اعمال صالح در آیه ۱۵ سوره روم

سؤال

منظور از «اعمال صالح» در آیه ۱۵ سوره روم چیست؟

عمل صالح هر کار خوبی را گویند که نزد عقلا و عرف جامعه پسندیده باشد و مردم و جامعه از سود و فایده آن بهره‌مند شوند. قلمرو عمل صالح، بسیار وسیع و گسترده است و هر فعل نیکو و مفید را در همه وجوه زندگی شامل می‌شود.

متن آیه

﴿ فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ

اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.

روم:۱۵

﴾

عمل صالح در قرآن و روایات

در قرآن، همواره ایمان با عمل صالح آمده است و در آیات زیادی امر به عمل صالح شده است. عبارت «الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» ده‌ها بار در قرآن تکرار شده است. در قرآن گفته شده کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند درجات بلند مرتبه‌ای دارند و وارد بهشت می‌شوند.

درباره عمل صالح روایات بسیاری نقل شده است:

• امام علی(ع): «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است». به دلیل این که (در سوره اعراف، آیه ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: ﴿وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ؛ و نماز را بر پا می‌دارند، ما پاداش نكوكاران را تباه نمی‌گردانيم‏﴾
• امام صادق(ع) در تفسیر آیه ۱۵ سوره روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی(ع) و شیعیانش می‌باشد». این نوع روایات در بیان مصداق کامل آیه است.

ویژگی‌ها و آثار عمل صالح

1. آیه ۱۵ سوره روم، اشاره به دو مرتبه علم و عمل در کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده است.
2. عمل صالح، عملی است که عقل و منطق و قانون آن را نیکو بداند.
3. از ریا و عُجب و از هوی و هوس و از هرگونه نقصانی خالی باشد.
4. نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه خداوند باشد.

معنای عمل صالح در قرآن کریم بیان نشده است، اما آثاری را برای آن ذکر کرده‌ است:

• عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، ﴿وَ الَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِم‏؛ و آنان را كه در پى خشنودى پروردگارشان شكيبايى پيشه می‌كنند.﴾(رعد:۲۲)

۲. قرآن کریم اثر دیگر عمل صالح را این گونه دانسته که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد. در این باره فرموده: ﴿ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا؛ ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند.﴾(قصص:۸۰)

۳. اثر دیگر عمل صالح این است که عمل صالح کلمه طیب که همان اعتقاد به توحید است را به سوی خدا بالا می‌برد، ﴿إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه؛ کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.﴾(فاطر:۱۰)

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش، ج۲۱، ص۳۳۶.

۲ـ تفسیر هدایت، مترجمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۴۹ و ج۴، ص۱۱۷.

۳ـ تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبائی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۵۰۳.