سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (←معرفی) |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
اَحْزاب، نام سی و سومین سورۀ ''قرآن'' مجید، دارای ۹ واحد موضوعی (ركوع)، ۷۳ آیه، ۲۸۰‘۱ كلمه، ۷۹۶‘۵ حرف. | اَحْزاب، نام سی و سومین سورۀ ''قرآن'' مجید، دارای ۹ واحد موضوعی (ركوع)، ۷۳ آیه، ۲۸۰‘۱ كلمه، ۷۹۶‘۵ حرف. | ||
سورۀ احزاب، همواره با این نام، یا با عنوان سرآغازش «یا اَیُّهَا النَّبیُّ اتَّقِ اللّهَ» | سورۀ احزاب، همواره با این نام، یا با عنوان سرآغازش «یا اَیُّهَا النَّبیُّ اتَّقِ اللّهَ» نامیده می‌شده، و اسم و عنوان دیگری نداشته است. وجه تسمیۀ سوره، مطابق با قاعدۀ كلی نامگذاری سُوَر قرآنی این است كه جنگ احزاب تنها در این سوره مطرح شده (۳۳ / ۹-۲۲) و نیز كلمۀ احزاب در این سوره ۳ بار تكرار شده است (۳۳ / ۲۰، ۲۲). عنوان «الاحزاب» كه در مواضع دیگر ''قرآن'' كریم (نک : ص / ۳۸ / ۱۱-۱۳، مؤمن / ۴۰ / ۵، ۳۰) برای اقوام پیشین كه به عذاب الهی گرفتار آمده‌اند، به كار رفته، در این سوره بر آتش افروزان جنگ جندق اطلاق شده است و تصریحاً یا تلویحاً به تشتّت و تفرق گروههای شركت كننده در این جنگ كه سرانجام به شكست آنان انجامید، اِشعاری كنایت‌آمیز دارد. | ||
سورۀ احزاب یكی از سه سورۀ آغاز شده با خطاب «یا اَیُّهَا النَّبیّ» است كه گویی هر یك از دو سورۀ دیگر (نک : طلاق / ۶۵ / ۱، جم ، تحریم / ۶۶ / ۱،جم )، با توجه به مطالب و مضامینشان، فصلی از سورۀ احزابند. موضوع اصلی سوره، چنانكه از سرآغاز و مندرجات آن، و نیز از تكرار كلمۀ «النّبیّ» در آن | سورۀ احزاب یكی از سه سورۀ آغاز شده با خطاب «یا اَیُّهَا النَّبیّ» است كه گویی هر یك از دو سورۀ دیگر (نک : طلاق / ۶۵ / ۱، جم ، تحریم / ۶۶ / ۱،جم )، با توجه به مطالب و مضامینشان، فصلی از سورۀ احزابند. موضوع اصلی سوره، چنانكه از سرآغاز و مندرجات آن، و نیز از تكرار كلمۀ «النّبیّ» در آن بر می‌آید، عبارت است از «آیین تحول اجتماعی و فرهنگی در اسلام»؛ و سوره به‌ویژه بر تثبیت جایگاه والای پیامبر اكرم (ص) در جامعۀ اسلامی، توضیح شیوه‌های برخورد با بدعتها، شرح وظایف و تكالیف گوناگون مسلمانان در مرحلۀ انتقال از فرهنگ جاهلی به فرهنگ اسلامی، دلالت دارد.<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref> | ||
== محتوا == | == محتوا == | ||
... | می‌توان گفت كه سورۀ احزاب در یك مقدمه (۳۳ / ۱- ۸)، ۷ فصل و یك خاتمه (۳۳ / ۶۹-۷۳) تدوین شده و مشتمل بر این معانی است: اشاره‌ای به نبوت (۳۳ / ۷- ۸)؛ تأكید و خطاب به پیامبر دربارۀ تقوا، استقامت، پیروی از وحی و توكل (۳۳ / ۱-۳)؛ تصریح به مقام ولایت آن حضرت نسبت به پیروانشان (۳۳ / ۶)؛ بیان نمونه‌ای از آداب و رسوم و عادات جاهلیت (دربارۀ ظهار و فرزندخواندگی) و شیوۀ برخورد با آن (۳۳ / ۴-۵)؛ شرح جنگ احزاب (۳۳ / ۹-۲۰)؛ وجوب تأسی به رسول خدا (ص) (۳۳ / ۲۱)؛ پیكار صادقانۀ یاران آن حضرت (۳۳ / ۲۲-۲۳) و سرگذشت غلبۀ مسلمانان بر یهودیان بنی قریظه و تمكن یافتن مهاجرین در مدینه (۳۳ / ۲۶-۲۷)؛ سفارش زنان پیامبر اكرم (ص) به رعایت اوامر الهی و حفظ جایگاه خود در مقام همسری با رسول خدا (۳۳ / ۲۸-۳۴)؛ بیان صفات و خصایص مردان و زنانی كه ایمان راستین دارند (۳۳ / ۳۵) و تأكید بر قاطعیت پیامبر اكرم در امر تبلیغ رسالت (۳۳ / ۳۸-۴۰). پس از ذكر این معانی، به مناسبت، داستان زید و زینب و همسری زینب با رسول خدا (ص) را بعد از جدا شدن از زید یادآور می‌شود (۳۳ / ۳۷-۴۰). و آنگاه مقامات رسول خدا (ص) را بر می‌شمارد (۳۳ / ۴۶-۴۷) و به بیان برخی از احكام ازدواج و نیز تعدد زوجات آن حضرت می‌پردازد (۳۳ / ۵۰-۵۴). حكم وجوب رعایت حریم میان زنان و مردان، ظاهراً نخستین‌بار در این سوره مطرح شده است (نک : ۳۳ / ۵۳، ۵۹). مجموعۀ آیات ۶۳ تا ۶۸ بسیار شبیه به قسمت پایانی سورۀ نازعات (۷۹ / ۴۲-۴۶) جلوه می‌كند و خاتمۀ سوره شباهت فراوانی به مضامین سوره صف دارد. در همین خاتمه به بیانی لطیف، اشارتی به جایگاه خاص انسان در میان موجودات و پذیرش «امانت» شده است (۳۳ / ۷۲).<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref> | ||
== جنگ احزاب == | == جنگ احزاب == | ||
| خط ۳۳: | خط ۲۵: | ||
== ازدواج پیامبر با همسر سابق زید == | == ازدواج پیامبر با همسر سابق زید == | ||
... | داستان ازدواج رسول اكرم (ص) به فرمان خداوند با زینب بنت جحش، همسر مطلقۀ زید ــ كه پسر خواندۀ آن حضرت بود ــ به عنوان نمونه‌ای از برخورد قاطع و خردمندانۀ رسول خدا (ص) با عادات و رسوم بی‌پایۀ دوران جاهلیت در سورۀ احزاب گزارش شده است (۳۳ / ۳۷-۴۰). این موضوع همواره مورد گفت و گو و مناقشۀ فراوان از سوی مخالفان و موافقان قرار گرفته، و با آنكه در سِیَر و تـواریخ معتبر چـون سیرۀ ابن‌هشام ، ''طبقات'' ابن‌سعد و ''تاریخ'' طبری از شاخ و برگهایی كه در قرون بعد بر آن افزوده‌اند، پیراسته است، باز دشمنان اسلام، از تلفیق این آیات با برخی روایات ساختگی كه متأسفانه در بعضی تفاسیر ''قرآن'' نیز جای گرفته‌اند، دستاویزهایی برای القای شبهه در اذهان دربارۀ شخصیت پیامبر اكرم (ص) ساخته‌اند. البته دانشمندان و متفكران اسلامی نیز درصدد پاسخ‌گویی به شبهات آنان برآمده‌اند و حتی بعضی به تألیف كتاب جداگانه در این موضوع پرداخته‌اند كه زاهر عوارض المعی، نویسندۀ كتاب ''مع المفسرین و المستشرقین فی زواج النبی (ص) بزینب بنت جحش''، از آن جمله است. همچنین مستثنی شدن رسول اكرم (ص) از حكم «تحدید زوجات» در اسلام (۳۳ / ۵۰) نیز سخت مورد سوء استفادۀ برخی از یهودیان و مسیحیان قرار گرفته و ساحت مقدس حضرت حتمی مرتبت (ص) آماج تهمتهای بی‌اساس آنان شده است كه نویسندگان و دانشمندان اسلامی به آنان پاسخ داده‌اند. <ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref> | ||
== خاتمیت == | == خاتمیت == | ||
... | ... | ||
| خط ۴۵: | خط ۳۷: | ||
خداوند در سوره احزاب انسان را حامل امانتی می‌داند که خود داوطلب برای برداشتن آن شده است: {{قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا|ترجمه=ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرديم، پس، از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند، و[لى] انسان آن را برداشت؛ راستى او ستمگرى نادان بود.|سوره=احزاب|آیه=۷۲}} در اینکه این امانت چیست اقوال مختلفی گفته شده است. علامه طباطبایی می فرماید: «آن اين است كه مراد از امانت مزبور كمالى باشد كه از ناحيه تلبس و داشتن اعتقادات حق، و نيز تلبس به اعمال صالح، و سلوك طريقه كمال حاصل شود به اينكه از حضيض ماده به اوج اخلاص ارتقاء پيدا كند و خداوند انسان حامل آن امانت را براى خود خالص كند، اين است آن احتمالى كه مىتواند مراد از امانت باشد، چون در اين كمال هيچ موجودى نه آسمان، و نه زمين، و نه غير آن دو، شريك انسان نيست. از سويى ديگر چنين كسى تنها خدا متولى امور اوست، و جز ولايت الهى هيچ موجودى از آسمان و زمين در امور او دخالت ندارد، چون خدا او را براى خود خالص كرده.»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۵۲۵</ref> | خداوند در سوره احزاب انسان را حامل امانتی می‌داند که خود داوطلب برای برداشتن آن شده است: {{قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا|ترجمه=ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرديم، پس، از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند، و[لى] انسان آن را برداشت؛ راستى او ستمگرى نادان بود.|سوره=احزاب|آیه=۷۲}} در اینکه این امانت چیست اقوال مختلفی گفته شده است. علامه طباطبایی می فرماید: «آن اين است كه مراد از امانت مزبور كمالى باشد كه از ناحيه تلبس و داشتن اعتقادات حق، و نيز تلبس به اعمال صالح، و سلوك طريقه كمال حاصل شود به اينكه از حضيض ماده به اوج اخلاص ارتقاء پيدا كند و خداوند انسان حامل آن امانت را براى خود خالص كند، اين است آن احتمالى كه مىتواند مراد از امانت باشد، چون در اين كمال هيچ موجودى نه آسمان، و نه زمين، و نه غير آن دو، شريك انسان نيست. از سويى ديگر چنين كسى تنها خدا متولى امور اوست، و جز ولايت الهى هيچ موجودى از آسمان و زمين در امور او دخالت ندارد، چون خدا او را براى خود خالص كرده.»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۵۲۵</ref> | ||
== آیات مهم == | == آیات مهم == | ||
برخی از آیات سورۀ احزاب، از شهرت خاصی برخوردار شده‌اند، از جملۀ آنهاست: «ما جَعَلَ اللّٰهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فی جَوْفِهِ» (۳۳ / ۴)، «لَقَدْ كٰانَ لَكُمْ فی رَسُولِ اللّٰهُ اُسْوَةٌ حَسَنَهٌ» (۳۳ / ۲۱)، «ما كانَ مُحَمَّدٌ اَبا اَحَدٍ مِنْ رِجالِكُمْ وَلٰكِنْ رَسولَ‌اللّٰهَ وَ خاتَمَ النَّبییّنَ» (۳۳ / ۴۰)، و از همه بیشتر، آیۀ ۵۶: «اِنَّ اللّٰهَ و مَلائِكَتَهُ یُصَلّونَ عَلَی النَّبِیِّ، یا اَیُّهَاالَّذینَ آمَنوا صَلّوا عَلَیْهِ و سَلِّمُوا تَسْلیماً». همچنین است آیۀ ۵۳ كه به «آیۀ حجاب» و آیۀ ۷۲ كه به «آیۀ امانت» شهرت یافته‌اند، و نیز آیۀ ۳۳ «اِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرَّجْسَ اَهْلَ البَیْتِ و یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً» كه «آیۀ تطهیر» نام گرفته و موضوع بحثهای مفصل میان مفسران و قاطبۀ علمای اسلام شده است.<ref>لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.</ref> | |||
* '''احکام طلاق و عدّه:''' درباره عده طلاق قبل از هم‌بسترشدن آمده است: {{قرآن|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که با زنان با ایمان ازدواج کردید و قبل از همبستر شدن طلاق دادید، عدّه‌ای برای شما بر آنها نیست که بخواهید حساب آن را نگاه دارید؛ آنها را با هدیه مناسبی بهره‌مند سازید و بطرز شایسته‌ای رهایشان کنید|سوره=احزاب|آیه=۴۹}} | * '''احکام طلاق و عدّه:''' درباره عده طلاق قبل از هم‌بسترشدن آمده است: {{قرآن|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که با زنان با ایمان ازدواج کردید و قبل از همبستر شدن طلاق دادید، عدّه‌ای برای شما بر آنها نیست که بخواهید حساب آن را نگاه دارید؛ آنها را با هدیه مناسبی بهره‌مند سازید و بطرز شایسته‌ای رهایشان کنید|سوره=احزاب|آیه=۴۹}} | ||
نسخهٔ ۱۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۲۹
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
محتوای سوره‌های «احزاب» چه چیزی می‌باشد؟
سوره احزاب در مدینه نازل شده است و دارای ۷۳ آیه است. بخش مهمّی از این سوره به ماجرای جنگ احزاب (خندق) می‌پردازد که یهودیان با مشرکان مکه و دیگر قبایل علیه مسلمانان متحد شدند. در این سوره احکام فقهی‌ای همچون عده طلاق، حجاب زنان، ازدواج با همسر پسرخوانده پس از طلاق هم گفته شده است. و نیز موضوعاتی مانند خاتمیت پیامبر(ص)، حمل امانت الهی توسط انسان و... در این سوره بیان شده است.
معرفی
اَحْزاب، نام سی و سومین سورۀ قرآن مجید، دارای ۹ واحد موضوعی (ركوع)، ۷۳ آیه، ۲۸۰‘۱ كلمه، ۷۹۶‘۵ حرف.
سورۀ احزاب، همواره با این نام، یا با عنوان سرآغازش «یا اَیُّهَا النَّبیُّ اتَّقِ اللّهَ» نامیده می‌شده، و اسم و عنوان دیگری نداشته است. وجه تسمیۀ سوره، مطابق با قاعدۀ كلی نامگذاری سُوَر قرآنی این است كه جنگ احزاب تنها در این سوره مطرح شده (۳۳ / ۹-۲۲) و نیز كلمۀ احزاب در این سوره ۳ بار تكرار شده است (۳۳ / ۲۰، ۲۲). عنوان «الاحزاب» كه در مواضع دیگر قرآن كریم (نک : ص / ۳۸ / ۱۱-۱۳، مؤمن / ۴۰ / ۵، ۳۰) برای اقوام پیشین كه به عذاب الهی گرفتار آمده‌اند، به كار رفته، در این سوره بر آتش افروزان جنگ جندق اطلاق شده است و تصریحاً یا تلویحاً به تشتّت و تفرق گروههای شركت كننده در این جنگ كه سرانجام به شكست آنان انجامید، اِشعاری كنایت‌آمیز دارد.
سورۀ احزاب یكی از سه سورۀ آغاز شده با خطاب «یا اَیُّهَا النَّبیّ» است كه گویی هر یك از دو سورۀ دیگر (نک : طلاق / ۶۵ / ۱، جم ، تحریم / ۶۶ / ۱،جم )، با توجه به مطالب و مضامینشان، فصلی از سورۀ احزابند. موضوع اصلی سوره، چنانكه از سرآغاز و مندرجات آن، و نیز از تكرار كلمۀ «النّبیّ» در آن بر می‌آید، عبارت است از «آیین تحول اجتماعی و فرهنگی در اسلام»؛ و سوره به‌ویژه بر تثبیت جایگاه والای پیامبر اكرم (ص) در جامعۀ اسلامی، توضیح شیوه‌های برخورد با بدعتها، شرح وظایف و تكالیف گوناگون مسلمانان در مرحلۀ انتقال از فرهنگ جاهلی به فرهنگ اسلامی، دلالت دارد.[۱]
محتوا
می‌توان گفت كه سورۀ احزاب در یك مقدمه (۳۳ / ۱- ۸)، ۷ فصل و یك خاتمه (۳۳ / ۶۹-۷۳) تدوین شده و مشتمل بر این معانی است: اشاره‌ای به نبوت (۳۳ / ۷- ۸)؛ تأكید و خطاب به پیامبر دربارۀ تقوا، استقامت، پیروی از وحی و توكل (۳۳ / ۱-۳)؛ تصریح به مقام ولایت آن حضرت نسبت به پیروانشان (۳۳ / ۶)؛ بیان نمونه‌ای از آداب و رسوم و عادات جاهلیت (دربارۀ ظهار و فرزندخواندگی) و شیوۀ برخورد با آن (۳۳ / ۴-۵)؛ شرح جنگ احزاب (۳۳ / ۹-۲۰)؛ وجوب تأسی به رسول خدا (ص) (۳۳ / ۲۱)؛ پیكار صادقانۀ یاران آن حضرت (۳۳ / ۲۲-۲۳) و سرگذشت غلبۀ مسلمانان بر یهودیان بنی قریظه و تمكن یافتن مهاجرین در مدینه (۳۳ / ۲۶-۲۷)؛ سفارش زنان پیامبر اكرم (ص) به رعایت اوامر الهی و حفظ جایگاه خود در مقام همسری با رسول خدا (۳۳ / ۲۸-۳۴)؛ بیان صفات و خصایص مردان و زنانی كه ایمان راستین دارند (۳۳ / ۳۵) و تأكید بر قاطعیت پیامبر اكرم در امر تبلیغ رسالت (۳۳ / ۳۸-۴۰). پس از ذكر این معانی، به مناسبت، داستان زید و زینب و همسری زینب با رسول خدا (ص) را بعد از جدا شدن از زید یادآور می‌شود (۳۳ / ۳۷-۴۰). و آنگاه مقامات رسول خدا (ص) را بر می‌شمارد (۳۳ / ۴۶-۴۷) و به بیان برخی از احكام ازدواج و نیز تعدد زوجات آن حضرت می‌پردازد (۳۳ / ۵۰-۵۴). حكم وجوب رعایت حریم میان زنان و مردان، ظاهراً نخستین‌بار در این سوره مطرح شده است (نک : ۳۳ / ۵۳، ۵۹). مجموعۀ آیات ۶۳ تا ۶۸ بسیار شبیه به قسمت پایانی سورۀ نازعات (۷۹ / ۴۲-۴۶) جلوه می‌كند و خاتمۀ سوره شباهت فراوانی به مضامین سوره صف دارد. در همین خاتمه به بیانی لطیف، اشارتی به جایگاه خاص انسان در میان موجودات و پذیرش «امانت» شده است (۳۳ / ۷۲).[۲]
جنگ احزاب
مهم‌ترین بخش سوره احزاب مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان دهنده آن، پیروزی اعجاب‌آمیز مسلمین بر کفار، کارشکنی‌ها، بهانه‌جویی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد.[۳]
«حزب» به معنی گروه و طایفه است و این جنگ را احزاب می‌نامند. برای آن‌که یهودیان با مشرکان مکّه و طوائف دیگر پیمان بستند و ائتلاف کردند تا یک‌باره بر مدینه بتازند و کار مسلمانان را یکسره سازند.[۴]
آیات (۲۵–۹) سوره احزاب، شرح واقعه جنگ احزاب است و از آیه ۲۵ تا ۲۷ مربوط به غزوه بنی‌قریظه است[۵]
ازدواج پیامبر با همسر سابق زید
داستان ازدواج رسول اكرم (ص) به فرمان خداوند با زینب بنت جحش، همسر مطلقۀ زید ــ كه پسر خواندۀ آن حضرت بود ــ به عنوان نمونه‌ای از برخورد قاطع و خردمندانۀ رسول خدا (ص) با عادات و رسوم بی‌پایۀ دوران جاهلیت در سورۀ احزاب گزارش شده است (۳۳ / ۳۷-۴۰). این موضوع همواره مورد گفت و گو و مناقشۀ فراوان از سوی مخالفان و موافقان قرار گرفته، و با آنكه در سِیَر و تـواریخ معتبر چـون سیرۀ ابن‌هشام ، طبقات ابن‌سعد و تاریخ طبری از شاخ و برگهایی كه در قرون بعد بر آن افزوده‌اند، پیراسته است، باز دشمنان اسلام، از تلفیق این آیات با برخی روایات ساختگی كه متأسفانه در بعضی تفاسیر قرآن نیز جای گرفته‌اند، دستاویزهایی برای القای شبهه در اذهان دربارۀ شخصیت پیامبر اكرم (ص) ساخته‌اند. البته دانشمندان و متفكران اسلامی نیز درصدد پاسخ‌گویی به شبهات آنان برآمده‌اند و حتی بعضی به تألیف كتاب جداگانه در این موضوع پرداخته‌اند كه زاهر عوارض المعی، نویسندۀ كتاب مع المفسرین و المستشرقین فی زواج النبی (ص) بزینب بنت جحش، از آن جمله است. همچنین مستثنی شدن رسول اكرم (ص) از حكم «تحدید زوجات» در اسلام (۳۳ / ۵۰) نیز سخت مورد سوء استفادۀ برخی از یهودیان و مسیحیان قرار گرفته و ساحت مقدس حضرت حتمی مرتبت (ص) آماج تهمتهای بی‌اساس آنان شده است كه نویسندگان و دانشمندان اسلامی به آنان پاسخ داده‌اند. [۶]
خاتمیت
...
آیه تطهیر
...
حمل امانت الهی
خداوند در سوره احزاب انسان را حامل امانتی می‌داند که خود داوطلب برای برداشتن آن شده است: ﴿إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ ۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا؛ ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرديم، پس، از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند، و[لى] انسان آن را برداشت؛ راستى او ستمگرى نادان بود.﴾(احزاب:۷۲) در اینکه این امانت چیست اقوال مختلفی گفته شده است. علامه طباطبایی می فرماید: «آن اين است كه مراد از امانت مزبور كمالى باشد كه از ناحيه تلبس و داشتن اعتقادات حق، و نيز تلبس به اعمال صالح، و سلوك طريقه كمال حاصل شود به اينكه از حضيض ماده به اوج اخلاص ارتقاء پيدا كند و خداوند انسان حامل آن امانت را براى خود خالص كند، اين است آن احتمالى كه مىتواند مراد از امانت باشد، چون در اين كمال هيچ موجودى نه آسمان، و نه زمين، و نه غير آن دو، شريك انسان نيست. از سويى ديگر چنين كسى تنها خدا متولى امور اوست، و جز ولايت الهى هيچ موجودى از آسمان و زمين در امور او دخالت ندارد، چون خدا او را براى خود خالص كرده.»[۷]
آیات مهم
برخی از آیات سورۀ احزاب، از شهرت خاصی برخوردار شده‌اند، از جملۀ آنهاست: «ما جَعَلَ اللّٰهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فی جَوْفِهِ» (۳۳ / ۴)، «لَقَدْ كٰانَ لَكُمْ فی رَسُولِ اللّٰهُ اُسْوَةٌ حَسَنَهٌ» (۳۳ / ۲۱)، «ما كانَ مُحَمَّدٌ اَبا اَحَدٍ مِنْ رِجالِكُمْ وَلٰكِنْ رَسولَ‌اللّٰهَ وَ خاتَمَ النَّبییّنَ» (۳۳ / ۴۰)، و از همه بیشتر، آیۀ ۵۶: «اِنَّ اللّٰهَ و مَلائِكَتَهُ یُصَلّونَ عَلَی النَّبِیِّ، یا اَیُّهَاالَّذینَ آمَنوا صَلّوا عَلَیْهِ و سَلِّمُوا تَسْلیماً». همچنین است آیۀ ۵۳ كه به «آیۀ حجاب» و آیۀ ۷۲ كه به «آیۀ امانت» شهرت یافته‌اند، و نیز آیۀ ۳۳ «اِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرَّجْسَ اَهْلَ البَیْتِ و یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً» كه «آیۀ تطهیر» نام گرفته و موضوع بحثهای مفصل میان مفسران و قاطبۀ علمای اسلام شده است.[۸]
- احکام طلاق و عدّه: درباره عده طلاق قبل از هم‌بسترشدن آمده است: ﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که با زنان با ایمان ازدواج کردید و قبل از همبستر شدن طلاق دادید، عدّه‌ای برای شما بر آنها نیست که بخواهید حساب آن را نگاه دارید؛ آنها را با هدیه مناسبی بهره‌مند سازید و بطرز شایسته‌ای رهایشان کنید﴾(احزاب:۴۹)
- زنان پیامبر(ص): خداوند متعال زنان رسول خدا(ص) را متفاوت با دیگر زنان می‌داند و این یعنی اطرافیان بزرگان دین و حاکم اسلامی بایستی بیشتر از بقیه مراقب رفتارها و خواسته‌های مادی خود باشند، لذا فرمود: ﴿ای همسران پیامبر! هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشی مرتکب شود، عذاب او دوچندان خواهد بود؛ و این برای خدا آسان است. و هر کس از شما برای خدا و پیامبرش خضوع کند و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهیم ساخت، و روزی پرارزشی برای او آماده کرده‌ایم. ای همسران پیامبر! شما همچون یکی از آنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید؛ پس به گونه‌ای هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید!﴾(احزاب:۳۰ ۳۲)
- آیه حجاب: درباره پوشش و حجاب زنان در این سوره آمده است:﴿ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلباب‌ها [چادر یا روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ خداوند همواره آمرزنده رحیم است.﴾(احزاب:۵۹)
مطالعه بیشتر
- قرشی، علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، ذیل سوره.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، ذیل سوره.
منابع
- ↑ لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.
- ↑ لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.
- ↑ ابوعلی الفضل الطبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات مکتبه المرعشی، ۱۴۰۳ ق، ج۴، ص۳۳۴.
- ↑ شعرانی، حاج میرزا ابوالحسن، تهران، نشر طوبی، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱، ص۱۷۱.
- ↑ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ ق، ج۱۶، ص۲۹۱.
- ↑ لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۶، ص۵۲۵
- ↑ لسانی فشارکی، محمدعلی، «احزاب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ذیل مدخل.