جرعه‌ای از دریا (کتاب)

سؤال

درباره کتاب جرعه ای از دریا توضیحاتی ارایه دهید

جرعه‌ای از دریا
اطلاعات کتاب
نویسنده	شبیری زنجانی
موضوع	رجال‌شناسی و کتاب‌شناسی، سیره عالمان و مراجع
زبان	فارسی و عربی
تعداد جلد	۴
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه
محل نشر	قم

درگاه‌ها

جرعه‌ای از دریا مجموعه مقالات و مباحث شخصیت‌شناسی و کتابشناسی، از آیت الله شبیری زنجانی است. این مجموعه چهار جلدی، هر جلد آن، شامل سه بخش آثار فارسی و آثار عربی و بخش طریقیات است.

در بخش فارسی و عربی این کتاب، مقالات و حاشیه‌هایی است از شبیری زنجانی در موضوع کتاب‌شناسی و تراجم و شخصیت‌شناسی. در بخش طریقیات که مجموعه گفتارهای اوست، مطالب و حکایت‌هایی است درباره عالمان و شخصیت‌ها و تاریخ حوزه.

جرعه‌ای از دریا در بخش دین در شاخه کلیات اسلام، برگزیده سی امین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.

معرفی

جرعه ای از دریا؛ اثر آیت الله سیّدموسی شبیری زنجانی؛ در چهار جلد توسط مؤسّسه کتاب‌شناسی شیعه چاپ شده است که جلد اول آن در سال ۱۳۸۹ چاپ شده است.

شبیری زنجانی علاوه بر فقه و اصول، پژوهش‌های ژرفی در زمینه سرگذشت‌نگاری و کتاب‌شناسی دارند که در این کتاب مجموعه حاشیه‌ها و تعلیقات او در این زمینه آمده است. چینش مطالب بر اساس تاریخ تألیف و نشر است. مطالب، بسیار گوناگون است؛ ولی در مجموع، موضوع کتاب، رجال، تراجم و کتاب‌شناسی است.

بخشی زیادی از کتاب به نام طریقیات است که مجموعه گفتارهای شبیری زنجانی از راه خانه تا حرم مطهّر حضرت معصومه(س) است که برای اقامه نماز می‌رفته است.

نویسنده

تصویری از آیت‌الله شبیری زنجانی

آیت‌الله سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی در سال ۱۳۰۶ش متولد شد. پدر وی، آیت‌الله حاج سید احمد حسینی زنجانی، فقیهی بزرگ بود. آیت‌الله سید احمد زنجانی، صبح و مغرب و عشاء در حرم حضرت معصومه(س) و ظهر در مدرسه فیضیه امامت جماعت را بر عهده داشت. در سال‌های پایانی حیاتشان، وقتی از انجام این کار، ناتوان گردیدند، آیت‌الله سیّد موسی شبیری زنجانی را به عنوان جانشین خود انتخاب کرد. سید موسی شبیری زنجانی از شاگردان آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله سید محمد داماد است.

جایگاه

چهار جلد کتاب جرعه ای از دریا، خاطراتی است که شبیری زنجانی درباره علما دارند یا مطالبی است درباره تاریخ حوزه و تحولات حوزه و حواشی تعدادی از کتاب‌های کتاب‌شناسی و تراجم و شخصیت‌شناسی. هر جلد از جرعه ای در دریا سه فصل دارد: یک فصل با نام طریقیات یعنی مسائلی که در راه بیان کرده‌اند، دو فصل هم حواشی کتاب‌های فارسی و عربی است.

کتاب جرعه ای از دریا را اثری محققانه و خواندنی دانسته‌اند که دقت‌ورزی سنت قدمایی شیعه را در نقل روایت و اخبار نشان می‌دهد. این کتاب مجموعه‌ای است از گفتارهای شفاهی و به تعبیر خود کتاب طریقیات مطالبی که عموماً در مسیر پیاده‌روی گفته شده است.

حسن انصاری پژوهشگر تاریخ اسلام و کتابشناس درباره این کتاب می‌نویسد: «کتاب جرعه ای از دریا اثر فقیه و محقق بزرگ شیعه و فخر حوزه‌های علمیه آیه الله شبیری زنجانی اثری است که نباید تنها یکبار که باید چند بار آن را خواند. نکات تاریخی و علمی و دقت نظرهای دقیق رجالی و حکایات مهم در این کتاب در صفحه صفحه آن موج می‌زند. بسیاری از مطالب این کتاب برای نخستین بار است که مکتوب و منتشر می‌شود. دقائق بسیاری از خلال مطالعه دقیق این کتاب درباره تاریخ سنت‌های علمی در نجف و قم به دست می‌آید که خود می‌تواند موضوع تحقیقات متعدد آکادمیک باشد.»

رضا مختاری رئیس مؤسسه کتابشناسی شیعه که انتشار این کتاب را بر عهده گرفته است درباره چاپ این کتاب می‌گوید: آیت الله شبیری زنجانی حافظه قوی دارند و علاوه بر وقوف بر مباحث رجالی و تراجمی، مطالب بسیار زیادی راجع به شخصیت‌های معاصر و تحولات حوزه و نیز خاطرات زیادی از شخصیت‌های حوزوی داشتند که متأسفانه این مطالب در جایی نوشته نشده بود و ایشان نیز فرصت کافی نداشتند که وقت مستقلی برای این کار بگذارند لذا به ایشان پیشنهاد کردیم مطالب را بیان کنند تا پیاده شود. اما از آنجا که ایشان فرصت مخصوص این کار را نداشتند، از فاصله رفت و آمد به مدرسه فیضیه و حرم مطهر برای نماز جماعت استفاده کرده و همراه ایشان بودیم و مطالبی که می‌گفتند ضبط و بعد پیاده کردیم.»

جرعه‌ای از دریا در بخش دین در شاخه کلیات اسلام، برگزیده سی امین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.

محتوا

جرعه‌ای از دریا در چهار جلد چاپ شده است:

جلد اول

جلد اول این اثر در سه فصل تنظیم شده است:

فصل اول: آثار فارسی

چینش مقالات و مصاحبه‌ها در این فصل به ترتیب تاریخ تألیف و نشر است. عناوین این مقالات عبارتند از: مؤلف تبصرةالعوام، فهرست شیخ‌منتجب‌الدین، قاموس‌الرجال و صاحب آن، ابوالعباس نجاشی و عصر وی، چشمه‌هایی از فضایل میرزای بزرگ شیرازی، ابعاد شخصیت شیخ‌انصاری، خاندانی بزرگ، لزوم ارزیابی سندی احادیث کافی، حاشیه بر مکارم‌الآثار، حاشیه بر دو گفتار علامه سیدمحمدعلی روضاتی، حاشیه بر دومین دو گفتار، حاشیه بر احوال و آثار محقق حلّی، حاشیه بر زندگانی سردار کابلی و حاشیه بر نخبگان علم و عمل ایران.

فصل دوم: آثار عربی

این فصل شامل این مقالات است: سند زیارهٔ عاشورا، المنهج الصحیح فی تحقیق الکافی، الحاشیة علی رسالة عدیمة النظیر فی أحوال أبی‌بصیر، الحاشیة علی إجازة السیدحسن الصدر للشیخ آقابزرگ، الحاشیة علی تکملة أمل‌الآمل، الحاشیة علی الکرام البررة، الحاشیة علی نقباء البشر و الحاشیة علی الکافی.

طریقیات

خاطرات و نکاتی اخلاقی از بزرگانی چون حضرات آیات: بروجردی، امام خمینی، علامه شیخ‌آقابزرگ تهرانی، شیخ‌مرتضی حائری، سیدصدرالدین صدر، سیداحمد زنجانی، میرزااحمد کفائی، حاج‌شیخ عبدالحسین فقیهی، میرزاعبدالله مجتهدی، ملاعلی معصومی‌همدانی و… نقل شده است.

و موضوعاتی همچون: مخالفت با استخاره و نحوهٔ استخارهٔ حضرت ولیّ‌عصر(عج) به نقل از سیدعلی شوشتری، شیوهٔ استخارهٔ خود آیت‌الله شبیری، تشرف آخوند ملاحسینقلی همدانی به محضر حضرت ولیّ‌عصر(عج)، نقل دعایی از سیدمرتضی کشمیری برای رفع گرفتاری‌ها، دستورالعملی از سیدمحمد فشارکی به سیدحسین حائری‌کرمانشاهی و ماجرای تشرف ایشان به خدمت حضرت ولی‌ّعصر(عج)، مفهوم اجتهاد از نظر آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، چگونگی نماز باران آیت‌اللّه سیدمحمدتقی خوانساری، پیغام حضرت ولیّ‌عصر(عج) به سیدابوالحسن اصفهانی، وجه مخالفت آیت‌الله بروجردی با نوّاب صفوی، قوّت ادبی الغدیر، مطالبی دربارهٔ سیدنصرالله بنی‌صدرهمدانی و نکات بسیاری از آیت‌الله سیداحمد زنجانی (پدر آیت‌الله شبیری) نقل شده است.

مطالبی راجع به علمای قدیم مانند: تأثیر علامه حلی بر تشیع شاه‌خدابنده، ردّ نسبت علامه حلی به شهر تبریز، اشتباه تنقیح‌المقال دربارهٔ مدفن فخرالمحققین، بقایای کتاب مدینةالعلم شیخ صدوق در آثار شهید اول، معرفی یکی از بهترین مناظرات محقق کرکی، وجه تسمیهٔ علامه مجلسی به «مجلسی»، نقش شاگردان علامه مجلسی در تألیف بحارالانوار، سفارش شیخ‌عباس قمی به مطالعهٔ بحارالانوار، تسنّن نادرشاه و هم‌چنین نکاتی دربارهٔ علامه بحرالعلوم، ملامهدی نراقی و شیخ‌جعفر کاشف‌الغطا.

جلد دوم

فصل اول: هشت اثر عربی یعنی تعلیقات ایشان بر هشت کتاب است.

فصل دوم: دوازده اثر فارسی است که به جز دوازدهمین، بقیة تعلیقات معظم‌له بر کتب دیگران است.

فصل پایانی: کتاب (طریقیات) حکایات و مطالب ارزشمندی است که ایشان بیشتر در بین راه یا در جلسات انس بیان فرموده‌اند.

اکثر مطالب کتاب برای اولین بار چاپ می‌شود.

کتاب در ۷۲۴ صفحه چاپ شده است.

جلد سوم

فصل اول: آثار عربی

الحاشیه علی «معالم العلماء»، الحاشیه علی «روضات الجنات فی احوال العلما و السادات»، الحاشیه علی «المستطرف فی الکنی و الالقاب و النسب»، الحاشیه علی «تأسیس الشیعه الکرام لعلوم الاسلام»، الحاشیه علی «الغدیر»، الحاشیه علی «الذریعه إلی تصانیف الشیعه»، الحاشیه علی «ترجمة العلامه السید محمدبن عبدالکریم البروجردی»، الحاشیه علی «الکنی و الالقاب».

فصل دوم: آثار فارسی

تصحیح و تحشیه «تاریخ قم»، تصحیح و تحشیه مقدمه «مصادقه الاخوان»، تصحیح و تحشیه «استاد کل وحید بهبهانی»، تصحیح و تحشیه «آشنای حق»، تصحیح و تحشیه «نجوم السرد بذکر علماء یزد»، تصحیح و تحشیه «شرح حال دانشمندان گلپایگان»، تصحیح و تحشیه «پیش گفتار فقه زنان رساله سلیمانیه»، تصحیح و تحشیه «جمع پریشان، دفتر اول».

فصل سوم: طریقیات

مجموعه‌ای از ۱۱۴ گفتار و حکایت درباره عالمان دینی.

جلد چهارم

فصل اول: حاوی هشت اثر عربی از نویسنده است که عمدتاً تعلیقات وی بر کتاب‌های دیگران به ویژه یادداشت‌ها و نظرها بر بعضی از کتب رجال و تراجم به شکل امروزی است.

فصل دوم: مشتمل بر ده اثر فارسی است که تعلیقات ایشان بر برخی از کتاب‌های مشهور شیعه است.

فصل پایانی: تحت عنوان طریقیات، مجموعه ای از حکایات و مطالب ارزشمندی که از شرح احوال علمای مشهور شیعه از ایشان نقل شده است، گردآوری شده که شامل سیره اخلاقی، علمی و معنوی علمای معروف شیعه معاصر و قدیمی است.