مسلم بن حجاج نیشابوری: تفاوت میان نسخهها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
مسلم بن حجاج چه کسی بوده و کتاب صحیح مسلم چه جایگاهی در میان اهل سنت دارد؟ | مسلم بن حجاج چه کسی بوده و کتاب صحیح مسلم چه جایگاهی در میان اهل سنت دارد؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}}'''مسلم بن الحجاج نیشابوری''' (۲۰۶ ـ ۲۶۱ق) صاحب کتاب مشهور [[صحیح مسلم]] است. این کتاب از بزرگترین و مهمترین کتابهای حدیثی | {{پاسخ}}'''مسلم بن الحجاج نیشابوری''' (۲۰۶ ـ ۲۶۱ق) صاحب کتاب مشهور [[صحیح مسلم]] است. این کتاب از بزرگترین و مهمترین کتابهای حدیثی اهلسنت است. مسلم بن حجاج از بزرگان اهل حدیث و محدّث معروف اهلسنت است که علمای اهل سنت از او به عنوان یکی از بزرگان حدیثی خود یاد میکنند. جایگاه او در میان اهل سنت، کم نظیر است و عالمان اهل سنت معتقد به وثاقت او هستند و کتاب او را از معتبرترین و باارزشترین کتابهای حدیثی میدانند. | ||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
کتاب صحیح مسلم با نام اصلی «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» یکی از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهمترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام میباشد که توسط مسلم بن حجاج نگاشته شده است.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح میدهند.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.</ref>[[پرونده:صحیح مسلم.jpg|بندانگشتی| کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج|296x296پیکسل]] | کتاب صحیح مسلم با نام اصلی «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» یکی از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهمترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام میباشد که توسط مسلم بن حجاج نگاشته شده است.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح میدهند.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.</ref>[[پرونده:صحیح مسلم.jpg|بندانگشتی| کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج|296x296پیکسل]] | ||
صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.</ref> صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.</ref> برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.<ref>صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref> | صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.</ref> صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.</ref> برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.<ref>صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref> | ||
صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده و با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه مییابد.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.</ref> بسیاری از علمای اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل سنت چنان زیاد است که میگویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> در این کتاب، احادیث مرفوعی که به صورت تعلیق روایت شدهاند، نسبت به صحیح بخاری بسیار کمتر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمیکند.<ref>جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.</ref> | صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده و با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه مییابد.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.</ref> بسیاری از علمای اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل سنت چنان زیاد است که میگویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> در این کتاب، احادیث مرفوعی که به صورت تعلیق روایت شدهاند، نسبت به صحیح بخاری بسیار کمتر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمیکند.<ref>جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.</ref> | ||
صحیح مسلم در زمرهٔ [[صحاح سته]] ([[صحیح بخاری]]، صحیح مسلم، [[سنن ابوداود]]، [[سنن ترمذی]]، [[سنن نسائی]]، [[سنن ابن ماجه]]) قرار میگیرد. بعضی، صحیح مسلم را به جهت پارهای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح دادهاند. به نحوی که [[شیخ ابو عمرو بن صلاح]] (درگذشت ۶۴۳ق) از عالمان اسلامی میگوید | صحیح مسلم در زمرهٔ [[صحاح سته]] ([[صحیح بخاری]]، صحیح مسلم، [[سنن ابوداود]]، [[سنن ترمذی]]، [[سنن نسائی]]، [[سنن ابن ماجه]]) قرار میگیرد. بعضی، صحیح مسلم را به جهت پارهای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح دادهاند. به نحوی که [[شیخ ابو عمرو بن صلاح]] (درگذشت ۶۴۳ق) از عالمان اسلامی میگوید تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح بودن آن کرده است، صد در صد صحیح میباشد.<ref>قادری، عبدالهادی، [http://www.abdulhadi55.blogfa.com/post/5 مختصر از زندگینامه امام مسلم نیشابوری]، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> [[علامه نووی]] (درگذشت ۶۷۱ق) در مقدمهٔ شرح صحیح مسلم بن حجاج نیشابوری میگوید: علما بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیحتر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. و این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.</ref> او در مقدمه شرح خود از مسلم نقل میکند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمعآوری و انتخاب کردهام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.»<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.</ref> | ||
وجود راویان ضعیف، مانند [[ابو هریره]]، [[ابوموسی اشعری]]، [[عمرو بن عاص]]، [[عبدالله بن زبیر]] و عمران بن حیطان و وجود روایاتی که مخالف ادلهٔ قطعی عقلی و شرعی است، از ضعفهای کتاب صحیح مسلم میباشد.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.</ref> | وجود راویان ضعیف، مانند [[ابو هریره]]، [[ابوموسی اشعری]]، [[عمرو بن عاص]]، [[عبدالله بن زبیر]] و عمران بن حیطان و وجود روایاتی که مخالف ادلهٔ قطعی عقلی و شرعی است، از ضعفهای کتاب صحیح مسلم میباشد.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.</ref> برخی از علمای اهل سنت اعتبار همه حدیثهای صحیح مسلم را قبول ندارند.<ref>عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == |
نسخهٔ ۲۵ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۲۲
مسلم بن حجاج چه کسی بوده و کتاب صحیح مسلم چه جایگاهی در میان اهل سنت دارد؟
مسلم بن الحجاج نیشابوری (۲۰۶ ـ ۲۶۱ق) صاحب کتاب مشهور صحیح مسلم است. این کتاب از بزرگترین و مهمترین کتابهای حدیثی اهلسنت است. مسلم بن حجاج از بزرگان اهل حدیث و محدّث معروف اهلسنت است که علمای اهل سنت از او به عنوان یکی از بزرگان حدیثی خود یاد میکنند. جایگاه او در میان اهل سنت، کم نظیر است و عالمان اهل سنت معتقد به وثاقت او هستند و کتاب او را از معتبرترین و باارزشترین کتابهای حدیثی میدانند.
زندگینامه
ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری از محدثان اهل سنت که در سال ۲۰۴ و به قولی ۲۰۶ هجری در نیشابور متولد شد.
مسلم بن حجاج بن مسلم قشیری نیشابوری، یکی از ائمه حدیثی اهل سنت است،[۱] وی صاحب کتاب «صحیح» که یکی از کتابهای ششگانه و مورد اعتماد نزد اهلسنت است میباشد. او در نیشابور متولد شد و به شهرهای حجاز و مصر و شام و عراق هجرت نمود و کتاب صحیح را تصنیف کرد.[۲] وی در سال ۲۶۱ هـ ق در نیشابور از دنیا رفت.[۳] از مقدمهای که مسلم در کتاب صحیح آورده است، روشن میشود که او در عصری زندگی میکرد که کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.[۴]
مسلم بن حجاج قشیری به طایفه بنی قشیر که قبیله معروفی از عرب است منسوب است اما به سبب زادگاهش به مسلم نیشابوری هم مشهور است.[۵]
اساتید:
- محمد بخاری (درگذشت ۲۵۶ق)
- احمد بن حنبل (درگذشت ۲۴۱ق)
- اسحاق بن راهویه (درگذشت ۲۳۷ق)
- ابوزُرعه رازی (درگذشت ۲۶۴ق)
- قتیبة بن سعید (درگذشت ۲۴۰ق)
- یحیی بن یحیی تمیمی منقری
شاگردان:
- یعقوب بن اسحاق ابوعوانه (درگذشت ۳۱۶ق)
- محمد ترمذی (درگذشت ۲۷۹ق)
- ابن ابی حاتم رازی (درگذشت ۳۲۷ق)
- ابراهیم بن محمّد بن سفیان (درگذشت ۲۴۹ق)
- احمد بن سلمه.[۶]
جایگاه
علمای اهلسنت، بر وثاقت و جلالت مسلم بن حجاج تأکید دارند.[۷] پیشوایان حدیث مسلم بن حجاج را ستایش نموده و به نیکی و احترام از او یاد کردهاند. از جامعترین اوصافی که در مورد او آمده است، سخن قاضی عیاض اندلسى (درگذشت ۵۴۴ق) است که میفرماید: «او یکی از پیشوایان امت اسلام و از حافظان حدیث و نویسندگان زبردست است. چندین فرد از بزرگان قدیم و جدید ایشان را ستودهاند و بر امامت و پیشوایی ایشان و صحت احادیث و قدرت والای تمییز و مورد اطمینان بودن و قبول احادیث وی، اجماع کردهاند».[۸]
در مورد مکانت و بزرگی و زکاوت و علو مرتبه علمی مسلم، دانشمندان زمان با هم اتفاق نظر دارند. در این مورد حافظ ابوعلی نیشابوری میگوید: در علم حدیث کتابی صحیحتر از کتاب امام مسلم وجود ندارد. محمد بن بشار به زمینهٔ دیگری از مراتب مسلم اشاره نموده و میگوید:«حفّاظ دنیا چهار تن هستند؛ بوزرعه در ری، مسلم در نیشابور، عبدالله دارمی در سمرقند، محمد بن اسماعیل در بخارا.»[۹]
آثار
از مسلم غیر از «صحیح» کتابهای دیگری از جمله
- مسند الکبیر علی اسماء الرجال
- الجامع (الکبیر) علی الابواب
- کتاب العلل
- کتاب التمییز
- کتاب اوهام المحدثین
- کتاب الافراد المخضرمین
- کتاب طبقات التابعین
- کتاب من لیس له الا راو واحد
- کتاب سوالاته لاحمدبن حنبل
- کتاب الاقران
- کتاب افراد الشامیین
- کتاب حدیث عمرو بن شعیب[۱۰]
صحیح مسلم
کتاب صحیح مسلم با نام اصلی «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» یکی از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهمترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام میباشد که توسط مسلم بن حجاج نگاشته شده است.[۱۱] پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح میدهند.[۱۲]
صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.[۱۳] صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.[۱۴] برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.[۱۵]
صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده و با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه مییابد.[۱۶] بسیاری از علمای اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل سنت چنان زیاد است که میگویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است.[۱۷] در این کتاب، احادیث مرفوعی که به صورت تعلیق روایت شدهاند، نسبت به صحیح بخاری بسیار کمتر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمیکند.[۱۸]
صحیح مسلم در زمرهٔ صحاح سته (صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن نسائی، سنن ابن ماجه) قرار میگیرد. بعضی، صحیح مسلم را به جهت پارهای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح دادهاند. به نحوی که شیخ ابو عمرو بن صلاح (درگذشت ۶۴۳ق) از عالمان اسلامی میگوید تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح بودن آن کرده است، صد در صد صحیح میباشد.[۱۹] علامه نووی (درگذشت ۶۷۱ق) در مقدمهٔ شرح صحیح مسلم بن حجاج نیشابوری میگوید: علما بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیحتر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. و این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.[۲۰] او در مقدمه شرح خود از مسلم نقل میکند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمعآوری و انتخاب کردهام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.»[۲۱]
وجود راویان ضعیف، مانند ابو هریره، ابوموسی اشعری، عمرو بن عاص، عبدالله بن زبیر و عمران بن حیطان و وجود روایاتی که مخالف ادلهٔ قطعی عقلی و شرعی است، از ضعفهای کتاب صحیح مسلم میباشد.[۲۲] برخی از علمای اهل سنت اعتبار همه حدیثهای صحیح مسلم را قبول ندارند.[۲۳]
منابع
- ↑ مسلم بن حجّاج قشیری، مقدمه صحیح مسلم، تصحیح: محمد سالم هاشم، طبعه الاولی، دارالکتب العلمیه، بیروت جا، ص۵ (۱۴۱۵ق) و عثمان الذهبی، سید اعلام البنلاء، الطبعه الثامنه، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ ق، ج۱۲، ص۵۶۶.
- ↑ سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.
- ↑ عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۷۴.
- ↑ مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.
- ↑ صالحی، محیی الدین، شرح حال و زندگی اصحاب کتب سته، نشر عقیده، به نقل از: صالحی، محیی الدین، زندگینامه امام مسلم و چگونگی تدوین صحیح مسلم، سایت نوگرا، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ شناخت نامه حدیث ج ۳ ص ۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ شناخت نامه حدیث ج ۳ ص ۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ تمام، احمد، امام مسلم نیشابوری و صحیح وی؛ سفری با جاودانگی، مرکز مطالعات احتماعی بینش، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۸، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگینامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.
- ↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.
- ↑ صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.
- ↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.
- ↑ قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگینامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.
- ↑ عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.