انفاق در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
انفاق به معنی پرداختن بخشی از آنچه خدا روزی کرده است در راه خدا.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی</ref> | انفاق به معنی پرداختن بخشی از آنچه خدا روزی کرده است در راه خدا.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی</ref> | ||
انفاق از مهمترین مفاهیم اخلاقی و با فضیلت‌ترین اموری است که در قرآن بدان تأکید فراوان شده است. خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.<ref>آیه ۱۱ سوره حدید. و آیه ۶۰ سوره انفال. و آیه ۲۱ سوره توبه</ref> و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.<ref>آیه ۲۶۱ سوره بقره، آیه ۵۴ سوره قصص</ref> و برای انفاق کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.<ref>سوره بقره آیه ۲۷۴</ref>در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب [[زکات]]، [[خمس]]، [[صدقه]]، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. همچنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد.<ref>تفسیر نور، ج۹، ص۴۶۱</ref> خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است | انفاق از مهمترین مفاهیم اخلاقی و با فضیلت‌ترین اموری است که در قرآن بدان تأکید فراوان شده است. خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.<ref>آیه ۱۱ سوره حدید. و آیه ۶۰ سوره انفال. و آیه ۲۱ سوره توبه</ref> و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.<ref>آیه ۲۶۱ سوره بقره، آیه ۵۴ سوره قصص</ref> و برای انفاق کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.<ref>سوره بقره آیه ۲۷۴</ref>در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب [[زکات]]، [[خمس]]، [[صدقه]]، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. همچنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد.<ref>تفسیر نور، ج۹، ص۴۶۱</ref> خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است.<ref>سوره بقره آیه ۱۹۵</ref> در آیه‌ای با لحنی عتاب‌آلود می‌فرماید در حالی همه چیز به خداوند تعلق دارد چرا در راه خدا انفاق نمی‌کنید.<ref>سوره حدید آیه ۱۰</ref> | ||
انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد که هم یک انسان را از لحاظ معنوی به رتبه‌های رفیعی می‌رساند و هم سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌شود. | انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد که هم یک انسان را از لحاظ معنوی به رتبه‌های رفیعی می‌رساند و هم سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌شود. | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
== مستحق انفاق == | == مستحق انفاق == | ||
طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه‌ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:{{قرآن|ترجمه=صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۶۰}} قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را | طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه‌ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:{{قرآن|ترجمه=صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۶۰}} قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحب نموده است.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref> | ||
== چگونگی انفاق کردن == | == چگونگی انفاق کردن == | ||
نسخهٔ ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۱۲
انفاق از مهمترین و محوری‌ترین مولفه‌های دینداری است که در قرآن بارها بدان تأکید و سفارش شده است و برای آن ثواب و اجر بزرگی معین گردیده است.
فقرا، محرومان، یتیمان، در راه‌ماندگان و بینوایان و.. افرادی هستند که مستحق گرفتن انفاق هستند. انفاق از ویژگی انسان‌هایی است که خدا به آنها وعده بهشت را می‌دهد. انفاق‌کنندگان در قرآن مؤمنان و متقین و نیکوکاران هستند. انفاق در کنار اوصافی همچون ایمان به غیب، صبر، نیکی، برپاداشتن نماز و … آمده است که از خصوصیات اصلی یک مسلمان محسوب می‌شود.
تزکیه، طهارت انسان و مقامات معنوی و رفع فقر از جامعه از آثار انفاق شمرده می‌شود.
فضیلت و اهمیت انفاق
انفاق به معنی پرداختن بخشی از آنچه خدا روزی کرده است در راه خدا.[۱]
انفاق از مهمترین مفاهیم اخلاقی و با فضیلت‌ترین اموری است که در قرآن بدان تأکید فراوان شده است. خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.[۲] و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.[۳] و برای انفاق کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.[۴]در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب زکات، خمس، صدقه، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. همچنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد.[۵] خداوند بارها در قرآن امر به انفاق کرده است.[۶] در آیه‌ای با لحنی عتاب‌آلود می‌فرماید در حالی همه چیز به خداوند تعلق دارد چرا در راه خدا انفاق نمی‌کنید.[۷]
انفاق دو وجه و کارکرد عبادی و اجتماعی دارد که هم یک انسان را از لحاظ معنوی به رتبه‌های رفیعی می‌رساند و هم سبب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه می‌شود.
از ویژگی‌های دینداری و مسلمان بودن انفاق کردن است. در بسیاری از آیات قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق کردن سفارش و تأکید می‌کند. یکی از بزرگترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و به طرق و انحای گوناگون، مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.[۸]
خداوند در قرآن فرموده است هرچه که انفاق کنید خدا عوضش را می‌دهد.[۹] در آیه‌ای انفاق را به بذری تشبیه می‌کند که به هفتصد دانه تبدیل می‌گردد.[۱۰] مفسران ذیل آیات انفاق گفته‌اند آنچه در راه خدا انفاق گردد یک تجارت پر سود است، چرا که خداوند عوض آن را بر عهده گرفته است.[۱۱]
تزکیه
تزکیه و پاک شدن از آثار مهم انفاق است: ﴿الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ؛ همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.﴾(لیل:۱۸) مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند تعبیر به یتزکی در حقیقت اشاره به قصد قربت و نیت خالص است.[۱۲] مطابق قرآن، انفاق سبب از بین بردن سیئات (گناهان) می‌شود.[۱۳] در آیه ۹۲ سوره آل عمران گفته شده انسان به نیکی نمی‌رسد مگر آنکه از آنچه دوست دارد انفاق کند. سرّ اين‌كه انفاق باعث فلاح و رستگارى انسان مى‌شود نيز اين است كه بندهاى تعلق را از دل و روح آدمى باز مى‌كند.[۱۴]
شهید مطهری درباره انسان‌ساز بودن انفاق می‌گوید اینکه انسان چیزی داشته باشد و از خود جدا کند و مظهر رحمانیت پروردگار بشود، نقش بزرگی در ساختن انسان دارد.[۱۵]صاحب مجمع البیان می‌فرماید: «منفق می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و در این انفاقش ریاء و خودنمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»[۱۶]
رفع فقر
گسترده‌ترین موضوع قرآنی در رابطه با وظایف اقتصادی انفاق است. این کلمه بیش از هشتاد بار در قرآن با تعبیرهای مختلف آمده و مسلمانان را تشویق به پرداخت قسمتی از عطایای الهی به دیگران کرده است.[۱۷]
یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسانها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آن‌طور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات لاینحل جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. مفسران می‌گویند یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود. اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی که یکی از مهمترین آنها انفاق و کمک مالی به دیگران است.[۱۸]
کمک به دیگران و سعی در رفع فقر جامعه از مصادیق اعمال صالح است که قرآن بسیار بر آن تأکید دارد. خداوند کسانی که طلا و نقره دخیره می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک وعده داده است.[۱۹] عمل ثروت‌اندوزی و عدم انفاق در تعالیم دین ممنوع شده و ثروت‌اندوزان سخت نکوهش شده‌اند.[۲۰]
اوصاف انفاق‌کنندگان
انفاق‌کنندگان در قرآن همان متقین و نیکوکاران و مؤمنان و مفلحون و فائزون و محسنین و فروتنان هستند. در قرآن آمده است همانان که به غیب ایمان دارند و نماز را برپامی‌دارند کسانی هستند که انفاق می‌کنند.[۲۱]
در آیه‌ای دیگر با برشمردن اقسام نیکی، یکی از نیکی‌ها را انفاق می‌داند و اینان را همان صادقین و متقین می‌داند.[۲۲] در آیه ۱۶ سوره تغابن آنان را مفلحون (رستگاران) نام می‌برد. و به کسانی که با مال و جانشان جهاد می‌کنند فائزون می‌نامد.[۲۳] در سوره آل‌عمران آمده که در فراخی و تنگی و هر شرایطی انفاق می‌کنند و و خداوند اینها را دوست دارد.[۲۴] یکی از اوصاف پرهیزکاران این است که برای اموال خود حقی معین برای فقرا و محرومان قرار داده‌اند.[۲۵]و در اوصاف فروتنان می‌گوید صبور هستند و برپادارنده نماز هستند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.[۲۶]
در بیان ویژگی‌های مؤمنان می‌فرماید همانان هستند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند و با مال و جانشان در راه خدا جهاد می‌کنند. اینان همان صادقون هستند.[۲۷] در جاهایی از قرآن که بحث ایمان را مطرح می‌کند انفاق را از ارکان ایمان می‌داند. اهمیت و عظمت انفاق و گذشت‌های مالی به حدی است که در ردیف مسائل اصولی اسلام قرار گرفته است.[۲۸]
مستحق انفاق
طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه‌ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:﴿صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.﴾(توبه:۶۰) قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحب نموده است.[۲۹]
چگونگی انفاق کردن
خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،[۳۰] اما انفاق پنهان را بهتر می‌داند.[۳۱] مفسران اعتقاد دارند برای انفاق پنهان و آشکار فواید زیادی مترتب است. انفاق آشکار، مردم را دعوت به این کار نیک می‌کند و جامعه را به این موضوع تشویق می‌کند. اما انفاق پنهان به دور از ریا و منت و آزار و تحقیر فقیران است. و آثار معنوی و روحی زیاد و عظیمی دارد.[۳۲] از آنجا که در فرهنگ قرآنی، ارتقاء شخصیت معنوی انسان، غایت اصلی انفاق شمرده می‌شود، آنچه به این عمل معنا می‌بخشد، نیت است و بنابراین، هرگونه انفاقی بر پایه ریا، بی‌ارزش دانسته شده است.[۳۳] تا زمانی که انفاق در راه خدا باشد و نه برای برتری‌جویی بر مردم، یک عمل صالح خواهد بود.[۳۴]
انفاق باید به هدف طلبیدن رضای خدا باشد.[۳۵] نه برای ارضای جاه‌طلبی و نه در راه اطفای شهوات نفسانی.[۳۶] انفاق اگر همراه با منت باشد تمام اجر آن را از بین می‌برد.[۳۷] در قرآن آمده است که تنها اگر انفاق با منت و آزار همراه نباشد پاداش آن نزد خداوند محفوظ است.[۳۸]
مطالعه بیشتر
- انفاق، تفسیر قرآن، امام موسی صدر، مترجم علیرضا محمودی، موسسه امام موسی صدر.
منابع
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاالدین خرمشاهی
- ↑ آیه ۱۱ سوره حدید. و آیه ۶۰ سوره انفال. و آیه ۲۱ سوره توبه
- ↑ آیه ۲۶۱ سوره بقره، آیه ۵۴ سوره قصص
- ↑ سوره بقره آیه ۲۷۴
- ↑ تفسیر نور، ج۹، ص۴۶۱
- ↑ سوره بقره آیه ۱۹۵
- ↑ سوره حدید آیه ۱۰
- ↑ تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷
- ↑ سوره بقره آیه ۲۷۲، سوره فاطر آیه ۲۹، سوره سبأ آیه ۳۹
- ↑ سوره بقره آیه ۲۶۱، مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره ۹ (۸۰) , سبحانی، جعفر؛ مثل‌های زیبای قرآن
- ↑ تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۱۱۷
- ↑ سوره توبه آیه ۱۰۳
- ↑ سوره بقره آیه ۲۷۱
- ↑ رستگاران، مصباح یزدی، محمد تقی، ج۱، ص۵۹
- ↑ مجموعه آثار شهید مطهری، ج۲۶، ص۱۲۶
- ↑ ترجمه مجمع البیان، ج۲۷، ص۱۳۱
- ↑ اسلام دین فطرت، منتظری، حسینعلی، ج۱، ص۵۷۴
- ↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۶
- ↑ سوره توبه آیه ۳۴
- ↑ اسلام دین فطرت، منتظری، حسینعلی، ج۱، ص۵۷۶
- ↑ سوره بقره آیه ۲ و ۳
- ↑ آیه ۱۷۷ سوره بقره
- ↑ آیه ۲۰ سوره توبه
- ↑ آیه ۱۳۴ سوره آل عمران
- ↑ آیه ۱۹ سوره ذاریات
- ↑ آیه ۳۴ و ۳۵ سوره حج
- ↑ آیه ۱۵ سوره حجرات
- ↑ مقاله صدقه و انفاق در آیات و روایات، حسین انصاریان، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر استاد حسین انصاریان،
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷
- ↑ آیه ۲۸۴ سوره بقره
- ↑ سوره بقره آیه ۲۷۱
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۱۰
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۲۹۹
- ↑ احکام عبادات، مدرسی، سید محمد تقی، ج۱، ص۵۲۳
- ↑ سوره بقره آیه ۲۶۵، افق اعلی، محسنی، شیخ محمد آصف، ج۳، ص۱۹۶
- ↑ مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۲۲، ص۱۸۷.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۸
- ↑ سوره بقره آیه ۲۶۲