اعمال صالح در آیه ۱۵ سوره روم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۴

سؤال

منظور از «اعمال صالح» در آیه ۱۵ سوره روم چیست؟

عمل صالح هر کار خوبی را گویند که نزد عقلا و عرف جامعه پسندیده باشد و مردم و جامعه از سود و فایده آن بهره‌مند شوند. قلمرو عمل صالح، بسیار وسیع و گسترده است و هر فعل نیکو و مفید را در همه وجوه زندگی شامل می‌شود.

متن آیه

﴿

فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ

اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.

روم:۱۵

﴾

عمل صالح در قرآن و روایات

در قرآن، همواره ایمان با عمل صالح آمده است و در آیات زیادی امر به عمل صالح شده است. عبارت «الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» ده‌ها بار در قرآن تکرار شده است.^[۱] در قرآن گفته شده کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند درجات بلند مرتبه‌ای دارند^[۲] و وارد بهشت می‌شوند.^[۳]

درباره عمل صالح روایات بسیاری نقل شده است:

امام علی(ع): «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است».^[۴] به دلیل این که (در سوره اعراف، آیه ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: ﴿وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ؛ و نماز را بر پا می‌دارند، ما پاداش نكوكاران را تباه نمی‌گردانيم‏﴾
امام صادق(ع) در تفسیر آیه ۱۵ سوره روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی(ع) و شیعیانش می‌باشد».^[۵] این نوع روایات در بیان مصداق کامل آیه است.

ویژگی‌ها و آثار عمل صالح

آیه ۱۵ سوره روم، اشاره به دو مرتبه علم و عمل در کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده است.
عمل صالح، عملی است که عقل و منطق و قانون آن را نیکو بداند.
از ریا و عُجب و از هوی و هوس و از هرگونه نقصانی خالی باشد.
نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه خداوند باشد.^[۶]

معنای عمل صالح در قرآن کریم بیان نشده است، اما آثاری را برای آن ذکر کرده‌ است:

عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، ﴿وَ الَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِم‏؛ و آنان را كه در پى خشنودى پروردگارشان شكيبايى پيشه می‌كنند.﴾(رعد:۲۲)
قرآن اثر دیگر عمل صالح را این‌گونه دانسته که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد: ﴿ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا؛ ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند.﴾(قصص:۸۰)
عمل صالح کلمه طیب را به سوی خدا بالا می‌برد، ﴿إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه؛ کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.﴾(فاطر:۱۰)

منابع

↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، ص۱۴۹۷
↑ آیه ۷۵ سوره طه
↑ آیه ۱۲۴ سوره نساء
↑ نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.
↑ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.
↑ امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.

[1] دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، ص۱۴۹۷

[2] آیه ۷۵ سوره طه

[3] آیه ۱۲۴ سوره نساء

[4] نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.

[5] بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.

[6] امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-در سورهٔ روم، آیهٔ ۱۵، منظور از «اعمال صالح» چیست؟
+منظور از «اعمال صالح» در آیه ۱۵ سوره روم چیست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-خداوند در [[سوره روم]]، آیهٔ ۱۵ می‌فرماید: {{قرآن|فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ|ترجمه=اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.}}
+عمل صالح هر کار خوبی را گویند که نزد عقلا و عرف جامعه پسندیده باشد و مردم و جامعه از سود و فایده آن بهره‌مند شوند. قلمرو [[عمل صالح]]، بسیار وسیع و گسترده است و هر فعل نیکو و مفید را در همه وجوه زندگی شامل می‌شود.
-قلمرو عمل صالح، بسیار وسیع و گسترده است و هر فعل نیکو و  مفید و سازنده را در همه وجوه زندگی شامل می‌شود.
+{{فضایل اخلاقی در قرآن}}
+==متن آیه==
+{{قرآن بزرگ|فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ
+| سوره = روم
+| آیه = ۱۵
+|ترجمه=اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.}}
-== ویژگی‌های عمل صالح ==
+== عمل صالح در قرآن و روایات ==
-# عمل صالح، عملی است که روی میزان عقل و منطق و قانون شرع نیکو نماید.
+در قرآن، همواره ایمان با عمل صالح آمده است و در آیات زیادی امر به عمل صالح شده است. عبارت «الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» ده‌ها بار در قرآن تکرار شده است.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، ص۱۴۹۷</ref> در قرآن گفته شده کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند درجات بلند مرتبه‌ای دارند<ref>آیه ۷۵ سوره طه</ref> و وارد بهشت می‌شوند.<ref>آیه ۱۲۴ سوره نساء</ref>
-# شائبه ریا و عجب و پیروی هوی و هوس و از هر گونه نقصانی خالی باشد.
-# نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه حضرت احدیت باشد.
-# سعادت بشر و ترقی و تعالی او در پرتو علم و عمل انجام می‌گیرد (که علم و عمل به منزلهٔ دو بال برای صعود انسان به درجه کمال است و آیهٔ ۱۵ سورهٔ روم، اشاره به این دو مرتبه کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده).<ref>امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.</ref>
-== عمل صالح در روایات ==
-در روایات معصومین در مورد عمل صالح و این که عمل صالح چه نوع اعمالی است، روایات زیادی رسیده، از جمله این که:
-۱. از حضرت علی (ع)  روایت شده که فرمود: «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است».<ref>نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.</ref> به دلیل این که (در سورهٔ اعراف، آیهٔ ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ}}. بعضی از صحابه، روایت کرده‌اند که منظور از عمل صالح، اخلاص عمل برای خداست. دلیل بر این مطلب، آیهٔ ۱۱۰ سورهٔ کهف است که می‌فرماید: {{قرآن|فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا}}. معنای صالحاً یعنی خالصاً لله. بنابر این، می‌توان گفت: هر عملی را که اسلام انجام دادن آن را دستور داده است صالح و نیکو می‌باشد.<ref>نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۶.</ref>
+درباره عمل صالح روایات بسیاری نقل شده است:
-۲. حدیث دیگری از امام باقر ـ(ع) ـ در کتاب «البرهان فی تفسیر القرآن» آمده که در این حدیث، امام باقر(ع)، «آمنوا» را تفسیر به ایمان به علی ـ(ع) ـ دانسته و شرط قبولی اعمال و اسلام را ایمان به ولایت علی ـ(ع) ـ می‌داند: «قوله: إنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قال: آمنوا بأمیر المؤمنین ـ(ع) ـ، و عملوا الصالحات بعد المعرفه».<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بی جا، ۱۴۱۶ ق، ج۳، ص۷۳۸.</ref>
+* [[امام علی(ع)]]: «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است».<ref>نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.</ref> به دلیل این که (در سوره اعراف، آیه ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ|ترجمه=و نماز را بر پا می‌دارند، ما پاداش نكوكاران را تباه نمی‌گردانيم‏}}
+* [[امام صادق(ع)]] در تفسیر آیه ۱۵ سوره روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی(ع) و شیعیانش می‌باشد».<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.</ref> این نوع روایات در بیان مصداق کامل آیه است.
-۳. در حدیثی دیگر نیز که از امام صادق ـ(ع) ـ نقل شده آن حضرت در تفسیر آیهٔ ۱۵ سورهٔ روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی ـ(ع) ـ و شیعیانش می‌باشند».<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.</ref>
+==ویژگی‌ها و آثار عمل صالح==
-== آثار عمل صالح ==
+# آیه ۱۵ سوره روم، اشاره به دو مرتبه علم و عمل در کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده است.
-معنای عمل صالح هر چند در قرآن کریم بیان نشده که چیست؟ ولیکن آثاری را که برای آن ذکر کرده‌اند معنای آن را روشن می‌سازد.
+# عمل صالح، عملی است که عقل و منطق و قانون آن را نیکو بداند.
+# از ریا و عُجب و از هوی و هوس و از هرگونه نقصانی خالی باشد.
+# نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه خداوند باشد.<ref>امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.</ref>
-از جمله آثاری که برای آن معرفی کرده‌اند این است که:
+معنای عمل صالح در [[قرآن کریم]] بیان نشده است، اما آثاری را برای آن ذکر کرده‌ است:
-۱. عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، {{قرآن|صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ}}، به منظور به دست آوردن وجه پروردگارشان صبر کردند.<ref>رعد / ۲۲.</ref> و نیز فرموده: {{قرآن|وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلأنفُسِکمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغَاء وَجْهِ اللّهِ}} و انفاق نمی‌کنید مگر به خاطر خدا.<ref>بقره / ۲۷۲.</ref>
+* عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، {{قرآن|وَ الَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِم‏|ترجمه=و آنان را كه در پى خشنودى پروردگارشان شكيبايى پيشه می‌كنند.|سوره=رعد|آیه=۲۲}}
+* قرآن اثر دیگر عمل صالح را این‌گونه دانسته که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد: {{قرآن|ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا|ترجمه=ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند.|سوره=قصص|آیه=۸۰}}
-۲. قرآن کریم اثر دیگر عمل صالح را این گونه دانسته، که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد. در این باره فرموده: {{قرآن|ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا<ref>قصص / ۸۰.</ref>؛ «ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند».
+* عمل صالح کلمه طیب را به سوی خدا بالا می‌برد، {{قرآن|إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه|ترجمه=کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.|سوره=فاطر|آیه=۱۰}}<br />
+==منابع==
-۳. اثر دیگر عمل صالح این است که عمل صالح کلمه طیب که همان اعتقاد به توحید است را به سوی خدا بالا می‌برد، {{قرآن|إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه}}<ref>فاطر / ۱۰.</ref> کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.
-نکته مهم این که ریشه‌های عمل صالح از ایمان سیراب می‌گردد و در مورد عمل صالح جالب این که حضرت سلیمان(ع) در سورهٔ نمل، آیهٔ ۱۹ با داشتن آن قدرت و حکومت بی نظیر، تقاضایش از خدا این است که عمل صالح را به‌طور مداوم انجام دهد و از آن بالاتر در زمرهٔ بندگان صالح خدا باشد. از این تعبیر روشن می‌شود که هدف نهایی به دست آوردن قدرت، انجام عمل صالح است؛ عملی شایسته و ارزشمند و بقیه هر چه هست مقدمه ای برای آن محسوب می‌شود.<ref>ر. ک. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۴ ش، ج۱، ص۴۵۸.</ref>
-نتیجه: آنچه به عنوان نتیجه و خلاصهٔ بحث قابل بیان است، این است که عمل صالح، مقدمه ای است برای جلب خشنودی و رضای خدا و در نهایت دست یافتن بر بهشت لقاء است که هدف نهایی و غایه الغایات است.
-<span></span>
-{{مطالعه بیشتر}}
-== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
-۱ـ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش، ج۲۱، ص۳۳۶.
-۲ـ تفسیر هدایت، مترجمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۴۹ و ج۴، ص۱۱۷.
-۳ـ تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبائی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۵۰۳.
-<span></span>
-== منابع ==
 {{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
-|شاخه فرعی۱ = اخلاق در قرآن
+| شاخه فرعی۱ = اخلاق در قرآن
-|شاخه فرعی۲ = فضایل اخلاقی
+| شاخه فرعی۲ = فضایل اخلاقی
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
-  | نمایه =
+  | نمایه =شد
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
+ | ارزیابی کمی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ب
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =د
 }}
 {{پایان متن}}
+<references />
+[[رده:اخلاق]]
+[[رده:اخلاق در قرآن]]
+[[رده:آیات و سوره‌ها]]