کافی‌بودن خدا بر توکل‌کننده

سؤال

سؤال: منظور از عبارت «وَمَن يَتَوَكَّل عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسبُهُ» ؛ « و هرکه به خدا توکل کند، او برایش بس است» چيست؟

کافی بودن خداوند برای توکل کننده به معنای آن است که چون خدا مسبب الاسباب است و همه چیز تحت قدرت او ست، هر چه را او اراده کند، همان می‌شود و توکل به غیر خدا چنین نیست.

متن آیه

﴿ وَمَن يَتَوَكَّل عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسبُهُ

هرکه به خدا توکل کند، او برایش بس است.

طلاق:۳

﴾

توكل از ماده وكالت و به معناي اعتماد نمودن و سپردن كارها به ديگران است. توکل به خدا، اعتماد و اطمینان قلبی بنده در جمیع امور خود به خدا و حواله کردن نتیجه همۀ کارهای خود به او و تکیه بر حول و قوۀ الهی نمودن است.

توکل به معنی انتخاب وكيل و اعتماد بر ديگری است، هر قدر وكيل توانايي و آگاهي بیشتری داشته باشد شخص موكِل احساس آرامش بيشتری مي‏كند. از آنجا كه علم خدا بي پايان و تواناييش نامحدود است، انسان با توكل آرامش فوق‏العاده احساس مي‏كند، در برابر مشكلات و حوادث مقاوم مي‏شود، از دشمنان نيرومند و خطرناک نمي‏هراسد، در سختي‌ها خود را در بن بست نمي‏بيند و پيوسته راه خود را به سوي هدف ادامه مي‏دهد. انساني كه بر خدا توكل دارد هرگز احساس حقارت و ضعف نمي‏كند بلكه به اتكاي لطف خدا و علم و قدرت بي‌پايان او خود را پيروز و فاتح مي‏بيند و حتي شكست‏هاي مقطعي او را مايوس نمي‏سازد. منشاء پیدایش چنین حالتی در روح انسان‌ها، اعتقاد و جزم به این است که فاعلِ موثری‌ جز خدا نیست و سایر نیروها و قدرت‌ها به او برمی‌گردد، اوست که به هر کاری قادر است‌:

﴿إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ؛ همانا خداوند بر هر چيز تواناست.﴾(بقره:۲۰)

توكل اين نيست كه انسان فقط مشغول عبادت باشد و دست از كسب و كار بردارد. پيامبر گرامى(ص)، گروهى را كه به بهانه توکل بر خدا دنبال كشت و كار نمى‌روند، سربار جامعه دانست.

در نگرش علامۀ طباطبایی خدا کفایت کننده و وکیل كسى است كه بر خدا توكل كند، از هواهاى نفسانی دوری کند، اراده خدا را بر اراده خود مقدم بدارد و عملى را كه خدا از او مى‏خواهد بر عملى كه خودش دوست دارد ترجيح بدهد. تمامى سبب‌ها به خدا منتهى مى‏شود، وقتى او چيزى را اراده كند به جا مى‏آورد، بدون اينكه اراده‏اش دگرگونى پذيرد، پس تنها خدا براى هر كس كه بر او توكل كند كافى است و هيچ سبب ديگر چنين نيست.

مطالعه بیشتر

• بررسی روانی و قرآنی توکل، خاستگاه، موضوع و نتیجه؛ علی منذر.
• توکل به خدا راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان؛ محمد صادق شجاعی.