دعای قاموس

سؤال

درباره دعای قاموس توضیح دهید؟

دعای قاموس که قاموس القدرة و سیفی صغیر نیز خوانده می‌شود، دعایی است با محتوای عرفانی و منسوب به امام علی(ع).

خواسته اصلی دعاکننده در این دعا عزت و قوت مادی و معنوی با تکیه بر حمایت و قدرت الهی است. در این دعا حفاظتِ دعاکننده از شر دشمنان و حسودان در پناه لطف الهی درخواست گردیده است. این دعا با توجه به مضامینی که دارد مورد توجه عالمان علوم غریبه قرار گرفته است. البته سند این دعا را ضعیف دانسته‌اند.

سند

دعای سیفی صغیر یا قاموس اولین بار در کتاب صحیفه ثانیه علویه محدث نوری آمده است. محدث نوری در مقدمه این دعا اشاره می‌کند که این دعا را در مجامع متعدد روایی، که بعضی با ارزش و عتیق بوده‌اند، دیده است. او از اشتهار متن دعا نیز خبر می‌دهد و این اشتهار را کمتر از اشتهار مناجات خمس عشر نقل شده از امام سجاد(ع) نمی‌داند. محدث نوری با وجود این دو شاخص متذکر می‌شود که این دعا را در مآخذ قابل اعتماد ندیده است. این موضوع موجب شده است که او فقط اصل این دعا را در کتاب خود بیاورد. محدث نوری این کار را از باب تسامح در ادله سنن و به تأسی از علمای اعلامی که این دعا را در آثار خود نقل می‌کرده‌اند بر می‌شمرد. شیخ عباس قمی، محدث بزرگ متأخر شیعه و شاگرد محدث نوری، نیز در کتاب دعای مشهور خود مفاتیح الجنان این دعا را آورده است. او توضیحات استاد خود را عیناً در مقدمه این دعا نقل کرده و با این کار نظر محدث نوری درباره این دعا را تأیید کرده است.

محمد سَنَد، فقیه معاصر شیعه و متخصص رجال و درایه حدیث، درباره جایگاه سندی دعای قاموس بر اهمیت و لزوم استناد دعا به معصومین(ع) به دلیل عصمت و اطلاع آنان بر حقایق امور تأکید می‌کند. او با اتکا به قاعده من بلغ توسل به متون دعایی که به لحاظ سندی قابل استناد به معصوم(ع) نیستند را ممکن می‌داند. از نظر او دعای قاموس هم شامل این قاعده است.

محتوا و مضامین

دعای سیفی صغیر یا قاموس دعای کوتاهی است. این دعا با جمله «ربِّ اَدْخلنی فی لُجَّةِ اَحَدِیَّتِک؛ پروردگارا مرا در ژرفای دریای یگانگی‌ خود وارد ساز» آغاز می‌شود و با صلوات بر پیامبر(ص) و خاندان او پایان می‌یابد. متن دعا حاوی مضامین توحیدی در قالب عباراتی فخیم و پیچیده است که شباهت به برخی دیگر از دعاهای امام علی(ع) از جمله دعای صباح دارد. این موضوع باعث توجه و علاقه برخی عرفای شیعه معاصر به این دعا شده است. سید محمدحسین حسینی طهرانی، از علما و عرفای معاصر، این دعا را دارای مضامین عالی توحیدی می‌داند. او معتقد است که عظمت مقام عبودیت امیرالمؤمنین(ع) در این دعا ظهور و بروز دارد.

محدث نوری از توجه «ارباب الطلسمات و التسخیرات» (افرادی که به علوم غریبه می‌پردازند) به این دعا به دلیل مضامین خاص آن خبر داده است. توجهی که از خلال شروح غریبی که بر این دعا نوشته‌اند مشخص می‌شود. او افزوده است که این افراد برای این دعا آثار عجیبی برشمرده‌اند. محدث نوری از نقل این شروح و آثار به دلیل عدم اعتماد به این مطالب خودداری کرده است.

متن دعا

دعای قاموس

مـتـن

ترجمه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ رَبِّ أَدْخِلْنِى فِى لُجَّةِ بَحْرِ أَحَدِيَّتِكَ، وَطَمْطَامِ يَمِّ وَحْدانِيَّتِكَ، وَقَوِّنِى بِقُوَّةِ سَطْوَةِ سُلْطانِ فَرْدانِيَّتِكَ، حَتَّىٰ أَخْرُجَ إِلىٰ فَضَاءِ سَعَةِ رَحْمَتِكَ، وَفِى وَجْهِى لَمَعاتُ بَرْقِ الْقُرْبِ مِنْ آثارِ حِمايَتِكَ، مَهِيباً بِهَيْبَتِكَ، عَزِيزاً بِعِنايَتِكَ، مُتَجَلِّلاً مُكَرَّماً بِتَعْلِيمِكَ وَتَزْكِيَتِكَ، وَأَلْبِسْنِى خِلَعَ الْعِزَّةِ وَالْقَبُولِ، وَسَهِّلْ لِى مَناهِجَ الْوُصْلَةِ وَالْوُصُولِ، وَتَوِّجْنِى بِتاجِ الْكَرامَةِ وَالْوَقارِ، وَأَلِّفْ بَيْنِى وَبَيْنَ أَحِبَّائِكَ فِى دارِ الدُّنْيا وَدارِ الْقَرارِ، وَارْزُقْنِى مِنْ نُورِ اسْمِكَ هَيْبَةً وَسَطْوَةً تَنْقادُ لِىَ الْقُلُوبُ وَالْأَرْواحُ، وَتَخْضَعُ لَدَىَّ النُّفُوسُ وَالْأَشْباحُ، يَا مَنْ ذَلَّتْ لَهُ رِقابُ الْجَبابِرَةِ، وَخَضَعَتْ لَدَيْهِ أَعْناقُ الْأَكاسِرَةِ، لَامَلْجَأَ وَلَا مَنْجٰا مِنْكَ إِلّا إِلَيْكَ، وَلَا إِعانَةَ إِلّا بِكَ، وَلَا اتِّكاءَ إِلّا عَلَيْكَ؛ ادْفَعْ عَنِّى كَيْدَ الْحاسِدِينَ، وَظُلُماتِ شَرِّ الْمُعانِدِينَ، وَارْحَمْنِى تَحْتَ سُرادِقَاتِ عَرْشِكَ يَا أَكْرَمَ الْأَكْرَمِينَ، أَيِّدْ ظاهِرِى فِى تَحْصِيلِ مَراضِيكَ، وَنَوِّرْ قَلْبِى وَسِرِّى بِالاطِّلاعِ عَلىٰ مَناهِجِ مَساعِيكَ، إِلٰهِى كَيْفَ أَصْدُرُ عَنْ بابِكَ بِخَيْبَةٍ مِنْكَ، وَقَدْ وَرَدْتُهُ عَلىٰ ثِقَةٍ بِكَ ؟! وَكَيْفَ تُؤْيِسُنِى مِنْ عَطائِكَ وَقَدْ أَمَرْتَنِى بِدُعائِكَ ؟!وَهَا أَنَا مُقْبِلٌ عَلَيْكَ، مُلْتَجِئٌ إِلَيْكَ، باعِدْ بَيْنِى وَبَيْنَ أَعْدائِى كَما باعَدْتَ بَيْنَ أَعْدائِى، اخْتَطِفْ أَبْصارَهُمْ عَنِّى بِنُورِ قُدْسِكَ وَجَلالِ مَجْدِكَ، إِنَّكَ أَنْتَ اللّٰهُ الْمُعْطِى جَلائِلَ النِّعَمِ الْمُكَرَّمَةِ لِمَنْ نَاجَاكَ بِلَطائِفِ رَحْمَتِكَ، يَا حَىُّ يَا قَيُّومُ، يَا ذَا الْجَلالِ وَالْإِكْرامِ وَصَلَّى اللّٰهُ عَلىٰ سَيِّدِنا وَنَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ.

به نام خداوند بخشنده مهربان. پروردگارا مرا در ژرفای دریای یگانگی‌ات و در میان اقیانوس یکتایی‌ات وارد ساز و با نیروی چیرگی سلطنت فرد و تنهایت، توانمند گردان تا به فضای بی‌کران رحمتت درآیم، درحالی‌که در چهره‌ام درخشندگی‌های پرتو قرب از آثار حمایتت فروزان باشد و به شوکتت پرشکوه باشم و به توجهت توانمند باشم و به آموزش و پرورشت بزرگ و بزرگوار باشم، خدایا لباس‌های توانمندی و قبولی را بر من بپوشان و برایم راه‌های پیوند و پیوستگی را هموار کن و به تاج کرامت و وقار تاجدارم نما و میان من و شیفتگانت در دنیا و آخرت پیوند انداز و از نور نامت شوکت و قوّتی به من عطا کن که دل‌ها و جان‌ها مطیع من گردند و نفوس و بدن‌ها نزد من فروتن شوند، ای آن‌که گردن گردنکشان برایش خوار گشته و پادشاهان در پیشگاهش فروتن شده‌اند، پناهگاه و راه رهایی از تو جز به تو نیست و کمکی نیست جز به‌وسیله تو و تکیه‌گاهی نیست جز بر تو؛ خدایا! بداندیشی حسودان و تیرگی‎های شرّ دشمنان را از من دور کن و به من زیر سراپرده‌های عرشت رحمت آر، ای گرامی‌ترین گرامیان، ظاهر هستی‌ام را در به دست آوردن خشنودی‌ات نیرومند کن و قلب و نهادم را با آگاهی بر راه‌های رسیدن به پیشگاهت روشن ساز. خدایا چگونه از در خانه‌ات مأیوس و ناامید بازگردم درحالی‌که با اعتماد به تو وارد آن شدم و چگونه از عطایت ناامیدم می‌کنی درحالی‌که مرا به دعا در پیشگاهت فرمان دادی، اینک به تو روی آورده‌ام و از تو پناه می‌جویم، بین من و دشمنانم دوری انداز، چنان‌که بین دشمنانم دوری انداختی، به نور پاک و عظمت و بزرگواری‌ات دیدگان دشمنانم را از دیدن من نابینا کن، به یقین تو، خدای عطابخش نعمت‌های بزرگ و باارزش به بندگان رازو و نیاز خویش هستی که با لطائف رحمتت تو را می‌خوانند، ای زنده، ای پاینده‌، ای صاحب بزرگی و مهمان‌نوازی و درود خدا بر مولای ما و پیامبر ما محمّد و بر همه خاندان پاک و پاکیزه‌اش.