ها و غذاهاى بهشتى است، لکن با کیفیت و ویژگى برتر و لذایذ بیشتر. چنان‌که روایات[15] و آیاتى از قرآن مجید، شراب‌هاى بهشتى را در زیباترین تعبیر همراه زیباترین ساقیان، خوب رویان و خوش قامتان با چشمان فروهشته وصف کرده است که با جامى از باده ناب پیرامون بهشتیان به گردش در می‌آیند، باده‌اى سخت سپید که نوشندگان را لذّتى خاص می‌دهد، نه در آن، فساد عقل است، و نه ایشان از آن به بدمستى و فرسودگى می‌افتند.[16]
-# مُراد از آن، بهره‌هاى روحى و معنوى براى سیر معنوى و سلوک روحانى است. در برخی تفاسیر اشاره به پاکسازی‌هاى روحانىِ این «شراب طهور» شده است که آلودگی‌هاى غفلت از خداوند و حجاب‌هاى مانع از توجه به او را بر می‌دارد.[17] چنان‌که از امام صادق(ع) نقل شده است: چون مؤمن شراب طهور بیاشامد از همه ما سوى الله اعراض می‌کند و متوجه خدا می‌شود.[18]
-بعضی می‌گویند؛ «شراب طهور» قلوب ابرار و دل آنها را از اخلاق رذیله و صفات خبیثه و خیالات فاسده و از همّ و غمّ و کثافات و پلیدی‌ها پاک می‌کند.[19] در روایتى از امام باقر(ع) است که وقتى [مؤمنان] از آن شراب شربتى می‌نوشند، خداوند به وسیله آن، قلوبشان را از حسد پاک می‌کند.[20]
-برخى معتقدند؛ چون استغراق در توحید ناب و کمال انقطاع از ما سوى الله طهارت تام است، هر چیزى که با آن هماهنگ نباشد فاقد ملکه طهارت است، چنان شرابى که از دست [بی دستى] چنین ساقى نوشیده شود انسان را از تمام آنچه غیر از خدا است، تطهیر خواهد کرد. چنان‌که این مضمون، به عنوان یک اصل جامع و فراگیر که از غُرَر تعالیم اهل‌بیت‏(ع) است.[21] از امام صادق(ع) نقل شده است: این شراب، جسم و جان آنان را از همه چیز، جز از ذات پاک و بی‌همتاى خدا، پاک و پاکیزه می‌سازد؛ چرا که تنها ذات پاک خدا و یاد و نام او است که انسان را از آلوده شدن به پاکی‌ها و نارواها باز می‌دارد.[22]
-# بعضى از مفسران جمع بین دو نظریه نموده و گفته‌اند؛[23] چون انسان آمیزه زیبایى از خاک تیره و روح خدا است، افزون بر ارزاق مادّى، بهره‌هاى روحى و معنوى قرار داده... و چون آدمیان در سیر و سلوک خویش متفاوت‌اند، بهره‌هاى بهشتى آنان نیز گوناگون است. برخى همانند ابرار از شراب گواراى «رحیق مختوم» سیراب می‌شوند که مُهر مشکین صیانت از باطل بر آن نهاده شده و از گزند هر آلودگى منزّه است و بهره مقربان، «شراب چشمه تسنیم» که قراح محض و صراحى ناب است، می‌باشد. در حدیثى از رسول اکرم(ص) است که فرمود: «تسنیم، شریف‌ترین نوشیدنى در بهشت است که محمد(ص) و آل محمد از آن می‌نوشند، اصحاب یمین و بقیه اهل بهشت از مخلوط شده آن می‌نوشند»،[24] که ساقى آن ذات اقدس اله: «و سقاهم ربّهم شراباً طهوراً»،[25] و ساغر آن، حقیقت نفیس معرفت و محبّت به او است: «إنَّ الأبرار لفى نعیم... یُسقون من رحیق مختوم...».[26]
-از آنچه گفته شد چنین به دست می‌آید؛ همان‌طور که در این دنیا انسان‌ها در مراتب مختلف از کمال قرار گرفته‌اند، در بهشت نیز داراى مراتب مختلف هستند و بهره‌شان از بهشت نیز به تناسب ظرفیت و توان روحى آنان است؛ و به همین جهت در قرآن با تعابیر گوناگون از آنان یاد شده است. عده‌اى را «اصحاب یمین»، عده‌اى را «ابرار» و عده‌اى را «مقّربان» درگاه حق می‌نامد. و به تناسب مقامشان، آنان نیز از بهشت بهره بر می‌دارند. آنچه مسلم است بهره‌هاى بهشتى سرشار از لذّت و سرور و حیات‌بخشى است، ولى نه آن‌گونه که در دنیا تصور می‌گردد.{{پانویس}}
+== منابع ==
+{{پانویس}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی =علوم و معارف قرآن
@@ خط ۴۲: / خط ۳۵: @@
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی نویسنده =
+  | ارزیابی کمی =
-  | بازبینی =
+  | ارزیابی کیفی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}