حدیث «علی ممسوس فی ذات الله»: تفاوت میان نسخه‌ها
(ابرابزار) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۸ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۴۱
در مورد حدیث «علی ممسوس فی ذات الله» توضیح دهید؟
پاسخ اجمالی:
با توجه به مجهول بودن برخی از راویان، این حدیث از منظر رجالی معتبر نمی‌باشد.
از نظر دلالی ممسوس به معنای مجنون (دیوانه) است، همان گونه که مجنون از گفتار دیگران باک ندارد، علی (علیه السلام) نیز در راه خدا باک ندارد که دیگران درباره او چگونه قضاوت کنند. یا اینکه ممسوس به معنای مخلوط شدن است یعنی گوشت و خون علی «ع» با محبت الهی مخلوط شده است.
پاسخ تفصیلی:
منتجب الدین رازی در کتاب چهل حدیث خود فضائلی از امیر مؤمنان علی «ع» آورده است که در حدیث ۲۶ می‌نویسد: أَخْبَرَنَا الشَّیْخُ أَبُو سَعْدٍ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَصِیرِیُ الْبَصِیرُ، بِقِرَاءَتِی عَلَیْهِ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَلِیٍّ الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْحَدَّادُ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الْحَافِظُ: حَدَّثَنَا سُلَیْمَانُ بْنُ أَحْمَدَ: حَدَّثَنَا هَارُونَ بْنُ سُلَیْمَانَ الْبَصْرِیُّ: حَدَّثَنَا سُفْیَانُ بْنُ بِشْرٍ الْکُوفِیُّ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحِیمِ بْنُ سُلَیْمَانَ عَنْ یَزِیدَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ کَعْبِ بْنِ عُجْرَه عَنْ أَبِیهِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: «لَا تَسُبُّوا عَلِیّاً فَإِنَّهُ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ تَعَالَی»[۱]؛ «علی را سب نکنید زیرا او در ذات الله تعالی ممسوس است (شیفته و بی‌قرار ذات الله است)».
سند
۱. أَبُو سَعْدٍ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَصِیرِیُ الْبَصِیرُ: ذهبی و سبکی وی را ثقه دانسته‌اند.[۲]
- سُلَیْمَانُ بْنُ أَحْمَدَ: در کتب اهل سنت چند راوی به این اسم آمده است که ثقه نیستند و در کتاب‌های رجالی شیعه، سلیمان بن احمد مجهول است.
- هَارُونَ بْنُ سُلَیْمَانَ الْبَصْرِیُّ: به این عنوان در کتاب‌های رجالی شیعه و سنی راوی‌ای وجود ندارد.
۷. سُفْیَانُ بْنُ بِشْرٍ الْکُوفِیُّ: وی نیز مجهول است و در کتاب‌های رجالی شیعه نامش نیامده است.[۳] در کتب اهل سنت نیز توثیق ندارد. ۸. ۹. عَبْدُ الرَّحِیمِ بْنُ سُلَیْمَانَ: محمد جواهری وی را مجهول دانسته است.[۴] البته برخی از اهل سنت وی را ثقه می‌دانند.[۵] ۱۰. ۱۱. یَزِیدَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ: محمد جواهری وی را مجهول دانسته است.[۶] ۱۲. ۱۳. إِسْحَاقَ بْنِ کَعْبِ بْنِ عُجْرَه: در کتب اهل سنت مجهول است.[۷] ۱۴. ۱۵. أَبِیهِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ: کعب بن عجره را از اصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله) و از اصحاب امیر مؤمنان علی «ع» دانسته‌اند و مجهول است و در کتب رجالی اشاره‌ای به ثقه بودن یا نبودنش نشده است.[۸] ۱۶. با توجه به مجهول بودن برخی از راویان، این حدیث از منظر رجالی معتبر نمی‌باشد هر چند سلسله سند دارد.
دلالت و تفسیر
ممسوس یعنی مجذوب، شیفته و به اصطلاح، دیوانه کسی بودن؛ علامه مجلسی در توضیح این حدیث می‌نویسد: علی «ع» آزار و اذیت‌ها را برای رضای خدا و نزدیک شدن به خداوند تحمل می‌کند و این بیانگر شدت محبت حضرت به خداوند و بیانگر پیروی حضرت از رضایت الهی است؛ گویا که آن حضرت مجنون خداست و همین است که در صفات مؤمنان آمده است که مردم آنها را دیوانه می‌پندارند و احتمال دارد ممسوس به معنای مخلوط شدن باشد یعنی گوشت و خون علی «ع» با محبت الهی مخلوط شده است.[۹]
فیض کاشانی در توضیح این حدیث می‌نویسد: خواجه نصیر الدین طوسی می‌گوید: انسان عارف به جایی می‌رسد که از خودش می‌بُرَّد و به خدا وصل می‌شود و همه قدرت‌ها را غرق در قدرت خدا می‌داند و همه دانش‌ها را برگرفته از دانش الهی می‌داند که هیچ چیزی از علم خدا دور نباشد و همه اراده‌ها را در اراده خدا حل شده می‌داند که هیچ اراده‌ای فوق اراده او نیست و هر کمالی از خداست. [۱۰]
بنابراین ممسوس در ذات خدا بودن یعنی امیر مؤمنان علی «ع» همه چیز را از خدا می‌داند و به قدرت و علم و اراده الهی یقین دارد و همه کمالات را در خدا جستجو می‌کند و غرق در خداست و چنین شخصی را نباید سب کرد زیرا همه صفات و کمالاتش خدایی است و آن حضرت همانند خداوند متعال است که از سرزنش هیچ سرزنش کننده‌ای، تأثیر نمی‌پذیرد و حق را می‌گوید حتی اگر همه عالم با آن مخالف باشند و باطل را رد می‌کند حتی اگر همه دنیامداران و ستمگران آن را ناپسند بدارند.[۱۱]
احمد رحمانی در کتاب امام علی بن ابی طالب می‌نویسد: ممسوس به معنای مجنون (دیوانه) است، همان گونه که مجنون از گفتار دیگران باک ندارد، علی (علیه السلام) نیز در راه خدا باک ندارد که دیگران درباره او چگونه قضاوت کنند.[۱۲]
هر چند روایت از نظر سندی اعتبار ندارد و قابل استناد نمی‌باشد؛ اما مفاد حدیث با آنچه از روایات دیگر در مورد خدامحور بودن امیرمومنان (سلام الله علیه) به دست می‌آید، منافاتی ندارد.
منابع
- ↑ منتجب الدین رازی، علی، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین (علیه السلام)، قم، مدرسه الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ص۵۴، حدیث ۲۶.
- ↑ رک: ذهبی، محمد، الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته، الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته، جده، دار القبله للثقافه الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۳۲؛ سبکی، عبد الوهاب، طبقات الشافعیه الکبری، بی‌جا، دار إحیاء الکتب العربیه بی‌تا، ج۷، ص۱۵۰.
- ↑ رک: علی نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، حیدری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۸۹.
- ↑ محمد جواهری، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۳۱۵.
- ↑ دوری، یحیی، تاریخ ابن معین، بیروت، دار القلم للطباعه والنشر والتوزیع، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ محمد جواهری، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۶۶۹.
- ↑ رک: ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۸۴.
- ↑ رک: خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۲۰؛ محمد جواهری، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۴۷۴.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۳۱۳.
- ↑ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۵۱۵.
- ↑ کبیر مدنی، علی خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ رحمانی همدانی، احمد، الامام علی بن ابی طالب، بی جا، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ص۱۳۲.