سوره روم: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۳: خط ۳:
محتوای سوره «روم» چیست؟
محتوای سوره «روم» چیست؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}'''سوره روم'''، مکی و چهلمین سوره به ترتیب نزول است. این سوره ۶۰ آیه دارد و در جزء ۲۱ قرآن است. سوره روم درباره جنگ ایران و روم پیشگویی کرده است و رومیان را پیروز این جنگ معرفی کرد. این سوره درباره مشرکان و گنهکاران و وضع آنان در قیامت، و توحید و شرک و نشانه‌های خداوند در خلقت، هدایت‌ناپذیری برخی انسان‌ها و عدم خلف وعده خداوند سخن گفته شده است. امر به تسبیح خداوند و انفاق، در این سوره آمده است. در این سوره انسان‌ها دعوت شده‌اند به اینکه در دنیا سیر کنند و در مخلوقات و سرگذشت پیشینیان تأمل کنند.
{{پاسخ}}
'''سوره روم'''، مکی و چهلمین سوره به ترتیب نزول است. این سوره ۶۰ آیه دارد و در جزء ۲۱ قرآن قرار دارد و سی امین سوره قرآن است.


== خبر از شکست ایران توسط روم ==
سوره روم درباره جنگ ایران و روم پیشگویی کرده است و رومیان را پیروز این جنگ معرفی کرد. این سوره درباره مشرکان و گنهکاران و وضع آنان در قیامت، و توحید و شرک و نشانه‌های خداوند در خلقت، هدایت‌ناپذیری برخی انسان‌ها و عدم خلف وعده خداوند سخن گفته است. امر به تسبیح خداوند و انفاق، در این سوره آمده است. در این سوره انسان‌ها دعوت شده‌اند به اینکه در دنیا سیر کنند و در مخلوقات و سرگذشت پیشینیان تأمل کنند.
آیات ابتدایی این سوره اشاره به جنگ ایران و روم است که در عصرخسرو پرویز و هرقل قیصر روم واقع شد و در آن جنگ ایرانی‌ها پیروز شدند. مشرکان مکّه این را به فال نیک گرفتند و دلیل بر حقانیت نیّت شرک خود دانستند و گفتند ایرانیان مجوسی و مشرک هستند. امّا رومیان مسیحی هستند و اهل کتاب، همان‌گونه که ایرانیان بر رومیان غلبه کردند، پیروزی نهایی از آن شرک است. این امر بر مسلمانان گران آمد و آیات «۷–۱» سوره روم نازل شد و یک پیشگوئی عجیب را بیان کرد که گرچه ایرانیان در این نبرد پیروز شدند امّا چیزی نمی‌گذرد که از رومیان شکست خواهند خورد. و حتّی‌حدود زمان این پیشگوئی را نیز بیان داشت که در طول چند سال به وقوع می‌پیوندد و این پیشگوئی از مظاهر اعجاز قرآن است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱۶، ص۳۵۹.</ref>


در آیه ۵ این سوره، سبب این پیروزی را نصرت خداوند دانسته است و گفته است خداوند هر که را بخواهد یاری می‌کند.
== معرفی ==
روم، سی‌امین سورهٔ ''قرآن'' کریم به ترتیب مصحف، و هشتادوچهارمین سوره در ترتیب نزول. این سوره ۶۰ آیه، ۸۱۹ کلمه و ۳۵۳۴ حرف دارد و از [[سوره‌های مثانی]] و مکی است و برخی، آیهٔ ۱۷ آن را مدنی دانسته‌اند. سورهٔ روم با حروف مقطعه آغاز می‌شود و وجه نام‌گذاری آن، آیهٔ دوم و بیان شکست رومیان از ایرانیان، و سپس خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان در چند سال بعد است. آیه‌هایی از سورهٔ روم مانند فطرت، ازدواج، سفر و تسبیح، جزو آیه‌های مشهور و نام‌دارند.<ref>مطیع، مهدی و فاطمه شرکت، «روم، سوره»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.</ref>


== عاقبت بدکاران و سرنوشت مجرمان در قیامت ==
از نظر برخی مفسران، غرض سوره روم تأکید بر سنّتِ تغییرناپذیر الهی در نصرت اهل ایمان و یاری رساندن به آنها در گذشته، حال و آینده و نیز توجه دادن به موضوع قیامت است. در سوره روم (آیات ۱–۷) به شکست روم از ایران اشاره شده و اخباری از پیروزی رومیان بر ایرانیان در نبرد دیگری در چند سال بعد داده شده است. از نظر برخی عالمان، آیات مذکور در زمره اَخبار غیبی اند که با موضوع اعجاز قرآن مرتبط اند. شماری از مفسران در توضیح این آیات آورده‌اند که پس از غلبه دولت فارس بر روم، مشرکان قریش از این پیروزی شاد شدند، زیرا مردم فارس را اهل کتاب نمی‌دانستند، برخلاف مردم روم که پیرو دین مسیح و موحد بودند. به همین دلیل قرآن خبر می‌دهد که رومیان بر مردم فارس غلبه خواهند کرد و این موجب شادمانی مؤمنان و موحدان خواهد بود.<ref>قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ذیل مدخل.</ref>
در آیاتی از این سوره به قیامت و سرنوشت مشرکان و کسانی که آیات خدا را انکار می‌کردند، اشاره شده است که در آن روز مجرمان و گنهکاران مأیوس خواهند شد و معبودان آنها نمی‌تواند شفاعتشان کنند. اما کسانی که ایمان آوردند و عمل انجام دادند وارد بهشت می‌شوند.<ref>روم / ۱۶ – ۱۰.</ref>


و روزی که قیامت شود مجرمان قسم می خورند که جز ساعتی را (در قبر یا دنیا) درنگ نکردند. و کسانی که خداوند به ایشان علم و ایمان داده است در مقابل اینان هستند. و در آن روز پشیمانی و عذر کسانی که ظلم کردند سودی ندارد.<ref>روم، آیه ۵۵ ۵۶ ۵۷</ref>
=== فضیلت تأمل در سوره روم و تلاوت آن ===
در حدیثی از [[امام صادق(ع)]] آمده است: «هر کس سوره عنکبوت و روم را در ماه رمضان در شب بیست و سوم بخواند به خدا سوگند اهل بهشت است و هیچ در این سخن استثنا نمی‌کنم. و این دو سوره موقعیت مهمی نزد پروردگار دارند.» و در حدیث دیگری از [[پیامبر(ص)]] چنین آمده: «هر کس سوره روم را بخواند پاداشی معادل ده حسنه به تعداد هر فرشته‌ای که در میان آسمان و زمین تسبیح خدا می‌گوید خواهد داشت و آنچه را در روز و شب از دست داده جبران خواهد کرد». مفسران گفته‌اند کسی که محتوای این سوره را که سراسر درس توحید خدا و دادگاه بزرگ قیامت است در روح و جان خود جای دهد و مراقبت پروردگار را در هر لحظه در خود ببیند و روز جزا و محکمه عدل الهی را مسلم بداند، تقوای الهی چنان قلبش را پر می‌کند که شایسته چنین پاداش بزرگی است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۷.</ref>


== نشانه های خداوند ==
=== شأن نزول ===
در آیاتی از [[سوره روم]] تصریح به نشانه‌های خداوند دارد: اینکه انسان را از خاک آفرید. اینکه برای انسان جفت و همسر آفرید تا در کنار یکدیگر به آرامش برسند و بین آنها مودت و رحمت قرار داد. و از دیگر نشانه های خداوند خلقت زمین و آسمان‌ها و اختلاف زبان و گوناگونی رنگ‌های انسان است. و نیز خواب انسان در شب و روز و برخاستنش برای طلب روزی. و نیز بیم و امید بودن رعد و برق و فروفرستادن آب از آسمان و زنده کردن زمین مرده و برپا بودن زمین و آسمان.<ref>. روم / ۲۷–۲۰.</ref>
مفسران بزرگ همگی اتفاق دارند که آیات نخستین این سوره بدین سبب نازل شد که در آن هنگام که پیامبر(ص) در مکه بود، و مؤمنان در اقلیت قرار داشتند، جنگی میان ایرانیان و رومیان درگرفت، و در این نبرد ایرانیان پیروز شدند. مشرکان مکه این را به فال نیک گرفتند و دلیل بر حقانیت شرک خود دانستند! و گفتند: ایرانیان مجوسی هستند و مشرک (دوگانه‌پرست) اما رومیان مسیحیند و اهل کتاب، همانگونه که «ایرانیان» بر «رومیان» غلبه کردند پیروزی نهایی از آن شرک است و طومار اسلام به زودی پیچیده خواهد شد و ما پیروز می‌شویم. گرچه اینگونه نتیجه‌گیری‌ها پایه و مایه‌ای نداشت اما در آن جو و محیط برای تبلیغ در میان مردم جاهل خالی از تأثیر نبود، لذا این امر بر مسلمانان گران آمد. آیات فوق نازل شد و قاطعانه گفت: گرچه ایرانیان در این نبرد پیروز شدند اما چیزی نمی‌گذرد که از رومیان شکست خواهند خورد و حتی حدود زمان این پیشگویی را نیز بیان داشت و گفت این امر فقط در طول چند سال به وقوع می‌پیوندد!.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۹ و ۳۶۰.</ref>


در آیه ۴۶ دوباره به موضوع نشانه‌های خداوند می‌پردازد و فرستادن بادها که مژده‌دهنده باران هستند و کشتی‌ها را حرکت می‌دهد را از نشانه‌های خداوند برمی‌شمرد.
== محتوا ==
از آنجا که این سوره مطابق مشهور تماماً در مکه نازل شده است، محتوا و روح سوره‌های مکی در آن منعکس می‌باشد، یعنی بیش از همه چیز بحث از مسئله «مبدء» و «معاد» می‌کند، چرا که دوران مکه دوران آموزشی اعتقادات اصیل اسلامی، توحید و مبارزه با شرک، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود، و در لابلای این مباحث مطالب دیگری در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است.


== شرک و توحید فطری ==
مطالب این سوره را در هفت بخش می‌توان خلاصه کرد.
آیه ۲۹ سوره روم به این موضوع اشاره دارد که [[مشرکان]] که خداوند از آنان با کسانی که ظلم کرده‌اند نام می برد، افرادی هستند که بی هیچ دانشی از هوا و هوس خود پیروی نمودند.<ref>روم / ۳۶–۲۸.</ref> خداوند در آیات میانی سوره روم امر به نماز می‌کند و می‌گوید از مشرکان نباشید. مشرکانی که گروه گروه و دسته دسته می‌شوند. در ادامه این آیات، از این سخن می‌کند که اگر به مردم مصایبی رسد که البته از جانب خود آنان است، مأیوس می‌شوند و اگر رحمتی بر آنان نازل کنیم شادمان می‌شوند. و گاه اگر سختی‌ای بر آنان بیاید روی به خداوند می‌آورند و اگر برطرف شود دوباره شرک می‌ورزند.
# پیشگویی از پیروزی رومیان بر ایرانیان در جنگی که در آینده درگیر می‌شد، به مناسبت گفتگویی که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روی داده بود که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد.
# گوشه‌ای از طرز فکر و چگونگی حالات افراد بی‌ایمان، و سپس تهدیدهایی نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهی در رستاخیز.
# بخش مهمی از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران برای انسانها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا.
# سخن از توحید فطری بعد از بیان دلائل آفاقی و انفسی برای شناخت خدا.
# بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بی ایمان و گنهکار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها.
# اشاره‌ای به مسئله مالکیت و حق ذی القربی و نکوهش از رباخواری.
# بازگشت مجددی به دلائل توحید و نشانه‌های حق و مسائل مربوط به معاد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۵ و ۳۵۶.</ref>
{{جعبه نقل قول
| اندازه قلم = کوچک
| نقل قول = چون به مردم رحمتی بچشانیم، شادمان می‌شوند؛ و چون به سبب کارهایی که کرده‌اند رنجی به آنها رسد، ناگهان نومید می‌گردند.
| عنوان = آیه ۳۶ سوره روم
}}


در آیه ۴۰ دوباره به موضوع شرک اشاره می‌کند که خدا شما را می‌آفریند و روزی می‌دهد و می‌میراند و دوباره زنده می‌کند، آیا معبودان شما توانایی چنین کاری را دارند؟ و خداوند منزه است از اینکه برای او شریک قائل شوید.
== خبر از شکست ایران توسط روم ==
آیات ابتدایی این سوره اشاره به جنگ ایران و روم است که در عصر خسرو پرویز و هرقل قیصر روم واقع شد و در آن جنگ ایرانی‌ها پیروز شدند. مشرکان مکه این را به فال نیک گرفتند و دلیل بر حقانیت نیّت شرک خود دانستند و گفتند ایرانیان مجوسی و مشرک هستند. امّا رومیان مسیحی هستند و اهل کتاب، همان‌گونه که ایرانیان بر رومیان غلبه کردند، پیروزی نهایی از آن شرک است. این امر بر مسلمانان گران آمد و آیات «۷–۱» سوره روم نازل شد و یک پیشگوئی عجیب را بیان کرد که گرچه ایرانیان در این نبرد پیروز شدند اما چیزی نمی‌گذرد که از رومیان شکست خواهند خورد. و حتّی‌حدود زمان این پیشگوئی را نیز بیان داشت که در طول چند سال به وقوع می‌پیوندد و این پیشگوئی از مظاهر اعجاز قرآن است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱۶، ص۳۵۹.</ref>


'''آیه فطرت'''
== عاقبت بدکاران و سرنوشت مجرمان در قیامت ==
در آیاتی از این سوره به قیامت و سرنوشت مشرکان و کسانی که آیات خدا را انکار می‌کردند، اشاره شده است که در آن روز مجرمان و گنهکاران مأیوس خواهند شد و معبودان آنها نمی‌تواند شفاعتشان کنند. اما کسانی که ایمان آوردند و عمل انجام دادند وارد بهشت می‌شوند.<ref>سوره روم، آیات ۱۰ تا ۱۶.</ref> و روزی که قیامت شود مجرمان قسم می‌خورند که جز ساعتی را (در قبر یا دنیا) درنگ نکردند. و کسانی که خداوند به ایشان علم و ایمان داده است در مقابل اینان هستند. و در آن روز پشیمانی و عذر کسانی که ظلم کردند سودی ندارد.<ref>سوره روم، آیه ۵۵ و ۵۶ و ۵۷.</ref>


در آیه ۳۰ سوره روم به این موضوع امر می‌کند که حق‌گرایانه(حنیفا) و با فطرتی که خداوند همه انسان‌ها را با آن سرشته است به سوی خدا روی بیاور که اشاره به این دارد که فطرت و سرشت انسان، روی به خداوند دارد.
== نشانه‌های خداوند ==
بخش دیگری از آیات این سوره (آیات ۱۹–۲۵) با نظمی خاص و با تعبیر «مِن آیاته» آمده‌اند و بر نشانه‌های عظمت خدا در آسمان و زمین و در وجود انسانها تأکید می‌کنند. موضوعاتی نظیر بیرون آوردن زنده از مرده و برعکس، آفرینش انسان از خاک، نظامِ زوجیت، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، خواب در شب و رعدوبرق از مواردی اند که برای استدلال بر وحدانیت خدا در تدبیر امور از آنها استفاده شده است و چون بسیاری از مردم، به سبب نادانی و ستم، از قبول معاد سر باز می‌زنند، برای اثبات آن به صفات فعل خدا استناد شده است.<ref>قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ذیل مدخل.</ref>{{جعبه نقل قول
| اندازه قلم = کوچک
| نقل قول = آیا نمی‌بینند که خدا روزی هر کس را که بخواهد فراوان می‌کند یا او را تنگ روزی می‌سازد؟ در این عبرت‌هایی است برای مردمی که ایمان می‌آورند.
| عنوان = آیه ۳۷ سوره روم
}}


== تأمل در مخلوقات ==
== دوستی و مهربانی بین همسران ==
در آیه ۴۲ سوره روم می‌گوید در زمین سیر کنید و تأمل کنید در عاقبت کسانی که پیش از شما بودند. و می‌فرماید بیشتر آنان مشرک بودند. در آیات بعد آمده است کسانی که کافر شدند به زیان خودشان است و کسانی هم که کار شایسته می‌کنند به سود خود آنان است. در آیه ۵۰ باز انسان‌ها را به تأمل در رحمت خداوند دستور می‌دهد که چگونه زمین مرده را زنده می‌کند. و اگر بادی (سوزان) بفرستند چگونه زمین زرد می‌شود.
{{نوشتار اصلی|دوستی و مهربانی بین همسران در آیه ۲۱ سوره روم}}
[[پرونده:روم. شریعتی.jpg|بندانگشتی| تفسیر سوره روم از علی شریعتی|299x299پیکسل]]
قرآن در آیه ۲۱ سوره روم هدف ازدواج را سکونت و آرامش قرار داده است‏. این آرامش از اینجا ناشی می‌شود که این دو جنس مکمل یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش یکدیگر می‌باشند به طوری که هر یک بدون دیگری ناقص است. ‏<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۳۹۴.</ref>


== موضوعات متفرقه ==
== آیات مهم ==
در سوره روم به چند موضوع مختلف در حد یکی دو آیه پرداخته شده است.
در سوره روم به چند موضوع مختلف در حد یکی دو آیه پرداخته شده است.


'''عدم خلف وعده خدا'''
'''عدم خلف وعده خدا'''


در آیه شش این سوره گفته شده است که خداوند از وعده خود تخلف نمی‌کند: {{قرآن|وَعْدَ اللَّهِ ۖ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ|ترجمه=خدا وعده داده است و وعده خود خلاف نكند، ولى بيشتر مردم نمى‌دانند.|سوره=روم|آیه=۶}}
در آیه شش این سوره گفته شده است که خداوند از وعده خود تخلف نمی‌کند: {{قرآن|وَعْدَ اللَّهِ ۖ لَا یُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ|ترجمه=خدا وعده داده است و وعده خود خلاف نکند، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.|سوره=روم|آیه=۶}}


'''امر به تسبیح خداوند'''
'''امر به تسبیح خداوند'''


در آیه ۱۷ و ۱۸ سوره روم آمده است که هنگام صبح، ظهر، عصر و شب خداوند را تسبیح گویید که شاید اشاره به اوقات نماز باشد.
شماری از مفسران تسبیح را در آیه ۱۷، به ویژه با درنظرداشتن آیه بعدی آن، به نمازهای پنج‌گانه روزانه واجب در اسلام تفسیر کرده‌اند. درحالی که از دیدگاه بعضی دیگر مقصود، مطلقِ تسبیح و تحمید است نه نمازهای پنج‌گانه.<ref>قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ذیل مدخل.</ref>


'''انفاق'''
'''انفاق'''


امر به انفاق به خویشاوندان و مسکین و در راه مانده مضمون آیه ۳۸ سوره روم است. خداوند، کسانی که چنین می‌کنند را همان رستگاران دانسته است.
امر به [[انفاق]] به خویشاوندان و مسکین و در راه مانده مضمون آیه ۳۸ سوره روم است. خداوند، کسانی که چنین می‌کنند را همان رستگاران دانسته است.


'''ربا و زکات'''
'''ربا و زکات'''


در آیه ۳۹ سوره روم آمده است که آنچه که به عنوان [[ربا]] می‌پردازید افزون نمی‌شود و فقط زکات (صدقات) که به قصد خشنودی خداوند پرداخت شود افزون می‌شود. در اینکه اینجا منظور از ربا چیست اختلاف است. برخی همان ربای مصطلح و حرام را منظور دانسته‌اند و برخی آن را هدیه و عطیه معنا کرده‌اند.  
در آیه ۳۹ سوره روم آمده است که آنچه که به عنوان [[ربا]] می‌پردازید افزون نمی‌شود و فقط زکات (صدقات) که به قصد خشنودی خداوند پرداخت شود افزون می‌شود. در اینکه اینجا منظور از ربا چیست اختلاف است. برخی همان ربای مصطلح و حرام را منظور دانسته‌اند و برخی آن را هدیه و عطیه معنا کرده‌اند.


'''هدایت ناپذیری برخی انسان‌ها'''  
'''هدایت ناپذیری برخی انسان‌ها'''


در دو آیه از این سوره آمده است که به پیامبر می‌گوید تو نمی‌توانی دعوتت را به کسانی که مرده‌اند و کر هستند و روی برمی‌گردانند بشنوانی. و همینطور نمی‌توانی کوردلان را هدایت کنی.<ref>روم، آیه ۵۲ ۵۳</ref>  
در دو آیه از این سوره آمده است که به پیامبر می‌گوید تو نمی‌توانی دعوتت را به کسانی که مرده‌اند و کر هستند و روی برمی‌گردانند بشنوانی. و همین‌طور نمی‌توانی کوردلان را هدایت کنی.<ref>سوره روم، آیه ۵۲ و ۵۳.</ref>


'''امر به شکیبایی به پیامبر(ص)'''
'''امر به شکیبایی به پیامبر(ص)'''


در آخرین آیه این سوره، به پیامبر(ص) می‌فرماید صبر پیشه کن که وعده خداوند حق است. و کسانی که یقین ندارند تو را سست نکنند.
در آخرین آیه این سوره، به پیامبر(ص) می‌فرماید [[صبر]] پیشه کن که وعده خداوند حق است. و کسانی که یقین ندارند تو را سست نکنند.


{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
خط ۶۳: خط ۸۵:


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
# قرشی، علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، ذیل سوره.
* تفسیر سوره روم، محمدتقی مدرسی، تحقیق و تنظیم: فرج‌الله میرعرب، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ۱۳۹۵ش.
# قرائتی، محسن، تفسیر نور، ذیل سوره.
* پیام امید به روشنفکر مسئول (تفسیر سوره روم)، علی شریعتی.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۸۲: خط ۱۰۳:
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی =

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۶

سؤال

محتوای سوره «روم» چیست؟

سوره روم، مکی و چهلمین سوره به ترتیب نزول است. این سوره ۶۰ آیه دارد و در جزء ۲۱ قرآن قرار دارد و سی امین سوره قرآن است.

سوره روم درباره جنگ ایران و روم پیشگویی کرده است و رومیان را پیروز این جنگ معرفی کرد. این سوره درباره مشرکان و گنهکاران و وضع آنان در قیامت، و توحید و شرک و نشانه‌های خداوند در خلقت، هدایت‌ناپذیری برخی انسان‌ها و عدم خلف وعده خداوند سخن گفته است. امر به تسبیح خداوند و انفاق، در این سوره آمده است. در این سوره انسان‌ها دعوت شده‌اند به اینکه در دنیا سیر کنند و در مخلوقات و سرگذشت پیشینیان تأمل کنند.

معرفی

روم، سی‌امین سورهٔ قرآن کریم به ترتیب مصحف، و هشتادوچهارمین سوره در ترتیب نزول. این سوره ۶۰ آیه، ۸۱۹ کلمه و ۳۵۳۴ حرف دارد و از سوره‌های مثانی و مکی است و برخی، آیهٔ ۱۷ آن را مدنی دانسته‌اند. سورهٔ روم با حروف مقطعه آغاز می‌شود و وجه نام‌گذاری آن، آیهٔ دوم و بیان شکست رومیان از ایرانیان، و سپس خبر پیروزی رومیان بر ایرانیان در چند سال بعد است. آیه‌هایی از سورهٔ روم مانند فطرت، ازدواج، سفر و تسبیح، جزو آیه‌های مشهور و نام‌دارند.[۱]

از نظر برخی مفسران، غرض سوره روم تأکید بر سنّتِ تغییرناپذیر الهی در نصرت اهل ایمان و یاری رساندن به آنها در گذشته، حال و آینده و نیز توجه دادن به موضوع قیامت است. در سوره روم (آیات ۱–۷) به شکست روم از ایران اشاره شده و اخباری از پیروزی رومیان بر ایرانیان در نبرد دیگری در چند سال بعد داده شده است. از نظر برخی عالمان، آیات مذکور در زمره اَخبار غیبی اند که با موضوع اعجاز قرآن مرتبط اند. شماری از مفسران در توضیح این آیات آورده‌اند که پس از غلبه دولت فارس بر روم، مشرکان قریش از این پیروزی شاد شدند، زیرا مردم فارس را اهل کتاب نمی‌دانستند، برخلاف مردم روم که پیرو دین مسیح و موحد بودند. به همین دلیل قرآن خبر می‌دهد که رومیان بر مردم فارس غلبه خواهند کرد و این موجب شادمانی مؤمنان و موحدان خواهد بود.[۲]

فضیلت تأمل در سوره روم و تلاوت آن

در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: «هر کس سوره عنکبوت و روم را در ماه رمضان در شب بیست و سوم بخواند به خدا سوگند اهل بهشت است و هیچ در این سخن استثنا نمی‌کنم. و این دو سوره موقعیت مهمی نزد پروردگار دارند.» و در حدیث دیگری از پیامبر(ص) چنین آمده: «هر کس سوره روم را بخواند پاداشی معادل ده حسنه به تعداد هر فرشته‌ای که در میان آسمان و زمین تسبیح خدا می‌گوید خواهد داشت و آنچه را در روز و شب از دست داده جبران خواهد کرد». مفسران گفته‌اند کسی که محتوای این سوره را که سراسر درس توحید خدا و دادگاه بزرگ قیامت است در روح و جان خود جای دهد و مراقبت پروردگار را در هر لحظه در خود ببیند و روز جزا و محکمه عدل الهی را مسلم بداند، تقوای الهی چنان قلبش را پر می‌کند که شایسته چنین پاداش بزرگی است.[۳]

شأن نزول

مفسران بزرگ همگی اتفاق دارند که آیات نخستین این سوره بدین سبب نازل شد که در آن هنگام که پیامبر(ص) در مکه بود، و مؤمنان در اقلیت قرار داشتند، جنگی میان ایرانیان و رومیان درگرفت، و در این نبرد ایرانیان پیروز شدند. مشرکان مکه این را به فال نیک گرفتند و دلیل بر حقانیت شرک خود دانستند! و گفتند: ایرانیان مجوسی هستند و مشرک (دوگانه‌پرست) اما رومیان مسیحیند و اهل کتاب، همانگونه که «ایرانیان» بر «رومیان» غلبه کردند پیروزی نهایی از آن شرک است و طومار اسلام به زودی پیچیده خواهد شد و ما پیروز می‌شویم. گرچه اینگونه نتیجه‌گیری‌ها پایه و مایه‌ای نداشت اما در آن جو و محیط برای تبلیغ در میان مردم جاهل خالی از تأثیر نبود، لذا این امر بر مسلمانان گران آمد. آیات فوق نازل شد و قاطعانه گفت: گرچه ایرانیان در این نبرد پیروز شدند اما چیزی نمی‌گذرد که از رومیان شکست خواهند خورد و حتی حدود زمان این پیشگویی را نیز بیان داشت و گفت این امر فقط در طول چند سال به وقوع می‌پیوندد!.[۴]

محتوا

از آنجا که این سوره مطابق مشهور تماماً در مکه نازل شده است، محتوا و روح سوره‌های مکی در آن منعکس می‌باشد، یعنی بیش از همه چیز بحث از مسئله «مبدء» و «معاد» می‌کند، چرا که دوران مکه دوران آموزشی اعتقادات اصیل اسلامی، توحید و مبارزه با شرک، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود، و در لابلای این مباحث مطالب دیگری در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است.

مطالب این سوره را در هفت بخش می‌توان خلاصه کرد.

  1. پیشگویی از پیروزی رومیان بر ایرانیان در جنگی که در آینده درگیر می‌شد، به مناسبت گفتگویی که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روی داده بود که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد.
  2. گوشه‌ای از طرز فکر و چگونگی حالات افراد بی‌ایمان، و سپس تهدیدهایی نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهی در رستاخیز.
  3. بخش مهمی از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران برای انسانها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا.
  4. سخن از توحید فطری بعد از بیان دلائل آفاقی و انفسی برای شناخت خدا.
  5. بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بی ایمان و گنهکار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها.
  6. اشاره‌ای به مسئله مالکیت و حق ذی القربی و نکوهش از رباخواری.
  7. بازگشت مجددی به دلائل توحید و نشانه‌های حق و مسائل مربوط به معاد.[۵]
آیه ۳۶ سوره روم

چون به مردم رحمتی بچشانیم، شادمان می‌شوند؛ و چون به سبب کارهایی که کرده‌اند رنجی به آنها رسد، ناگهان نومید می‌گردند.

خبر از شکست ایران توسط روم

آیات ابتدایی این سوره اشاره به جنگ ایران و روم است که در عصر خسرو پرویز و هرقل قیصر روم واقع شد و در آن جنگ ایرانی‌ها پیروز شدند. مشرکان مکه این را به فال نیک گرفتند و دلیل بر حقانیت نیّت شرک خود دانستند و گفتند ایرانیان مجوسی و مشرک هستند. امّا رومیان مسیحی هستند و اهل کتاب، همان‌گونه که ایرانیان بر رومیان غلبه کردند، پیروزی نهایی از آن شرک است. این امر بر مسلمانان گران آمد و آیات «۷–۱» سوره روم نازل شد و یک پیشگوئی عجیب را بیان کرد که گرچه ایرانیان در این نبرد پیروز شدند اما چیزی نمی‌گذرد که از رومیان شکست خواهند خورد. و حتّی‌حدود زمان این پیشگوئی را نیز بیان داشت که در طول چند سال به وقوع می‌پیوندد و این پیشگوئی از مظاهر اعجاز قرآن است.[۶]

عاقبت بدکاران و سرنوشت مجرمان در قیامت

در آیاتی از این سوره به قیامت و سرنوشت مشرکان و کسانی که آیات خدا را انکار می‌کردند، اشاره شده است که در آن روز مجرمان و گنهکاران مأیوس خواهند شد و معبودان آنها نمی‌تواند شفاعتشان کنند. اما کسانی که ایمان آوردند و عمل انجام دادند وارد بهشت می‌شوند.[۷] و روزی که قیامت شود مجرمان قسم می‌خورند که جز ساعتی را (در قبر یا دنیا) درنگ نکردند. و کسانی که خداوند به ایشان علم و ایمان داده است در مقابل اینان هستند. و در آن روز پشیمانی و عذر کسانی که ظلم کردند سودی ندارد.[۸]

نشانه‌های خداوند

بخش دیگری از آیات این سوره (آیات ۱۹–۲۵) با نظمی خاص و با تعبیر «مِن آیاته» آمده‌اند و بر نشانه‌های عظمت خدا در آسمان و زمین و در وجود انسانها تأکید می‌کنند. موضوعاتی نظیر بیرون آوردن زنده از مرده و برعکس، آفرینش انسان از خاک، نظامِ زوجیت، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، خواب در شب و رعدوبرق از مواردی اند که برای استدلال بر وحدانیت خدا در تدبیر امور از آنها استفاده شده است و چون بسیاری از مردم، به سبب نادانی و ستم، از قبول معاد سر باز می‌زنند، برای اثبات آن به صفات فعل خدا استناد شده است.[۹]

آیه ۳۷ سوره روم

آیا نمی‌بینند که خدا روزی هر کس را که بخواهد فراوان می‌کند یا او را تنگ روزی می‌سازد؟ در این عبرت‌هایی است برای مردمی که ایمان می‌آورند.

دوستی و مهربانی بین همسران

مقالهٔ اصلی: دوستی و مهربانی بین همسران در آیه ۲۱ سوره روم
تفسیر سوره روم از علی شریعتی

قرآن در آیه ۲۱ سوره روم هدف ازدواج را سکونت و آرامش قرار داده است‏. این آرامش از اینجا ناشی می‌شود که این دو جنس مکمل یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش یکدیگر می‌باشند به طوری که هر یک بدون دیگری ناقص است. ‏[۱۰]

آیات مهم

در سوره روم به چند موضوع مختلف در حد یکی دو آیه پرداخته شده است.

عدم خلف وعده خدا

در آیه شش این سوره گفته شده است که خداوند از وعده خود تخلف نمی‌کند: ﴿وَعْدَ اللَّهِ ۖ لَا یُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ؛ خدا وعده داده است و وعده خود خلاف نکند، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.﴾(روم:۶)

امر به تسبیح خداوند

شماری از مفسران تسبیح را در آیه ۱۷، به ویژه با درنظرداشتن آیه بعدی آن، به نمازهای پنج‌گانه روزانه واجب در اسلام تفسیر کرده‌اند. درحالی که از دیدگاه بعضی دیگر مقصود، مطلقِ تسبیح و تحمید است نه نمازهای پنج‌گانه.[۱۱]

انفاق

امر به انفاق به خویشاوندان و مسکین و در راه مانده مضمون آیه ۳۸ سوره روم است. خداوند، کسانی که چنین می‌کنند را همان رستگاران دانسته است.

ربا و زکات

در آیه ۳۹ سوره روم آمده است که آنچه که به عنوان ربا می‌پردازید افزون نمی‌شود و فقط زکات (صدقات) که به قصد خشنودی خداوند پرداخت شود افزون می‌شود. در اینکه اینجا منظور از ربا چیست اختلاف است. برخی همان ربای مصطلح و حرام را منظور دانسته‌اند و برخی آن را هدیه و عطیه معنا کرده‌اند.

هدایت ناپذیری برخی انسان‌ها

در دو آیه از این سوره آمده است که به پیامبر می‌گوید تو نمی‌توانی دعوتت را به کسانی که مرده‌اند و کر هستند و روی برمی‌گردانند بشنوانی. و همین‌طور نمی‌توانی کوردلان را هدایت کنی.[۱۲]

امر به شکیبایی به پیامبر(ص)

در آخرین آیه این سوره، به پیامبر(ص) می‌فرماید صبر پیشه کن که وعده خداوند حق است. و کسانی که یقین ندارند تو را سست نکنند.


مطالعه بیشتر

  • تفسیر سوره روم، محمدتقی مدرسی، تحقیق و تنظیم: فرج‌الله میرعرب، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ۱۳۹۵ش.
  • پیام امید به روشنفکر مسئول (تفسیر سوره روم)، علی شریعتی.

منابع

  1. ↑ مطیع، مهدی و فاطمه شرکت، «روم، سوره»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ذیل مدخل.
  2. ↑ قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ذیل مدخل.
  3. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۷.
  4. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۹ و ۳۶۰.
  5. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص ۳۵۵ و ۳۵۶.
  6. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳، ج۱۶، ص۳۵۹.
  7. ↑ سوره روم، آیات ۱۰ تا ۱۶.
  8. ↑ سوره روم، آیه ۵۵ و ۵۶ و ۵۷.
  9. ↑ قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ذیل مدخل.
  10. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۳۹۴.
  11. ↑ قبادی، مریم، «روم، سوره»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ذیل مدخل.
  12. ↑ سوره روم، آیه ۵۲ و ۵۳.
مقاله‌های مرتبط
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=سوره_روم&oldid=63914»