چشم برزخی

سؤال

آیا برای چشم برزخی دلیل قرآنی وجود دارد.

انسان‌های وارسته با دوری از سرگرمی‌های غیر ضروری در دنیا و با رفتن به سوی تزکیه نفس و تعالیم برجستهٔ الهی می‌توانند به مقامی برسد که قبل از قیامت و در همین دنیا آثار رفتار و کردارشان را ببینند و عذاب سخت الهی را مشاهده کنید؛ چنانچه علامه طباطبائی در تفسیر آیات ۷–۵ سورهٔ تکاثر به این مسئله اذعان می‌کنند که خداوند از این که فرمود:

چنان نیست که شما خیال می‌کنید، اگر شما علم یقیین داشتید (افزون طلبی شما را از یاد خدا عافل نمی‌کرد) قطعاً شما جهنم را می‌دیدید؛ و سپس (با ورود به آن) آن را به عین الیقین (و چشم ظاهری) خواهید دید.

مراد این است که در این دنیا هم می‌توان جهنم را دید. منتها چشم بصیرت می‌خواهد و کارهای نیکو.

برخی از انسان‌ها نیز نتیجه رفتارشان را در هنگامه جان دادن خواهند دید. چرا که این‌ها را دنیا فریفته بود و نتوانسته‌اند در لحظات زندگی با چشم بصیرت یا به تعبیری برزخی ثمرهٔ رفتارشان را ببینند و خداوند در وصف این‌ها چنین ترسیم می‌کند: آن‌ها که به خود ظلم کرده‌اند، در هنگام جان دادن (و با دیدن نتیجه اعمال زشت شان) تسلیم شده و می‌گویند ما کار بدی نکرده‌ایم آری خداوند به آنچه انجام داده‌اید آگاه است.

این افراد چون در زندگی خود با دروغ زندگی کرده‌اند حتی با دیدن واقعیات باز به دروغ می‌گویند که ما کار بدی انجام نداده‌ایم و در آیهٔ ۱۰ سورهٔ منافقون نیز وقتی با چشم برزخی می‌بینند که اموال و دارائی شان سودی به آنها نمی‌کند می‌گویند خدا یا چرا مرگ ما را تا خیر نمی‌اندازی تا از این دارائی صدقه داده و از نیکوکاران باشیم.

در سورهٔ قیامت نیز تا موقع ندیدن نشانه‌های عذاب الهی ایمان نمی‌آورند، ولی وقتی با باز شدن چشم بصیرت در لحظه رسیدن جانشان ثمره کارهایشان را می‌بینند، می‌گویند: ما ایمان آورده‌ایم؛ ولی این ایمان سودی نخواهد داشت.

با این بیان، از آیات قرآنی استفاده می‌شود که انسان‌ها می‌توانند بر اثر تقوی به درجاتی برسند که ثمره کارشان را ببینند و هم در اثر غفلت فقط در لحظه مرگ مشاهده کنند، اما این که آیا می‌توان به اعمال دیگر انسان‌ها نیز اشراف داشت و دید یا نه باید گفت: خداوند ستار العیوب است و دیگران را نیز از عیب جویی بر حذر می‌دارد و خدائی که صفتش پوشش عیب بندگان خویش بوده و دیگران را به خاطر پرده دری مورد عتاب قرار می‌دهد، ولی به بندگانش چنین اجازه ای دهد که عیب دیگران را ببیند و اگر در روایات اسلامی می‌بینیم که حضرات معصومین از چنین موهبت الهی برخوردارند و تمام کارهای بندگان را می‌دانند، چنانچه امام(ع) نحن عین الله فی خلقه: و مائیم چشم بصیرت خدا در خلقش.

فقط برای تربیت جامعه و به نوعی معجزه الهی است که خداوند با این عنایت خواسته ائمه هدی(ع) از قلب دیگران خبر دهند تا آن‌ها بیشتر به حقانیت دین خدا و رسالت و امامت پی ببرند.

پس دلیل قرآنی چشم برزخی، همان طهارت باطن، بندگی کردن، صفا، اخلاص، صداقت، یکرنگی، خدمت رسانی و رعایت حلال حرام الهی است.