جواز جمع بین نماز ظهر و عصر

سؤال

آیا استدلال به آیه شریفه ﴿أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ…﴾ از طرف شیعه برای جواز جمع بین نماز ظهر و عصر تفسیر به رأی نیست؟!

فقهای شیعه بر خلاف اهل تسنن، جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را با توجه به آیه ۷۸ سوره اسراء و سیره پیامبر(ص) و روایات اهل‌بیت(ع) جایز می دانند. اهل سنت باهم خواندن نماز را تنها در شرایط سخت مثل سفر یا بیماری جایز می‌داند.

متن آیه

﴿ أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‌ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً

نماز را از زوال خورشید (ظهر) تا نهایت تاریکی شب (نیمه شب) برپا دار و هم چنین قرآن فجر (نماز صبح) را چرا که قرآن فجر مورد مشاهده (فرشتگان شب و روز) است.

اسراء:۷۸

﴾

بررسی آیه

اصول کلی آیه یا دستور کلی آیه، برای اقامه نمازهایی از هنگام زوال خورشید تا نیمه شب و نیز در سپیده صبح می‌باشد. واژه «دلوک» طبق تفسیر مفسران به معنای رفتن خورشید به سوی غروب را گویند که مقصود آغاز ظهر است. و غسق اللیل را هم شب یا نهایت شب معنا کرده‌اند. طبق این آیه از وقت ظهر (دلوک شمس) تا نیمه شب (غسق اللیل) وقت نمازهای یومیه است.

از این رو، شیعه برای نمازهای یومیه، جدای از وقت فضیلت و مخصوص، وقت مشترک هم قائل است.

روایات

باید توجه داشته باشیم که همه مسائل و احکام در قرآن به صورت تفصیلی بیان نشده است، لذا شیعه از تبیین پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بهره می‌گیرد اما اهل سنت خود را از منبع عظیم اهل بیت(ع) محروم کرده و تنها از روایات پیامبر(ص) استفاده می‌کند. طبق روایات، پیامبر اکرم(ص) نمازهای ظهرین و عشائین را به جمع هم خوانده‌اند.

در سنن نسائی باب جمع بین الصلاتین فی الحضر چنین آمده است: «پیامبر اکرم(ص) نماز ظهر و عصر و هم چنین مغرب و عشاء را با هم جمع خواند، بدون آن که در ترس یا در سفر باشد.» نظیر این روایت در صحیح مسلم، باب صلاه المسافرین و قصرها و همچنین در سنن ابن ماجه باب جمع بین الصلاتین در سفر آمده است.

روایت دیگری که نشانگر جواز جمع خواندن ظهرین و عشائین است در سنن نسائی آمده است. «پیامبر اکرم(ص) در مدینه، نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را جمع خوانده، بدون این که از چیزی بترسد یا باران بیاید. به ابن عباس گفته شد که چرا پیامبر چنین کردند؟ جواب داد برای این که امتش در سختی نیفتند.» و همو باز از ابن عباس نقل کرده که «پیامبر در مدینه نماز هشت رکعتی و هفت رکعتی خواندند.»

روایتی دیگر: «عن ضرارِ عن ابی جعفر عن الباقر(ع): دلوک شمس یعنی وقت ظهر، غسق اللیل تا نصف شب است که این وقت چهار نمازی است که پیامبر اکرم(ص) آن را قرار دادند، و وقت آن را برای مردم تعیین نمودند و قرآن الفجر همان نماز صبح است.»

عن ابی عبدالله(ع): «خداوند چهار نماز را واجب کرده که اول وقت آن، از زوال خورشید است (وقت ظهر) تا نصف شب که دو تا از آن چهار نماز، شروعشان وقت زوال خورشید و پایان آن وقت پایان خورشید است؛ جز این که این (نماز ظهر) قبل از نماز عصر است و دوتا از آن نمازها شروع وقتشان پس از غروب خورشید است و پایان آن نصف شب؛ جز این که این (نماز مغرب) قبل از آن (نماز عشاء) است.»

مطالعه بیشتر

1. سنن نسائی، باب جمع صلاه در حضر.
2. سنن ابن ماجه، باب جمع صلاه در حضر.
3. سنن ابن داود، باب جمع صلاه در حضر.
4. صحیح مسلم، باب جمع صلاه در حضر.
5. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ج۱۳، ص۲۴۳.
6. تفسیر نور الثقلین، علامه حویزی، انتشارات مؤسسه تاریخ الغربی، بیروت، ج۴، ص۲۲۴.
7. تفسیر البرهان، علامه سید هاشم بحرانی، انتشارات مؤسسه انتشارات بعثت، ج۳، ص۵۶۸.