فایده‌های خودشناسی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←ضرورت خودشناسی اخلاقی: افزودن جستارهای وابسته.) |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '|شاخه فرعی' به '| شاخه فرعی') |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
فواید خودشناسی چیست؟ | |||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}}خودشناسی دارای فایده‌های گوناگونی است که یکی از مهمترین آنها [[خودسازی]] است. انسان بدون شناخت ویژگی‌ها و استعدادهای خود نمی‌تواند به خودسازی بپردازد. بر اساس برخی از آیات و روایات، یکی دیگر از فایده‌های مهم خودشناسی، [[خداشناسی]] است. | ||
با خودشناسی، انسان از توجه به خود و پیشرفت معنوی غافل نشده و تلاشش را به لذت‌های مادی اختصاص نمی‌دهد. شناخت دو بُعدِ [[روح|روحانی]] و جسمانیِ انسان نیز باعث می‌شود فرد به پرورش هر دو بُعد پرداخته و از یکی غافل نشود. | |||
فواید دیگری را نیز، مانند شناخت بهتر دیگران، [[امید|امیدبخشی]] و [[مبارزه با نفس]] برای خودشناسی برشمرده‌اند. | |||
== توجه به خویش == | == توجه به خویش == | ||
یکی از فایده‌های خودشناسی توجه به خویش است. لذت‌های مادی توجه انسان را به خود جلب کرده و باعث می‌شود انسان کمتر به خود توجه کند و بیشتر به بیرون از خود بپردازد. این امر از خودآگاهی ما | یکی از فایده‌های [[خودشناسی]] توجه به خویش است. لذت‌های مادی توجه انسان را به خود جلب کرده و باعث می‌شود انسان کمتر به خود توجه کند و بیشتر به بیرون از خود بپردازد. این امر از خودآگاهی ما کاسته و او را از رشد باز می‌دارد؛ چرا که مقدمه رشد، خودآگاهی است. غافل شدن از خود و پرداختن به لذت‌های مادی بدون توجه به معنویات، انسان را از سعادت ابدی محروم می‌کند.<ref>به سوی خودسازی، ص۱۹.</ref> | ||
== پرورش تن و روان == | == پرورش تن و روان == | ||
رشد و پرورش جسم و | رشد و پرورش جسم و [[روح]]، از فایده‌های خودشناسی شمرده شده است. انسان دارای دو بُعدِ جسمانی و روحانی است و برای رسیدن به کمال لازم است به پرورش هر دو بپردازد. عدم توجه به هر کدام باعث انحراف‌هایی می‌شود، که سیر انسان به سوی کمال را متوقف یا کند می‌کند،<ref>به سوی خودسازی، ص۱۹.</ref> و از طرفی بدون شناخت جسم و روح خود، نمی‌توان به رشد و پرورش آن دو پرداخت. | ||
== خودسازی == | == خودسازی == | ||
{{اصلی|خودسازی}} | {{اصلی|خودسازی}} | ||
خودشناسی مقدمه خودسازی است. تا وقتی انسان از شناخت صفات و ویژگی‌های مثبت یا منفی خود غافل باشد، نمی‌تواند به اصلاح خود بپردازد؛ پس قدم نخست در راه سازندگی شخصیت این است که با صفات، استعدادها، و انواع گرایش‌های خودآگاه و ناخودآگاه خود آشنا شود.<ref>شرفی، محمد رضا، جوان و نیروی چهارم زندگی، تهران سروش، ۱۳۸۰، ص۷۲.</ref> | خودشناسی مقدمه خودسازی است. تا وقتی انسان از شناخت صفات و ویژگی‌های مثبت یا منفی خود غافل باشد، نمی‌تواند به اصلاح خود بپردازد؛ پس قدم نخست در راه سازندگی شخصیت انسان، این است که او با صفات، استعدادها، و انواع گرایش‌های خودآگاه و ناخودآگاه خود آشنا شود.<ref>شرفی، محمد رضا، جوان و نیروی چهارم زندگی، تهران سروش، ۱۳۸۰، ص۷۲.</ref> | ||
اگر خودشناسی کامل صورت گیرد، انسان به نقص‌های خود اعتراف می‌کند؛ البته این حالت در او [[ناامیدی]] از خودسازی ایجاد نمی‌کند؛ چرا که او در کنار این عیب‌ها، استعدادهای مثبت خود را نیز می‌شناسد. از سوی دیگر، شناخت عیب‌ها، از [[عجب|عُجب]] و خودبینی فرد هنگام دیدن ویژگی‌های مثبت خود جلوگیری می‌کند. | |||
گاهی خواهش‌های انسان با هم ناسازگارند؛ مانند دو خواهش راحت‌طلبی و پیشرفت. انسانی که از خودشناسی کاملی برخوردار است، هنگامی که دو میل او با هم تعارض پیدا کردند، میلی را انتخاب می‌کند که لذت‌آور، پایدار و کمال‌آور باشد. حال اگر به خودشناسی کافی دست پیدا نکرده باشد هنگام تعارض، میلی را انتخاب می‌کند که از هیجان و لذت زیادتری برخوردار باشد و این یکی از عوامل تضعیف‌کننده اخلاق و ضد خودسازی است. | |||
گاهی | |||
== خداشناسی == | == خداشناسی == | ||
| خط ۴۰: | خط ۳۲: | ||
| آیه = ۵۳ | | آیه = ۵۳ | ||
| ترجمه = به‌زودی نشانه‌های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می‌دهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است. | | ترجمه = به‌زودی نشانه‌های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می‌دهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است. | ||
}} یکی از راه‌های خداشناسی سیر در [[نفس|اَنْفُس]] (خویشتن) است. در آیات ۲۱ و ۲۲ سوره ذاریات نیز، به وجود نشانه‌ها در نَفْس و جان انسان اشاره شده است. | }} یکی از راه‌های خداشناسی سیر در [[نفس|اَنْفُس]] (خویشتن) است. در آیات ۲۱ و ۲۲ [[سوره ذاریات]] نیز، به وجود نشانه‌ها در [[نفس|نَفْس]] و جان انسان اشاره شده است. | ||
از سوی دیگر خداوند در آیه | از سوی دیگر خداوند در آیه {{قرآن|و لا تَکُونُوا کَالَّذیِنَ نَسُوا اللهَ فَأَنْسَاهُم أَنفُسَهُم|ترجمه=مانند کسانی نباشید که خود را فراموش کردند، پس خدا هم خودشان را از یادشان برد.|سوره=الحشر|آیه=۱۹}} فراموشی خود را لازمه فراموش کردن خدا معرفی کرده است. در روایتِ «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه» نیز، خودشناسی راه خداشناسی دانسته شده است.<ref>میزان الحکمه، المعرفه.</ref> | ||
== دیگر فواید == | == دیگر فواید == | ||
برای خودشناسی فواید دیگری نیز ذکر شده است. مانند اینکه خودشناسی باعث می‌شود شناخت دیگران راحت تر شده<ref>میزان الحکمه، معرفة النفس.</ref> و از تکبر نسبت به صفات خوب و ناامیدی از صفات بد جلوگیری می‌کند. نزدیک شدن به راه نجات؛<ref>میزان الحکمه، معرفه النفس.</ref> امیدبخشی<ref>جوان و نیروی چهارم زندگی، ص۷۲.</ref> و مبارزه با نفس، از دیگر فایده‌های خودشناسی است. | برای خودشناسی فواید دیگری نیز ذکر شده است. مانند اینکه خودشناسی باعث می‌شود شناخت دیگران راحت تر شده<ref>میزان الحکمه، معرفة النفس.</ref> و از [[تکبر]] نسبت به صفات خوب و [[ناامیدی]] از رفع صفات بد جلوگیری می‌کند. نزدیک شدن به راه نجات؛<ref>میزان الحکمه، معرفه النفس.</ref> امیدبخشی<ref>جوان و نیروی چهارم زندگی، ص۷۲.</ref> و مبارزه با نفس، از دیگر فایده‌های خودشناسی است. | ||
کسی که خود را شناخته و ارزش خود را بداند، خود را به پستی | یکی دیگر از فایده‌های خودشناسی را کرامت نفس دانسته‌اند؛ زیرا کسی که خود را شناخته و ارزش خود را بداند، خود را به پستی نمی‌اندازد.<ref>جوان و نیروی چهارم زندگی، ص۷۲.</ref> | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
| خط ۶۲: | خط ۵۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | |||
| شاخه اصلی = اخلاق | |||
| شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس | |||
| شاخه فرعی۲ = خودشناسی | |||
| شاخه فرعی۳ = | |||
}} | |||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه = | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۶: | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی = | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه =شد | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | |||
| بازبینی نویسنده = | |||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۶: | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
[[رده:فضایل اخلاقی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۶
فواید خودشناسی چیست؟
خودشناسی دارای فایده‌های گوناگونی است که یکی از مهمترین آنها خودسازی است. انسان بدون شناخت ویژگی‌ها و استعدادهای خود نمی‌تواند به خودسازی بپردازد. بر اساس برخی از آیات و روایات، یکی دیگر از فایده‌های مهم خودشناسی، خداشناسی است.
با خودشناسی، انسان از توجه به خود و پیشرفت معنوی غافل نشده و تلاشش را به لذت‌های مادی اختصاص نمی‌دهد. شناخت دو بُعدِ روحانی و جسمانیِ انسان نیز باعث می‌شود فرد به پرورش هر دو بُعد پرداخته و از یکی غافل نشود.
فواید دیگری را نیز، مانند شناخت بهتر دیگران، امیدبخشی و مبارزه با نفس برای خودشناسی برشمرده‌اند.
توجه به خویش
یکی از فایده‌های خودشناسی توجه به خویش است. لذت‌های مادی توجه انسان را به خود جلب کرده و باعث می‌شود انسان کمتر به خود توجه کند و بیشتر به بیرون از خود بپردازد. این امر از خودآگاهی ما کاسته و او را از رشد باز می‌دارد؛ چرا که مقدمه رشد، خودآگاهی است. غافل شدن از خود و پرداختن به لذت‌های مادی بدون توجه به معنویات، انسان را از سعادت ابدی محروم می‌کند.[۱]
پرورش تن و روان
رشد و پرورش جسم و روح، از فایده‌های خودشناسی شمرده شده است. انسان دارای دو بُعدِ جسمانی و روحانی است و برای رسیدن به کمال لازم است به پرورش هر دو بپردازد. عدم توجه به هر کدام باعث انحراف‌هایی می‌شود، که سیر انسان به سوی کمال را متوقف یا کند می‌کند،[۲] و از طرفی بدون شناخت جسم و روح خود، نمی‌توان به رشد و پرورش آن دو پرداخت.
خودسازی
خودشناسی مقدمه خودسازی است. تا وقتی انسان از شناخت صفات و ویژگی‌های مثبت یا منفی خود غافل باشد، نمی‌تواند به اصلاح خود بپردازد؛ پس قدم نخست در راه سازندگی شخصیت انسان، این است که او با صفات، استعدادها، و انواع گرایش‌های خودآگاه و ناخودآگاه خود آشنا شود.[۳]
اگر خودشناسی کامل صورت گیرد، انسان به نقص‌های خود اعتراف می‌کند؛ البته این حالت در او ناامیدی از خودسازی ایجاد نمی‌کند؛ چرا که او در کنار این عیب‌ها، استعدادهای مثبت خود را نیز می‌شناسد. از سوی دیگر، شناخت عیب‌ها، از عُجب و خودبینی فرد هنگام دیدن ویژگی‌های مثبت خود جلوگیری می‌کند.
گاهی خواهش‌های انسان با هم ناسازگارند؛ مانند دو خواهش راحت‌طلبی و پیشرفت. انسانی که از خودشناسی کاملی برخوردار است، هنگامی که دو میل او با هم تعارض پیدا کردند، میلی را انتخاب می‌کند که لذت‌آور، پایدار و کمال‌آور باشد. حال اگر به خودشناسی کافی دست پیدا نکرده باشد هنگام تعارض، میلی را انتخاب می‌کند که از هیجان و لذت زیادتری برخوردار باشد و این یکی از عوامل تضعیف‌کننده اخلاق و ضد خودسازی است.
خداشناسی
یکی از مهمترین فایده‌های خودشناسی، خداشناسی است. بر اساس آیه ﴿سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقّ؛ به‌زودی نشانه‌های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می‌دهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است.﴾(فصلت:۵۳) یکی از راه‌های خداشناسی سیر در اَنْفُس (خویشتن) است. در آیات ۲۱ و ۲۲ سوره ذاریات نیز، به وجود نشانه‌ها در نَفْس و جان انسان اشاره شده است.
از سوی دیگر خداوند در آیه ﴿و لا تَکُونُوا کَالَّذیِنَ نَسُوا اللهَ فَأَنْسَاهُم أَنفُسَهُم؛ مانند کسانی نباشید که خود را فراموش کردند، پس خدا هم خودشان را از یادشان برد.﴾(الحشر:۱۹) فراموشی خود را لازمه فراموش کردن خدا معرفی کرده است. در روایتِ «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه» نیز، خودشناسی راه خداشناسی دانسته شده است.[۴]
دیگر فواید
برای خودشناسی فواید دیگری نیز ذکر شده است. مانند اینکه خودشناسی باعث می‌شود شناخت دیگران راحت تر شده[۵] و از تکبر نسبت به صفات خوب و ناامیدی از رفع صفات بد جلوگیری می‌کند. نزدیک شدن به راه نجات؛[۶] امیدبخشی[۷] و مبارزه با نفس، از دیگر فایده‌های خودشناسی است.
یکی دیگر از فایده‌های خودشناسی را کرامت نفس دانسته‌اند؛ زیرا کسی که خود را شناخته و ارزش خود را بداند، خود را به پستی نمی‌اندازد.[۸]
جستارهای وابسته
مطالعه بیشتر
- به سوی خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، قم مؤسسه امام خمینی.
- خودشناسی برای خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه در راه حق.
- اصول و روش‌های تربیت در اسلام، سید احمد احمدی، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد).