شیوه برخورد با تندخو

سؤال

من يك نوجوانم يكي از دوستان همكاسي‌ام فرد خوبي است؛ اما كمي تند مي‎شود روش برخورد با او بايد چگونه باشد؟

نوجوانی يكي از بحراني‎ترين دوره‎هاي زندگي است، در اين دوره تحولات و تغييرات عميقي در افكار و عقايد، باورها و احساسات و ويژگي‎هاي افراد به وجود مي‎آيد. شناخت اين ويژگي‎ها هم براي خود فرد مفيد و راهگشا است و هم براي ديگران كه با نوجوان در ارتبا طند.

دوره نوجواني

شما نيز در همين دوره حساس و بحراني زندگي خود قرار داريد. بايد ويژگي‎هاي دوره نوجواني را بشناسيد؛ زيرا شناخت و آشنايي با اين ويژگي‎ها هم براي خود شما بسيار مفيد و ارزشمند است و هم در اين كه چگونه با دوست نوجوانتان برخورد و رابطه داشته باشيد، مفيد است. اينكه دوست شما تند مي‎شود و در روابط و برخوردهاي اجتماعي خود، حساسيت و عصبانيت از خود نشان مي‎دهد مربوط به ويژگي دوره سنّي وي مي‎باشد؛ زيرا عصبانيت و پرخاشگري يكي از ويژگي‎هاي دوره سنّي نوجوانان است؛ بنابراين اگر به اندازه افراطي و بيش از حدّ نباشد، كاملاً يك پديده طبيعي است.

روش برخورد

اينكه نحوه برخورد شما بايد با ايشان چگونه باشد، ‌لازم است به اين اصل اساسي و مهم توجه داشته باشيد كه شما و همچنين ديگر دوستان و اطرافيان وي بايد به گونه‎اي با ايشان برخورد كنند كه وي اين مرحله را به خوبي پشت سر بگذارد و در روابط اجتماعي خود مهارت‎هاي لازم را كسب كند؛ بنابراين در روش برخورد خود با ايشان بايد به اين نكات توجه داشته باشيد.

امام خميني(ره) با يك تشبيه زيبا و عميق و دقيق، در مورد درمان خشم و عصبانيت مي‌فرمايد: «مَثَل انسان در حال شعله‌ي آتش غضب، مثل غاري است كه در او آتش فراوان افروخته شود، به طوري كه از شعله و دود پر گردد،‌و در آن هوا و دود و اشتعال محتقن و محتبل گردد، و نفيرها و صداهاي سخت از آن بيرون آيد، و شعله‌هاي آتش در هم پيچد، و نائره آن روزافزون گردد. در اين حال، علاج آن بسيار مشكل شود، و خاموش نمودن آن ممكن نگردد؛ زيرا كه هر چه در او افكنند از براي علاج شعله‌هاي فروزان و برافروخته،‌آن را بخورد و بلع كند و جزو خود كند و بر ماده‌ي آن افزايش پيدا شود. از اين جهت انسان در حال نائره‌ي‌ آتش غضب، كور شود از رشد و هدايت،‌ و كر شود از موعظه و نصيحت؛ بلكه موعظه در اين حال سبب ازدياد غضب او شود و مايه‌ي شعله‌ي نائره آن گردد. از براي اين شخص راه چاره‌اي در اين حال نيست.»

چند نكته براي تقويت رابطه

۱. اگاهي بخشي

به دوست خود بايد بفهمانيد كه در زندگي رقابت‎ها، تبعيض‎ها، شكست‎ها و محروميت‎ها نيز وجود دارد و بايد اين آمادگي را پيدا كند تا از اين عوامل هراسي نداشته باشد.

۲. پرهيز از موضوعات بحث برانگيز

سعي كنيد در برخوردها و روابط خود با ايشان از طرح مسائل و موضوعاتي كه باعث ناراحتي و عصبانيت وي مي‎شود، جدّاً پرهيز كنيد.

۳. احترام

بطور صريح و در مقابل وي موضع گيري نكنيد. وقتي درباره موضوعي صحبت مي‎كند يا نظر مي‎دهد، به عقايد و افكار وي احترام بگذاريد. بسياري از مواقع عصبانيت و پرخاشگري افراد براي آن است كه احساس مي‎كنند به شخصيت آنها توهين شده است؛ بنابراين حفظ و رعايت احترام وي يكي از عوامل مؤثر در كاهش رفتارهاي نابهنجار و ايجاد روابط سالم با ايشان است.

۴. صميميت صادقانه

روابط دوستانه و صميمي با ايشان داشته باشيد؛ در برخي از مواقع عصبانيت و پرخاشگري نوجوانان به سبب عدم دريافت حمايت و محبت از سوي والدين است. روابط ناسالم در خانواده باعث مي‎شود كه نوجوانان در جامعه و با دوستان و همكلاسي‎هاي خود نيز روابط ناسالم برقرار نموده و بااندك مسئله اي ناراحت شوند.

۵. انتقاد عالمانه

هيچ گاه به وي انتقاد نكنيد. تقريباً هميشه انتقاد كردن باعث رفتارهاي چون پرخاشگري و عصبانيت در نوجوانان مي‎شود، از اين رو سعي كنيد از برخورد منفي و انتقاد جدّاً پرهيز نماييد.

۶. تحسين

توانايي‎ها و جنبه‎هاي مثبت ايشان را مورد تحسين قرار دهيد. يكي از روش‎هاي برقراري روابط صميمانه و جلوگيري رفتارهاي پرخاشگري و عصبانيت افراد، برجسته سازي و تحسين توانايي‎هاي مثبت آنها است. تحسين توانايي‎هاي دوستتان احساس خوبي در وي ايجاد مي‎كند تا در روابط خود با شما تُندي نكند.

۷. توجه به منافع طرف مقابل

وقتي با ايشان صحبت مي‎كنيد، منافع ايشان را در نظر بگيريد، يكي از عوامل عمده ناراحتي و عصبانيت ايشان احتمالاً اين است كه منافع خود را در خطر مي‎بيند. اگر اين گونه فكر مي‎كند، بعد از اين سعي كنيد منافع ايشان را نيز در نظر داشته باشيد.

۸. صبر و متانت

اگر او اخلاقي تند دارد ما كه با او در ارتباطيم بايد به همان ميزان متانت و صبر و حوصله داشته باشيم و از كوره در نرويم. به طور معمول رفتار متانت انگيز در مقابل پرخاشگري ديگران موجب پشيماني و شرمندگي طرف مقابل مي شود؛ هر چند كه به روي نياورد.

۹. توجه ظرفيت هاي خانوادگي؛ فرهنگي تربيتي فرد مقابل

ما در زندگي با افراد مختلفي روبرو مي شويم و با بعضي هم دوست شده و رابطه صميمي تري بر قرار مي كنيم؛ اما نبايد اين نكته را فراموش كرد كه آنها از خانواده هاي مختلف با تربيت هاي مختلف اند و ما نبايد توقع يكساني از همه آدم ها داشته باشيم. درست است كه كار بد براي همه بد و كار خوب براي همه خوب است؛ ولي توقع براي خوب بودن افراد بايد طبق توجه به ظرفيت هاي آنان صورت بپذيرد.

شايد كسي كه الآن ما عصبانيت او را مي بينيم تاكنون سعي كرده خيلي از عيوب خود را بر طرف كند و هنوز نتوانسته به اين عيبش رسيدگي كند. به هر روي بهتر است كه ما گنجايش طرف مقابل را در نظر بگيريم و به او در بهتر شدنش كمك كنيم.

مرحله بعدي، مرحله درمان است و خلاصه‌ آن چنين است كه: از نظر زماني بايد توجه داشت كه در حال شعله‌ور بودن آتش غضب و خشم نبايد دست به درمان زد و يا فرد خشمگين را نصيحت نمود. بايد صبر كرد تا شعله‌ي خشم فروكش كند، آنگاه راهكارهاي علمي و عملي را در قالب دستورالعمل اخلاقي و... ارائه كرد.

امام خميني(ره) با يك تشبيه زيبا و عميق و دقيق، در مورد درمان خشم و عصبانيت مي‌فرمايد: «مَثَل انسان در حال شعله‌ي آتش غضب، مثل غاري است كه در او آتش فراوان افروخته شود، به طوري كه از شعله و دود پر گردد،‌و در آن هوا و دود و اشتعال محتقن و محتبل گردد، و نفيرها و صداهاي سخت از آن بيرون آيد، و شعله‌هاي آتش در هم پيچد، و نائره آن روزافزون گردد. در اين حال، علاج آن بسيار مشكل شود، و خاموش نمودن آن ممكن نگردد؛ زيرا كه هر چه در او افكنند از براي علاج شعله‌هاي فروزان و برافروخته،‌آن را بخورد و بلع كند و جزو خود كند و بر ماده‌ي آن افزايش پيدا شود. از اين جهت انسان در حال نائره‌ي‌ آتش غضب، كور شود از رشد و هدايت،‌ و كر شود از موعظه و نصيحت؛ بلكه موعظه در اين حال سبب ازدياد غضب او شود و مايه‌ي شعله‌ي نائره آن گردد. از براي اين شخص راه چاره‌اي در اين حال نيست.»

مطالعه بيشتر

۱. محمد خدا ياري فرد، مسائل نوجوانان و جوانان، انجمن اوليا و مربيان،‌چاپ هفتم، ۱۳۷۹.

۲. حورايي، صميميت، تأثيرگذاري و نفوذ، دكلمه گران، چاپ شانزدهم، ۱۳۸۱.

۳. رفتار با نوجوان، زهرا معتمدي، تهران، لك لك، ۱۳۷۶.