راه‌های درمان بدبینی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۷

سؤال

راه‌های درمان بدبینی چیست؟

راه‌های درمان بدبینی، ترتیب اثر ندادن به گمان بد، خودتربیتی و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک، است. توجه به پیامدهای بدبینی و فوائد خوش‌بینی نیز در درمان سوء ظن مؤثر دانسته شده است.

تلقین جملات مثبت، مانند «من خوش‌بین هستم»، پرهیز از تَجسّس در کارهای دیگران و دوری از افراد بدبین، از دیگر روش‌های درمان بدبینی است.

یاد خدا

بدبینی گناه است و گناه زمانی انجام می‌گردد که انسان به غفلت دچار شده است؛ بنابراین شخص بدبین باید با ذکر خدا، دعا و قرآن حالت مراقبه را در نَفْس تقویت کرده و با غفلت‌زدایی به درمان بدبینی بپردازد. بر اساس روایتی، امام صادق(ع) سفارش کرده هنگام وسوسه ذکر «لاَ إلَهَ إلاّ الله» گفته شود.^[۱]

توجه به پیامدهای بدبینی

توجه به پیامدهای بدگمانی در درمان آن مؤثر است.^[۲]

بدبینی باعث می‌شود دیگر رذائل اخلاقی، مانند کینه، غیبت، دشمنی و حسادت در انسان ایجاد شود.^[۳] احساس ناامنی در جامعه، از دست دادن دوستان^[۴] و تنهایی،^[۵] از دیگر پیامدهای بدبینی است.

توجه به فوائد خوش‌بینی

توجه به فوائد خوش‌بینی در ایجاد انگیزه برای درمان سوء ظن مؤثر است. برخی از این فوائد که در روایات به آن اشاره شده چنین است:‌

سلامت و نشاط بدنی و روحی؛ افراد خوش بین به مردم، خدا و هستی، از سلامت روانی و بدنی بیشتری برخوردارند.
جلب لطف خدا؛ انسان‌های خوش‌بین مورد لطف خاص خدا قرار می‌گیرند.
خدا طبق گمان بنده خود با او عمل می‌کند؛ اگر انسان به خدا خوش‌بین باشد، خدا نیز برای او خیر و نیکی مُقدّر می‌کند.
استجابت دعا و دفع شر؛
جلب محبت و دوستی؛
کاهش غم و اندوه؛ افراد خوش‌بین در سختی‌ها، یک موقعیت مطلوب می‌بینند و آن را اقبال برای خود می‌دانند.^[۶]

ترتیب اثر ندادن به گمان بد

از راه‌های درمان بدبینی یا کاهش پیامدهای آن، ترتیب اثر ندادن به بدبینی است. ترتیب اثر گاهی قلبی است و به این معنا است که فرد گمان بد را در ذهن پرورش نداده و آن را به باور تبدیل نکند. بر اساس روایتی از پیامبر(ص)، هنگامی که انسان نسبت به کسی گمان بد برد، نباید پیرامون آن جستجو و تحقیق کند.^[۷] در روایتی دیگر، سفارش شده انسان پس از سوء ظن، آن را تصدیق و باور نکند.^[۸]

گاهی ترتیب اثر عملی است و به این معنا است که شخص بر اساس گمان خود عمل نکند. برای نمونه، گمان خود را به صورت یک خبر یقینی بازگو نکند، یا دیگران را تنها به دلیل گمان بد خود، متهم نسازد. ترتیب اثر دادنِ عملی، بیشتر به صورت تهمت، غیبت یا ضایع کردن حقوق دیگران تحقّق می‌پذیرد.^[۹]

خودتربیتی

خود تربیتی دارای مراحلی است که طی آن، فرد به رفتارهای جزئی خود دقت کرده، با الگوی‌های ایده‌آل مقایسه کرده، برای رفتارهای خوب پاداش و برای رفتارهای بد مجازات در نظر می‌گیرد.

فردی که دچار بدبینی است، هر وقت توانست بدبینی نسبت به فردی را در خود از بین ببرد، برای خودش پاداشی در نظر بگیرد، و هر وقت نتوانست، خودش را مجازات کند؛ برای نمونه فردی را که به او بدگمان شده گرامی بدارد، یا به او هدیه بدهد.

نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک

اصالة الصحه قاعده‌ای است که در فقه،‌ اصول و اخلاق کاربرد دارد. معنای اخلاقی آن این است که اگر در رفتار مسلمانی شک شد که عملی که انجام داده، حلال است یا حرام، باید عمل او را بر وجه مباح حمل کرد؛ برای نمونه، اگر فرد شک کند سخنی که فردی از دور گفته، سلام است یا ناسزا، باید آن را سلام محسوب کند.

بنا بر روایتی، پیامبر(ص) به مردم سفارش کرده، برای گفتار و کرداری که از مسلمانان سر می‌زند، عذری پیدا کنند و اگر نیافتند، عذری بتراشند.^[۱۰]

دیگر روش‌‌ها

برای درمان بدبینی راه‌های دیگری نیز گفته شده که برخی از آنها چنین است:‌

تلقین مثبت؛ به‌کار بردن جملات مثبت و تأکیدی مانند «من خوش‌بین هستم»، «مردم دوست‌‌داشتنی هستند» و «من دیگران را دوست دارم».
پرهیز از تجسس؛ باید از تجسّس و دقت در کارهای دیگران که ربطی به امور زندگی فرد ندارد پرهیز شود.
دوری از افراد بدبین؛ باید از افراد بدبین و افرادی که گمان‌های بد انسان را تأیید می‌کنند دوری کرد؛ چراکه همنشینی با این افراد، انسان را در بدبینی تشویق می‌کند.

جستارهای وابسته

منابع

↑ انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.
↑ سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.
↑ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.
↑ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.
↑ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.
↑ سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.
↑ ری شهری، منتخب میزان الحکمه، تلخیص حسینی، ترجمه شیخی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش، ص۳۵۳، ح۳۹۱۷.
↑ انصاری، فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ذیل حدیث ۹.
↑ مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.
↑ انصاری، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.

[1] انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.

[2] سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.

[3] دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.

[:0-4] دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.

[:02-5] دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.

[6] سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.

[7] ری شهری، منتخب میزان الحکمه، تلخیص حسینی، ترجمه شیخی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش، ص۳۵۳، ح۳۹۱۷.

[8] انصاری، فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ذیل حدیث ۹.

[9] مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.

[10] انصاری، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}
+{{سوال}}راه‌های درمان بدبینی چیست؟{{پایان سوال}}
-آيا افكار منفي مثل سوء ظن، حسد و ... كه يك آن در فكر شخص خطور مي‌كند گناه حساب مي‌شود؟ ؛ در صورتي كه شخص از لحاظ باطني سعي در درست كردن خود دارد اين افكار منفي چه حكمي دارند؟ و با آن چه بايد كرد؟
+{{پاسخ}}راه‌های درمان بدبینی، ترتیب اثر ندادن به گمان بد، [[تربیت خود|خودتربیتی]] و نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام [[شک]]، است. توجه به [[پیامدهای بدبینی]] و فوائد خوش‌بینی نیز در درمان سوء ظن مؤثر دانسته شده است.
-{{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}
-بي‌ترديد نمي‌توان مطلق گمان را بدون قيد و شرط، گناه و حرام دانست؛ زيرا خاطرات زودگذر و تصوّرات ذهني در برخورد با حوادثي كه در اطراف انسان مي‌گذرد امري قهري و طبيعي و خارج از دايره اختيار انسان است. اين گونه خاطرات به هيچ وجه قابل اتصاف به خوب و بد اخلاقي يا حرام و غير حرام شرعي و تكليفي نيست؛ مگر آنكه در پيدايش آن اراده شخص دخيل باشد و مقدماتش را با اراده و اختيار فراهم كند و يا آنكه به گمانش ترتيب اثر سوئي بدهد؛ مثلاً با تجسّس در اسرار ديگران مقدمات پيدايش سوءظن را ايجاد كند و يا آنكه به صرف سوءظن ديگران را متّهم سازد. در اين صورت، سوءظن به دايره اختيارات بازمي‌گردد و ديگر يك پديده قهري و طبيعي به حساب نمي‌آيد؛ بنابراين از مقدمات سوءظن مانند تجسّس و گوش دادن به شايعات بايد پرهيز كرد و نيز در صورت بروز سوءظن بايد آن را به فراموشي سپرد و از پي گيري و ترتيب اثر دوري جست.
-نكته ديگري كه يادآوري آن مفيد به نظر مي‌رسد، آن است كه ترتيب اثر دادن به سوءظن به دو گونه است: ۱. ترتيب اثر قلبي كه علماي اخلاق از آن به «عقد القلب» تعبير كرده‌اند. ۲. ترتيب اثر دادن عملي كه عملاً به صورت تهمت و غيبت يا تضييع حقوق ديگران تحقّق مي‌پذيرد.
+تلقین جملات مثبت، مانند «من خوش‌بین هستم»، پرهیز از تَجسّس در کارهای دیگران و دوری از افراد بدبین، از دیگر روش‌های درمان بدبینی است.
-==۱. ترتيب اثر قلبي==
+== یاد خدا ==
+{{اصلی|یاد خدا}}
+[[بدبینی]] گناه است و [[گناه]] زمانی انجام می‌گردد که [[انسان]] به [[غفلت]] دچار شده است؛ بنابراین شخص بدبین باید با [[ذکر خدا]]، [[دعا]] و [[قرآن]] حالت [[مراقبه]] را در [[نفس|نَفْس]] تقویت کرده و با غفلت‌زدایی به درمان بدبینی بپردازد. بر اساس [[روایت|روایتی]]، [[امام صادق(ع)]] سفارش کرده هنگام [[وسوسه]] ذکر {{عربی|لاَ إلَهَ إلاّ الله}} گفته شود.<ref>انصاری - رحمه الله علیه ـ، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسایل، ج۴، از ابواب فکر، ح۴.</ref>
-ترتيب اثر قلبي آن است كه انسان گمان خود را كه در ابتدا يك تصوّر ساده و خاطره زودگذر بيش نيست، در ذهن بسپارد، پس آن را پرورش دهد و به صورت نوعي باور (عقد القلب) درآورد. بطوري كه امر بر خودش نيز مشتبه شود و گمانش را به جاي يقين بگيرد و آثار علم و يقين بر آن بار كند. مثلاً بگويد: حتماً فلاني اين چنين ... است. در چنين وضعي انسان نسبت به دوستش بدگمان شده و حس اعتمادش سلب مي‌گردد. اين حالت، نوعي بيماري روحي و اخلاقي است كه در صورت شمول و عموميت، اساس زندگي را متزلزل مي‌كند و جامعه را به فساد و تباهي مي‌كشد.
+== توجه به پیامدهای بدبینی ==
+{{اصلی|پیامدهای بدبینی}}
-پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «هر گاه گمان برديد پيرامون آن جستجو و تحقيق نكنيد و هر گاه حسد ورزيديد آن را دنبال نكنيد و هر گاه فال بدزديد (اعتنا نكرده) كار خود را انجام دهيد.»<ref>ري شهري، منتخب ميزان الحكمه، تلخيص حسيني، ترجمه شيخي، دارالحديث، چاپ دوم، ۸۳، ص۳۵۳، ح۳۹۱۷.</ref>
+توجه به پیامدهای بدگمانی در درمان آن مؤثر است.<ref>سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۷۴.</ref>
-مرحوم شهيد ثاني - رحمه الله عليه ـ در اين باره مي‌فرمايد: «همان گونه كه بدگويي پشت سر انسان مؤمن حرام است و كسي حق ندارد در غياب ديگري بدگويي كند و بدي‌هاي او را به ديگران بازگو نمايد، سوءظن و حديث نفس به آن نيز جايز نيست. (آنگاه مي‌فرمايد:) مقصود از سوءظن عقد قلب است، به اين معني كه انسان آنچه را كه در ذهنش وارد شده است بپذيرد و به آن معتقد باشد و گناه وي را قطعي بداند؛ با اينكه در واقع براي او ثابت نشده است و تنها به صرف سوءظن او را محكوم كند و آبروي او را در ميان مردم ببرد. اين سوءظن گناه دارد و حرام است؛ امّا خاطره‌هاي زودگذر را خدا مي‌بخشد.»
+بدبینی باعث می‌شود دیگر [[رذائل اخلاقی]]، مانند [[کینه]]، [[غیبت]]، [[دشمنی]] و [[حسادت]] در [[انسان]] ایجاد شود.<ref>دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۶۸.</ref> احساس ناامنی در جامعه، از دست دادن [[دوست|دوستان]]<ref name=":0">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.</ref> و تنهایی،<ref name=":02">دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، قلب سلیم، دار الکتب الاسلامیه، ص۵۹۹.</ref> از دیگر پیامدهای بدبینی است.
-پيامبر اكرم(ص) راه رفع اين مرضي را اين چنين بيان مي‌دارد: «اذا طَنَنْتَ فَلا تُحَقَّقْ<ref>انصاري - رحمه الله عليه ـ فرائد الاصول، مجمع الفكر الاسلامي، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ذيل حديث ۹.</ref>» هر گاه به كسي بدگمان شدي آن را تصديق مكن، يعني به صرف گمان چيزي را باور مدار.
+== توجه به فوائد خوش‌بینی ==
+توجه به فوائد خوش‌بینی در ایجاد انگیزه برای درمان سوء ظن مؤثر است. برخی از این فوائد که در [[روایات]] به آن اشاره شده چنین است:‌
-==۲. ترتيب اثر عملي:==
+{{ستون|۲}}
+* سلامت و نشاط بدنی و روحی؛ افراد خوش بین به مردم، [[خدا]] و [[وجود|هستی]]، از سلامت روانی و بدنی بیشتری برخوردارند.
+* جلب لطف خدا؛ انسان‌های خوش‌بین مورد لطف خاص خدا قرار می‌گیرند.
+* خدا طبق گمان بنده خود با او عمل می‌کند؛ اگر انسان به خدا خوش‌بین باشد، خدا نیز برای او خیر و نیکی [[تقدیر الهی|مُقدّر]] می‌کند.
+* [[استجابت دعا]] و دفع شر؛
+* جلب محبت و دوستی؛
+* کاهش غم و اندوه؛ افراد خوش‌بین در سختی‌ها، یک موقعیت مطلوب می‌بینند و آن را اقبال برای خود می‌دانند.<ref>سید محمد، پرورش روح، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۷۰ش، ج۱، ص۱۵۹، خلاصه.</ref>
+{{پایان}}
-عبارت است از اين كه انسان گمان خود را يك واقعيّت مسلّم تلقّي كرده و آثار واقع را بر آن بار كند. مثلاً ظن خود را به صورت يك خبر قطعي بازگو نمايد و ديگران را به صرف گمان، متّهم و محكوم سازد. بديهي است نتيجه اين گونه برخورد جز تهمت و غيبت و هتك آبرو و تضييع حقوق افراد و جامعه چيز ديگر نمي‌تواند باشد. اين قسم از صور سوءظن حرام مسلّم است.
+== ترتیب اثر ندادن به گمان بد ==
+{{همچنین ببینید|حکم بدبینی}}
+از راه‌های درمان بدبینی یا کاهش [[پیامدهای بدبینی|پیامدهای آن]]، ترتیب اثر ندادن به بدبینی است. ترتیب اثر گاهی قلبی است و به این معنا است که فرد گمان بد را در ذهن پرورش نداده و آن را به باور تبدیل نکند. بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[پیامبر(ص)]]، هنگامی که انسان نسبت به کسی گمان بد برد، نباید پیرامون آن جستجو و تحقیق کند.<ref>ری شهری، منتخب میزان الحکمه، تلخیص حسینی، ترجمه شیخی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش، ص۳۵۳، ح۳۹۱۷.</ref> در روایتی دیگر، سفارش شده انسان پس از سوء ظن، آن را تصدیق و باور نکند.<ref>انصاری، فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ذیل حدیث ۹.</ref>
-رسول خدا(ص) مي‌فرمايد: «خداوند خون و مال و آبروي مسلمان را محترم شمرده و سوءظن به مسلمانان را تحريم فرموده است.<ref>مهدوي كني، اخلاق عملي، نشر فرهنگ اسلامي، ص۱۶۸، به نقل از محجه البيضاء، ج۵، ص۲۶۸.</ref>
+گاهی ترتیب اثر عملی است و به این معنا است که شخص بر اساس گمان خود عمل نکند. برای نمونه، گمان خود را به صورت یک خبر یقینی بازگو نکند، یا دیگران را تنها به دلیل گمان بد خود، [[تهمت|متهم]] نسازد. ترتیب اثر دادنِ عملی، بیشتر به صورت [[تهمت]]، [[غیبت]] یا ضایع کردن [[حق الناس|حقوق دیگران]] تحقّق می‌پذیرد.<ref>مهدوی کنی، اخلاق عملی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۱۶۸، به نقل از محجة البیضاء، ج۵، ص۲۶۸.</ref>
-انسان مجاهد كه در صدد اصلاح نفس خود برآمده و مي‌خواهد باطن را صفايي بدهد و از شيطان آن را خالي كند، بايد زمام خيال را در دست بگيرد و نگذارد هر جاي مي‌خواهد پرواز كند و مانع شود از اين‌كه خيال‌هاي فاسدِ باطل مثل: سوءظن، حسد و ... براي او پيش آيد و بر عكس، هميشه خيال خود را متوجّه امور شريفه مثل: حسن ظن و ... بكند.
+== خودتربیتی ==
+{{اصلی|تربیت خود}}
+خود تربیتی دارای مراحلی است که طی آن، فرد به رفتارهای جزئی خود دقت کرده، با الگوی‌های ایده‌آل مقایسه کرده، برای رفتارهای خوب [[پاداش]] و برای رفتارهای بد [[مجازات]] در نظر می‌گیرد.
-اين كار اگر چه اوّل قدري مشكل به نظر مي‌رسد و شيطان آن را به نظر بزرگ جلوه مي‌دهد؛ ولي با قدري مراقبت و مواظبت كار آساني مي‌شود.
+فردی که دچار بدبینی است، هر وقت توانست بدبینی نسبت به فردی را در خود از بین ببرد، برای خودش پاداشی در نظر بگیرد، و هر وقت نتوانست، خودش را مجازات کند؛ برای نمونه فردی را که به او بدگمان شده گرامی بدارد، یا به او [[هدیه]] بدهد.
-==راهكارها==
+== نیکو دانستن کارهای دیگران هنگام شک ==
+{{اصلی|اصالة الصحه}}
-۱. مراقبت از ورودي هاي قلب
+اصالة الصحه قاعده‌ای است که در [[فقه]]،‌ [[اصول فقه|اصول]] و [[اخلاق]] کاربرد دارد. معنای اخلاقی آن این است که اگر در رفتار [[مسلمان|مسلمانی]] شک شد که عملی که انجام داده، [[حلال]] است یا [[حرام]]، باید عمل او را بر وجه [[مباح]] حمل کرد؛ برای نمونه، اگر فرد [[شک]] کند سخنی که فردی از دور گفته، [[سلام]] است یا [[ناسزا]]، باید آن را سلام محسوب کند.
-گوش و چشم، ورودي‌هاي قلب هستند. بايد نگهبان خوبي باشيم و از ورود افكار متفرقه مثل غيبت و ... جلوگيري كنيد امام علي(ع) مي‌فرمايد: «دل كتاب ديده است.»<ref>ري شهري، منتخب ميزان الحكمه، ترجمه شيخي، تلخيص حسيني، دارالحديث، چاپ دهم، ۸۳، ص۴۷۳، ح۵۳۰۷.</ref>
+بنا بر روایتی، [[پیامبر(ص)]] به مردم سفارش کرده، برای گفتار و کرداری که از مسلمانان سر می‌زند، عذری پیدا کنند و اگر نیافتند، عذری بتراشند.<ref>انصاری، فرائد الاصول، کنگره مجمع الفکر الاسلامی، ج۲، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.</ref>
-۲. خود داري از اعمال سوء ظن و...
+== دیگر روش‌‌ها ==
+برای درمان بدبینی راه‌های دیگری نیز گفته شده که برخی از آنها چنین است:‌
-از اعمال و ظاهر كردن حسد و تحقيق در مورد سوءظن نسبت به ديگران خودداري كنيم. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «… اذا حَسَدتَ فلا تَبْغِ و اذا ظَننْتَ فلا تحقق.»<ref>انصاري - رحمه الله عليه ـ ، فرائد الاصول، كنگره مجمع الفكر الاسلامي، ج۲، ص۳۷، به نقل از بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۲۰، ح۹.</ref>
+* تلقین مثبت؛ به‌کار بردن جملات مثبت و تأکیدی مانند «من خوش‌بین هستم»، «مردم دوست‌‌داشتنی هستند» و «من دیگران را دوست دارم».
+* پرهیز از [[تجسس]]؛ باید از تجسّس و دقت در کارهای دیگران که ربطی به امور زندگی فرد ندارد پرهیز شود.
+* دوری از افراد بدبین؛ باید از افراد بدبین و افرادی که گمان‌های بد انسان را تأیید می‌کنند دوری کرد؛ چراکه همنشینی با این افراد، انسان را در بدبینی تشویق می‌کند.
-۳. ذكر
+== جستارهای وابسته ==
+{{ستون|۲}}
+* [[بدبینی]]
+* [[حکم بدبینی]]
+* [[عوامل بدبینی]]
+* [[انواع بدبینی]]
+{{پایان}}
-هنگام خطور افكار شيطاني مثل: حسد، سوءظن، ... ياد خدا و كلمه لا اله الا الله را فراموش نكنيم. و في روايه حمران بن ابي عبدالله(ع) عن الوسوسه و ان كثرت، قال:«لا شيء فيها، تقول: لا اله الا الله.»<ref>همان، ج۲، ص۳۹، به نقل از وسايل، ج۴، از ابواب فكر، ح۴.</ref>
+== منابع ==
+{{پانویس|۲}}
-۴. پرهيز از تجسس
-از تجسّس و دقّت در كارهاي ديگران كه ربطي به امور زندگي ما ندارد بپرهيزيم. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «از گمان دوري كنيد. زيرا گمان دروغ ترين سخن است، به سخنان مردم گوش فرا ندهيد و عيبشان را پي‌جويي نكنيد.<ref>پيشين، ص۱۰۳، ح ۱۰۷۱.</ref>
-۵. حمل بر صحت كردن كارهاي ديگران
-كارهاي ديگران را حمل بر صحّت بكنيم و تا امكان دارد كار ديگران را به خوبي توجيه و تحليل كنيم. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «براي گفتار و كرداري كه از برادرت سر مي‌زند، عذري بجوي و اگر نيافتي، عذري بتراش.»<ref>همان، ص۳۵۳، ح۳۹۱۰.</ref>
-۶. سعي كنيم بيشتر در رابطه با رفتار و اعمال خودمان دقّت كنيم.
-مرا پير داناي مرشد شهاب
-دو اندرز فرمود بر روي آب
-يكي آنكه بر خويش خوش‌بين مباش
-دگر آنكه بر خلق بدبين مباش
-{{پایان پاسخ}}
-==منابع==
-<references />
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = اخلاق
-|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
+| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
-|شاخه فرعی۲ = بدبینی
+| شاخه فرعی۲ = بدبینی
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر = شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+ | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+  | بازبینی =
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت = ج
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}