الهی بودن امامت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{شاخه | شاخه اصلی = |شاخه فرعی۱ = |شاخه فرعی۲ = |شاخه فرعی۳ = }} {{سو...» ایجاد کرد)
 
 
(۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{شاخه
 
| شاخه اصلی =
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا از نظر قرآن امامت يک منصب الهي است؟  
آیا از نظر قرآن امامت یک منصب الهی است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{اصول دین و فروع دین}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
از آيات قرآن دو مطلب استفاده مي شود که نشان مي دهد امامت منصبي است الهي که نصب آن و تعيين فرد آن مختص به ذات باري تعالي است و نظرمردم در آن راهي ندارد.
{{درگاه|غدیر}}
امامت در [[قرآن]] یک مقام و منصب الهی دانسته شده است. از نظر قرآن فقط [[خداوند]] می‌تواند این مقام را به کسانی که شرایط امامت و رهبری مردم را دارند، عطا کند. [[عصمت]] و دوری از هرگونه گناه و اشتباه از شرایطی است که برای امامت قرار داده شده است.


مطلب اول: آياتي در قرآن مجيد وجود دارد که در آنها خداي سبحان به صراحت مقام امامت را نصب فرموده و مردم را به اطاعت از آنان فراخوانده است از جمله آيات، آيه ۱۲۴ سوره بقره است که خداوند سبحان مي فرمايند: «هنگامي که پروردگار ابراهيم را به اموري آزمود و او از امتحان هاي الهي سر بلند بيرون آمد، پروردگار به او فرمود: تو را امام و پيشواي مردم ساختم، سپس ابراهيم گفت: از ذريه من نيز کسي امام خواهد شد؟ پروردگار فرمود: عهد من نصيب ظالمان نمي گردد». اين آيه به صراحت بيان مي کند مقام امامت، مقامي است که از جانب خداوند سبحان به اشخاص داده مي شود، يعني انتصابي است و خداوند بايد امام را نصب کند، نه انتخابي که با رأي جمهور مردم انتخاب شود. زيرا حضرت ابراهيم(ع) بعد از موفقيت در امتحان هاي زيادي که خداوند سبحان براي ايشان مقرر فرموده بودند، به مقام امامت منصوب گشتند يعني بعد از امتحان الهي، توسط ذات باري تعالي به عنوان امام در ميان مردم نصب گرديد.
== انتخاب امام از طرف خداوند ==
خداوند در آیاتی از قرآن اشاره کرده است که تنها اوست که تعیین می‌کند چه کسانی سزاوار مقام امامت هستند و اطاعت از ایشان را برای مردم واجب دانسته است:
* [[آیه ابتلای ابراهیم]]: {{قرآن|وَإِذِ ابْتَلَیٰ إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ ۖ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی ۖ قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ|ترجمه=و [یاد کنید] هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به اموری [دشوار و سخت] آزمایش کرد، پس او همه را به‌طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش [به خاطر شایستگی ولیاقت او] فرمود: من تو را برای همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. [پروردگار] فرمود: پیمان من [که امامت و پیشوایی است] به ستمکاران نمی‌رسد.|سوره=بقره|آیه=۱۲۴}}


آيه بعدي که بر همين مطلب دلالت دارد، آيه ۵۵ سوره مائده است که در اين آيه خداوند سبحان مي فرمايند:
این آیه بیان می‌کند امامت، مقامی است که از جانب خداوند به اشخاص داده می‌شود، یعنی انتصابی است، نه انتخابی که با رأی مردم انتخاب شود؛ زیرا [[حضرت ابراهیم(ع)]] بعد از موفقیت در امتحان‌های زیادی که خداوند برایش مقرر کرده بود، به این درجه منصوب گشت؛ یعنی بعد از امتحان الهی، توسط باری تعالی به عنوان امام در میان مردم نصب گردید.
* [[آیه ولایت]]: {{قرآن|إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ|ترجمه=سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده‌اند؛ همانها که نماز را برپا می‌دارند، و در حال رکوع، زکات می‌دهند.|سوره=مائده|آیه=۵۵}}. خداوند در این آیه بعد از اطاعت خود و رسولش، اطاعت شخص دیگری را واجب دانسته است که او را به عنوان امام و پیشوا و سرپرست جامعه نصب فرمود. از این آیه هم استفاده می‌شود که منصب امامت توسط خود خدا نصب گردید و اطاعتش بر مردم واجب شد. بر اساس روایات [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، [[امام علی(ع)]] مصداق کسی است که بعد از خدا و پیامبر(ص) اطاعت از او واجب است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ذیل آیه؛ طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ذیل آیه؛ جلال الدین ابی بکر سیوطی، تفسیر الدرالمنثور، ذیل آیه.</ref>
* [[آیه اولی الامر]]: {{قرآن|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ ۖ|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [= اوصیای پیامبر] را! و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آنها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.|سوره=نساء|آیه=۵۹}}. در این آیه خداوند بعد از فرمان به اطاعت خویش و رسول خویش، اطاعت شخص یا اشخاص دیگری را هم واجب دانسته و آنها را هم ردیف خود و رسول خود قرار داده و در واقع در این مقام نصب کرده‌اند و فرموده‌اند آنها «اولی الأمر» یعنی صاحبان امراند.


«همانا ولي و سرپرست شما تنها خداست و رسول او و کساني که ايمان آورده اند و نماز را به پا مي دارند و زکات مي پردازند در حالي که در رکوع هستند. يعني بعد از اطاعت خداي عزوجل و رسول او، اطاعت کسي که نماز مي خواند و در رکوع زکات مي دهد بر شما واجب گرديد. پس خداوند در اين آيه بعد از اطاعت خويش و رسول گرامي اسلام، اطاعت شخص ديگري را واجب دانسته است لذا کشف مي شود، او را به عنوان امام و پيشوا و سرپرست جامعه نصب فرمودند. از اين آيه هم استفاده مي شود که منصب امامت توسط خود خداي عزوجل نصب گرديد و اطاعتش بر مردم واجب شد. حال بحث از اينکه مصداق کسي که در نماز زکات داد کيست؟ بر اساس روايات شيعه و سني، علي(ع) است که در اين مقام جاي بحث از آن نيست و براي اطلاع از آن مي توانيد به کتب تفسيري<ref>کتب تفسيري مثل: مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ذيل آيه؛ طباطبائي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ذيل آيه؛ جلال الدين ابي بکر سيوطي، تفسير الدرالمنثور، ذيل آيه.</ref> مراجعه فرماييد. آيه ديگري که گوياي مطلب است، آيه ۵۹ سوره مبارکه نساء است که خداوند در اين آيه مي فرمايد: «از خداي خويش اطاعت کنيد. هم چنين از رسول اکرم(ص) و از اولي الامر اطاعت کنيد».
عالمان شیعه با استناد به این آیات معتقدند که امامت، مقامی است که توسط خداوند نصب شده است.


در اين آيه نيز مانند آيه قبل خداوند عزوجل بعد از فرمان به اطاعت خويش و رسول خويش، اطاعت شخص يا اشخاص ديگري را هم واجب دانسته و آنها را هم رديف خود و رسول خود قرار داده و در واقع در اين مقام نصب کرده اند و فرموده اند آنها «اولي الأمر» يعني صاحبان امراند.
== ناتوانی غیر خدا در انتخاب امام ==
از نظر قرآن مسئله امامت، مقامی الهی است که توسط خداوند تعیین می‌شود بنابراین هیچ شخص دیگری توانایی چنین کاری ندارد. برای امام ویژگی‌هایی بیان شده که کسی جز خدا آنها را نمی‌داند؛ مانند [[آیه ۱۲۴ سوره بقره]] که می‌فرماید: «ابراهیم گفت: از ذریه من نیز کسی امام خواهد شد. پروردگار فرمود عهد من به ظالمین نمی‌رسد»، یعنی کسی که به هر نحوی ظلمی مرتکب شود عهد من که همان مقام امامت است به او نمی‌رسد.


لذا آنان نيز مانند پيغمبر ولي امر مومنين و سرپرست جامعه محسوب مي گردند و توسط ذات باري تعالي در اين منصب، نصب گرديده اند. حال اينکه منظور از «اولي الامر» کيست، باز مثل آيه قبل مي توان به کتب تفسيري مورد اشاره  رجوع کرد.
آیه در بیان این شرط، مطلق است که هم قبل از امامت را شامل می‌گردد و هم بعد از امامت را؛ یعنی اگر کسی ظلمی مرتکب شود صلاحیت امامت را ندارد یا اگر در مقام امامت ظلمی مرتکب شود از این مقام باید عزل گردد، در نتیجه امام کسی است که طبق آیه هیچ ظلمی مرتکب نمی‌شود چه قبل از امامت و چه بعد از امامت:


هدف از بیان اين چند آيه اثبات این بود که امامت، مقامي است که توسط ذات باري تعالي نصب شده و خداوند سبحان آن را بيان فرموده است و اين آيات نيز به روشني بر مطلب دلالت دارند.
خداوند در مورد ظلم فرمود:
* «همانا شرک ظلمی بزرگ و عظیم است».<ref>سوره لقمان، آیه ۱۳.</ref>
* «هر کس از حدود الهی (دستورات الهی) تعدی کند (گناهی مرتکب گردد) به راستی که به خود ظلم کرده است».<ref>سوره طلاق، آیه ۱.</ref>


مطلب دوم: از آيات قرآن استفاده مي شود امامت بايد مقامي الهي باشد و توسط ذات باري تعالي نصب گردد، زيرا هيچ شخص ديگري توانايي چنين کاري ندارد، زيرا ويژگي هايي بيان شده که کسي جزء ذات باري تعالي آنها را نمي داند مانند آيه ۱۲۴ سوره بقره که مي فرمايد: « ابراهيم گفت: از ذريه من نيز کسي امام خواهد شد. پروردگار فرمود عهد من به ظالمين نمي رسد، يعني کسي که به هر نحوي ظلمي مرتکب شود عهد من که همان مقام امامت است به او نمي رسد»، آيه نيز مطلق است هم قبل از امامت را شامل مي گردد و هم بعد از امامت را، يعني اگر کسي ظلمي مرتکب شود صلاحيت امامت را ندارد و يا اگر در مقام امامت ظلمي مرتکب شود از اين مقام بايد عزل گردد، در نتيجه امام کسي است که طبق آيه بالا هيچ ظلمي مرتکب نمي شود چه قبل از امامت و چه بعد از امامت. از طرفي قرآن کريم مي فرمايد: « همانا شرک ظلمي بزرگ و عظيم است».<ref>طلاق / ۱.</ref> و يا مي فرمايد: «هر کس از حدود الهي (دستورات الهي) تعدي کند (گناهي مرتکب گردد) به راستي که به خود ظلم کرده است».<ref>لقمان / ۱۳.</ref> طبق اين دو آيه گناه و معصيت ظلم است، لذا امام بايد کسي باشد که هيچ گناهي مرتکب نگردد، هيچ شرکي مرتکب نشده باشد، يعني عصمت داشته باشد، و چون بعضي از گناهان را مانند گناهان قلبي کسي جز خداوند نمي داند، لذا تنها اوست که مي داند کدام يک از بندگان او مقام عصمت را دارند و در خفاء و در قلب و در هيچ جاي ديگر گناهي مرتکب نمي شوند.<ref>علي رباني گلپايگاني، عقايد استدلالي، معاونت پژوهش، واحد نشر مديريت خدمات پژوهشي، انتشارات نصايح ۱۳۸۰ش، قم، ج۲، ص۱۰۸.</ref> حال طبق اين آيه تنها خداست که مي تواند عصمت را تشخيص دهد و تنها اوست که مي تواند امام را نصب کند، در نتيجه بايد امامت منصبي الهي باشد نه انتخابي تا به رأي مردم انتخاب گردد چون مردم هرگز نمي دانند چه شخصي عصمت از گناه و معصيت دارد.
طبق این دو آیه گناه و معصیت، ظلم است، از این رو امام باید کسی باشد که هیچ گناهی مرتکب نگردد، هیچ شرکی مرتکب نشده باشد، یعنی [[عصمت]] داشته باشد، و چون بعضی از گناهان را مانند گناهان قلبی کسی غیر از خداوند نمی‌داند، لذا تنها اوست که می‌داند کدامیک از بندگان مقام عصمت را دارد و در خفاء و در قلب و در هیچ جای دیگر گناهی مرتکب نمی‌شود.<ref>علی ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، معاونت پژوهش، واحد نشر مدیریت خدمات پژوهشی، انتشارات نصایح ۱۳۸۰ش، قم، ج۲، ص۱۰۸.</ref> طبق این آیه تنها خداست که می‌تواند عصمت را تشخیص دهد و تنها اوست که می‌تواند امام را نصب کند، در نتیجه باید امامت منصبی الهی باشد نه انتخابی تا به رأی مردم انتخاب گردد چون مردم هرگز نمی‌دانند چه شخصی عصمت از گناه و معصیت دارد.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==


۱ـ امامت از ديدگاه کتاب و سنت، شيخ مهدي سماوي، ترجمه حميد رضا آژير.
== مطالعه بیشتر ==
* ''امامت از دیدگاه کتاب و سنت''، شیخ مهدی سماوی، ترجمه حمید رضا آژیر.
* ''المراجعات''، علامه شرف الدین.


۲ـ المراجعات، علامه شرف الدين، ترجمه هم دارد.
== جستارهای وابسته ==
 
* [[جایگاه امامت در اندیشه شیعه]]
۳ـ الغدير، علامه اميني، ج۱.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
 
==منابع==
<references />


== منابع ==
{{پانویس}}
{{شاخه
| شاخه اصلی =کلام
| شاخه فرعی۱ =امامت عامه
| شاخه فرعی۲ =فلسفه امامت
| شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =شد
  | تیترها =  
  | تیترها =شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =شد
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =شد
  | بازبینی =  
| ارجاعات =
  | تکمیل =  
| بازبینی نویسنده =
  | اولویت =  
  | بازبینی =
  | کیفیت =  
  | تکمیل =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[ps:امامت په قرآن کی]]
[[رده:امامت در قرآن]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۲۷


سؤال

آیا از نظر قرآن امامت یک منصب الهی است؟

کاشی کاری نام الله.jpg
درگاه‌ها
درگاه غدیر.png


امامت در قرآن یک مقام و منصب الهی دانسته شده است. از نظر قرآن فقط خداوند می‌تواند این مقام را به کسانی که شرایط امامت و رهبری مردم را دارند، عطا کند. عصمت و دوری از هرگونه گناه و اشتباه از شرایطی است که برای امامت قرار داده شده است.

انتخاب امام از طرف خداوند

خداوند در آیاتی از قرآن اشاره کرده است که تنها اوست که تعیین می‌کند چه کسانی سزاوار مقام امامت هستند و اطاعت از ایشان را برای مردم واجب دانسته است:

  • آیه ابتلای ابراهیم: ﴿وَإِذِ ابْتَلَیٰ إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ ۖ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی ۖ قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ؛ و [یاد کنید] هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به اموری [دشوار و سخت] آزمایش کرد، پس او همه را به‌طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش [به خاطر شایستگی ولیاقت او] فرمود: من تو را برای همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. [پروردگار] فرمود: پیمان من [که امامت و پیشوایی است] به ستمکاران نمی‌رسد.(بقره:۱۲۴)

این آیه بیان می‌کند امامت، مقامی است که از جانب خداوند به اشخاص داده می‌شود، یعنی انتصابی است، نه انتخابی که با رأی مردم انتخاب شود؛ زیرا حضرت ابراهیم(ع) بعد از موفقیت در امتحان‌های زیادی که خداوند برایش مقرر کرده بود، به این درجه منصوب گشت؛ یعنی بعد از امتحان الهی، توسط باری تعالی به عنوان امام در میان مردم نصب گردید.

  • آیه ولایت: ﴿إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ؛ سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده‌اند؛ همانها که نماز را برپا می‌دارند، و در حال رکوع، زکات می‌دهند.(مائده:۵۵). خداوند در این آیه بعد از اطاعت خود و رسولش، اطاعت شخص دیگری را واجب دانسته است که او را به عنوان امام و پیشوا و سرپرست جامعه نصب فرمود. از این آیه هم استفاده می‌شود که منصب امامت توسط خود خدا نصب گردید و اطاعتش بر مردم واجب شد. بر اساس روایات شیعه و اهل سنت، امام علی(ع) مصداق کسی است که بعد از خدا و پیامبر(ص) اطاعت از او واجب است.[۱]
  • آیه اولی الامر: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ ۖ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [= اوصیای پیامبر] را! و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آنها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.(نساء:۵۹). در این آیه خداوند بعد از فرمان به اطاعت خویش و رسول خویش، اطاعت شخص یا اشخاص دیگری را هم واجب دانسته و آنها را هم ردیف خود و رسول خود قرار داده و در واقع در این مقام نصب کرده‌اند و فرموده‌اند آنها «اولی الأمر» یعنی صاحبان امراند.

عالمان شیعه با استناد به این آیات معتقدند که امامت، مقامی است که توسط خداوند نصب شده است.

ناتوانی غیر خدا در انتخاب امام

از نظر قرآن مسئله امامت، مقامی الهی است که توسط خداوند تعیین می‌شود بنابراین هیچ شخص دیگری توانایی چنین کاری ندارد. برای امام ویژگی‌هایی بیان شده که کسی جز خدا آنها را نمی‌داند؛ مانند آیه ۱۲۴ سوره بقره که می‌فرماید: «ابراهیم گفت: از ذریه من نیز کسی امام خواهد شد. پروردگار فرمود عهد من به ظالمین نمی‌رسد»، یعنی کسی که به هر نحوی ظلمی مرتکب شود عهد من که همان مقام امامت است به او نمی‌رسد.

آیه در بیان این شرط، مطلق است که هم قبل از امامت را شامل می‌گردد و هم بعد از امامت را؛ یعنی اگر کسی ظلمی مرتکب شود صلاحیت امامت را ندارد یا اگر در مقام امامت ظلمی مرتکب شود از این مقام باید عزل گردد، در نتیجه امام کسی است که طبق آیه هیچ ظلمی مرتکب نمی‌شود چه قبل از امامت و چه بعد از امامت:

خداوند در مورد ظلم فرمود:

  • «همانا شرک ظلمی بزرگ و عظیم است».[۲]
  • «هر کس از حدود الهی (دستورات الهی) تعدی کند (گناهی مرتکب گردد) به راستی که به خود ظلم کرده است».[۳]

طبق این دو آیه گناه و معصیت، ظلم است، از این رو امام باید کسی باشد که هیچ گناهی مرتکب نگردد، هیچ شرکی مرتکب نشده باشد، یعنی عصمت داشته باشد، و چون بعضی از گناهان را مانند گناهان قلبی کسی غیر از خداوند نمی‌داند، لذا تنها اوست که می‌داند کدامیک از بندگان مقام عصمت را دارد و در خفاء و در قلب و در هیچ جای دیگر گناهی مرتکب نمی‌شود.[۴] طبق این آیه تنها خداست که می‌تواند عصمت را تشخیص دهد و تنها اوست که می‌تواند امام را نصب کند، در نتیجه باید امامت منصبی الهی باشد نه انتخابی تا به رأی مردم انتخاب گردد چون مردم هرگز نمی‌دانند چه شخصی عصمت از گناه و معصیت دارد.


مطالعه بیشتر

  • امامت از دیدگاه کتاب و سنت، شیخ مهدی سماوی، ترجمه حمید رضا آژیر.
  • المراجعات، علامه شرف الدین.

جستارهای وابسته

منابع

  1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ذیل آیه؛ طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ذیل آیه؛ جلال الدین ابی بکر سیوطی، تفسیر الدرالمنثور، ذیل آیه.
  2. سوره لقمان، آیه ۱۳.
  3. سوره طلاق، آیه ۱.
  4. علی ربانی گلپایگانی، عقاید استدلالی، معاونت پژوهش، واحد نشر مدیریت خدمات پژوهشی، انتشارات نصایح ۱۳۸۰ش، قم، ج۲، ص۱۰۸.