انفاق در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') |
||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
| تغییر مسیر =شد | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ب | | اولویت =ب | ||
نسخهٔ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۲
انفاق از مهمترین و محوری‌ترین مولفه‌های دین‌داری است که در قرآن بارها بدان تأکید و سفارش شده و برای آن ثواب و اجر بزرگی معین گردیده است.
تزکیه و طهارت، رسیدن به نیکوکاری و مقامات معنوی و رفع فقر از جامعه، از آثار انفاق شمرده می‌شود. انفاق‌کنندگان در قرآن همان مؤمنان، پرهیزکاران و نیکوکاران هستند. انفاق در کنار اوصافی همچون ایمان به غیب، صبر، نیکی و برپاداشتن نماز از خصوصیات اصلی یک مسلمان محسوب می‌شود. انفاق از ویژگی انسان‌هایی است که خدا به آنها وعده بهشت را می‌دهد.
بر اساس قرآن، فقرا، محرومان، یتیمان، در راه‌ماندگان و بینوایان و.. افرادی هستند که مستحق گرفتن انفاق هستند.
| اخلاق در قرآن |
|---|
|
مصادیق نیکی در آیه ۱۷۷ سوره بقره شیوه برخورد با افراد جاهل |
فضیلت و اهمیت انفاق
انفاق به معنی بخشش در راه خدا است از آنچه خدا روزی کرده است.[۱]
انفاق از مهمترین مفاهیم اخلاقی و با فضیلت‌ترین اموری است که در قرآن بدان تأکید فراوان شده است. خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.[۲] و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.[۳] و برای انفاق‌کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.[۴] در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب زکات، خمس، صدقه، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. همچنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق‌کننده و انفاق‌شونده دستوراتی دارد.[۵] خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است.[۶] در آیه‌ای با لحنی عتاب‌آلود می‌فرماید در حالی که همه چیز به خداوند تعلق دارد چرا در راه خدا انفاق نمی‌کنید.[۷]
انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد که یک انسان را از لحاظ معنوی به مراتب رفیعی می‌رساند و هم سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌گردد. در بسیاری از آیات قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق سفارش و تأکید می‌کند. یکی از بزرگترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و به طرق و انحای گوناگون، مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.[۸] خداوند در قرآن فرموده است هرچه که انفاق کنید خدا عوضش را می‌دهد.[۹] در آیه‌ای انفاق را به بذری تشبیه می‌کند که به هفتصد دانه تبدیل می‌گردد.[۱۰] مفسران ذیل آیات انفاق گفته‌اند آنچه در راه خدا انفاق گردد یک تجارت پر سود است، چرا که خداوند عوض آن را بر عهده گرفته است.[۱۱]
هرگز به نیکوکاری نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید. (آیه ۹۲ سوره آل‌عمران)
تزکیه
تزکیه و پاک شدن از آثار مهم انفاق است: ﴿الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ؛ همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.﴾(لیل:۱۸) مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند تعبیر به یتزکی در حقیقت اشاره به قصد قربت و نیت خالص است.[۱۲] مطابق قرآن، انفاق سبب از بین بردن سیئات (گناهان) می‌شود.[۱۳] در آیه ۹۲ سوره آل عمران گفته شده انسان به نیکی نمی‌رسد مگر آنکه از آنچه دوست دارد انفاق کند. سرّ اینکه انفاق باعث فلاح و رستگاری انسان می‌شود نیز این است که بندهای تعلق را از دل و روح آدمی باز می‌کند.[۱۴]
شهید مطهری درباره انسان‌ساز بودن انفاق می‌گوید اینکه انسان چیزی داشته باشد و از خود جدا کند و مظهر رحمانیت پروردگار بشود، نقش بزرگی در ساختن انسان دارد.[۱۵] صاحب مجمع البیان گفته است: «منفق می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و در این انفاقش ریاء و خودنمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»[۱۶]
رفع فقر
گسترده‌ترین موضوع قرآنی در رابطه با وظایف اقتصادی انفاق است. این کلمه بیش از هشتاد بار در قرآن با تعبیرهای مختلف آمده و مسلمانان را تشویق به پرداخت قسمتی از عطایای الهی به دیگران کرده است.[۱۷]
یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. عالمان دینی گفته‌اند فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسان‌ها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آن‌طور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات لاینحل جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. مفسران می‌گویند یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود. اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی دارد که یکی از مهمترین آنها انفاق و کمک مالی به دیگران است.[۱۸]
کمک به دیگران و سعی در رفع فقر جامعه از مصادیق اعمال صالح است که قرآن بسیار بر آن تأکید دارد. خداوند کسانی که طلا و نقره دخیره می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک وعده داده است.[۱۹] عمل ثروت‌اندوزی و عدم انفاق در تعالیم دین ممنوع شده و ثروت‌اندوزان سخت نکوهش شده‌اند.[۲۰]
اوصاف انفاق‌کنندگان
[متقین] کسانی هستند که در توانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند و خشم خویش فرومی‌خورند و از خطای مردم درمی‌گذرند. خدا نیکوکاران را دوست دارد. (آیه ۱۳۴ سوره آل‌عمران)
انفاق‌کنندگان در قرآن همان متقین و نیکوکاران و مؤمنان و مفلحون و فائزون و محسنین و فروتنان هستند. در قرآن آمده است همانان که به غیب ایمان دارند و نماز را برپامی‌دارند کسانی هستند که انفاق می‌کنند.[۲۱]
در آیه‌ای دیگر با برشمردن اقسام نیکی، یکی از نیکی‌ها را انفاق می‌داند و اینان را همان صادقین و متقین می‌داند.[۲۲] در آیه ۱۶ سوره تغابن آنان را مفلحون (رستگاران) نام می‌برد. و به کسانی که با مال و جانشان جهاد می‌کنند فائزون می‌نامد.[۲۳] در سوره آل‌عمران آمده که در فراخی و تنگی و هر شرایطی انفاق می‌کنند و خداوند اینها را دوست دارد.[۲۴] یکی از اوصاف پرهیزکاران این است که برای اموال خود حقی معین برای فقرا و محرومان قرار داده‌اند.[۲۵]و در اوصاف فروتنان می‌گوید صبور هستند و برپادارنده نماز هستند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.[۲۶]
در بیان ویژگی‌های مؤمنان در قرآن آمده است همانان هستند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد می‌کنند. اینان همان صادقون هستند.[۲۷] در آیاتی از قرآن که بحث ایمان را مطرح می‌کند انفاق را از ارکان ایمان می‌داند. اهمیت و عظمت انفاق و گذشت‌های مالی به حدی است که در ردیف مسائل اصولی اسلام قرار گرفته است.[۲۸]
مستحق انفاق
طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه‌ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:﴿صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.﴾(توبه:۶۰) قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحب نموده است.[۲۹]
چگونگی انفاق کردن
خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،[۳۰] اما انفاق پنهان را بهتر می‌داند.[۳۱] مفسران اعتقاد دارند برای انفاق پنهان و آشکار فواید زیادی مترتب است. انفاق آشکار، مردم را دعوت به این کار نیک می‌کند و جامعه را به این موضوع تشویق می‌کند. اما انفاق پنهان به دور از ریا و منت و آزار و تحقیر فقیران است. و آثار معنوی و روحی زیاد و عظیمی دارد.[۳۲] از آنجا که در فرهنگ قرآنی، ارتقاء شخصیت معنوی انسان، غایت اصلی انفاق شمرده می‌شود، آنچه به این عمل معنا می‌بخشد، نیت است و بنابراین، هرگونه انفاقی بر پایه ریا، بی‌ارزش دانسته شده است.[۳۳] تا زمانی که انفاق در راه خدا باشد و نه برای برتری‌جویی بر مردم، یک عمل صالح خواهد بود.[۳۴]
انفاق باید به هدف طلبیدن رضای خدا باشد.[۳۵] نه برای ارضای جاه‌طلبی و نه در راه اطفای شهوات نفسانی.[۳۶] انفاق اگر همراه با منت باشد تمام اجر آن را از بین می‌برد.[۳۷] در قرآن آمده است که تنها اگر انفاق با منت و آزار همراه نباشد پاداش آن نزد خداوند محفوظ است.[۳۸]
مطالعه بیشتر
- انفاق، تفسیر قرآن، امام موسی صدر، مترجم علیرضا محمودی، مؤسسه امام موسی صدر.
منابع
- ↑ معینی، محسن، «انفاق»، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ سوره حدید، آیه ۱۱؛ سوره انفال، آیه ۶۰؛ سوره توبه، آیه ۲۱.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۱؛ سوره قصص، آیه ۵۴.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۴.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۴۶۱.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۹۵.
- ↑ سوره حدید، آیه ۱۰.
- ↑ طباطبایی، محسن، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۲؛ سوره فاطر، آیه ۲۹؛ سوره سبأ، آیه ۳۹.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۱؛ سبحانی، جعفر، «مثل‌های زیبای قرآن» مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۹ (۸۰).
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۸، ص۱۱۷.
- ↑ سوره توبه، آیه ۱۰۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۱.
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، بی‌تا، ج۱، ص۵۹.
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۲۶
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه احمد بهشتی و دیگران، تهران، فراهانی، بی‌تا، ج۲۷، ص۱۳۱.
- ↑ منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، سایه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۷۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۱۶.
- ↑ سوره توبه، آیه ۳۴.
- ↑ منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، سایه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۷۶
- ↑ سوره بقره، آیه ۲ و ۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۷۷.
- ↑ سوره توبه، آیه ۲۰.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۳۴.
- ↑ سوره ذاریات، آیه ۱۹.
- ↑ سوره حج، آیه ۳۴ و ۳۵.
- ↑ سوره حجرات، آیه ۱۵.
- ↑ «صدقه و انفاق در آیات و روایات»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر استاد حسین انصاریان. تاریخ بازدید: ۱۲ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ طباطبایی، محسن، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۸۴.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۷۱.
- ↑ طباطبایی، محسن، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۱۰.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «انفاق»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ذیل مدخل.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، احکام عبادات، قم، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۲۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۵؛ محسنی، شیخ محمد آصف، افق اعلی، کابل، رسالات، ۱۳۹۶ش، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲۲، ص۱۸۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۱۸.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۶۲.