دستور صریح خداوند این است که مؤمنان باید خدا را بسیار یاد کنند: «یا ایها الذین آمنوا اذکرو الله ذکراً کثیراً و سبّحوه بکره و اصیلاً».<ref>احزاب/۴۱.</ref>
{{اصلی|ذکر خدا}}
یکی از راه‌های رهایی از خود فراموشی، ذکر خدا است. بر اساس آیه ۹ [[سوره حشر]] کسی که خدا را فراموش کند، خدا [[نفس|نفسِ او]] را (خودِ او را) از یادش می‌برد؛ بنابراین یاد خدا عاملی برای به یاد آوردن خودِ واقعی است.
البته باید دانست که ذکر در اذکار زبانی به نماز و عبادت خلاصه نمی‌شود، بلکه ذکر مصادیق بسیار دارد. از جمله ذکر نعمت‌های خداوند، ذکر کمک‌ها و توفیقات الهی، ذکر آیات الهی، ذکر دستورهای الهی در هنگام عمل و رعایت فرمان‌های خداوند، ذکر معاد و مرگ و از همه مهم‌تر ذکر ذات خداوندی؛ بدین معنا که او را در همه احوال حاضر و ناظر دانسته و توجه داشته باشیم که معبود مطلق اوست و رشته تمام امور به دست اوست؛ باید تنها از او کمک خواست و بر او توکل کرد.
ذکر و یاد خدا شامل عبادات، یادآوری نعمت‌های خدا و یادآوری نشانه‌های خدا است. همچنین یاد مرگ، یاد معاد و یاد دستورهای الهی هنگام عمل، ذکر خدا محسوب می‌شوند. البته مهمترین مصداق ذکر خدا؛ یاد ذات الهی است؛ به این معنا که او در همه احوال حاضر و ناظر است.
به همین سبب ذکر کثیر خداوند از شدیدترین و مهمترین وظایف انسان دانسته شده است. انسان سرگردان در بیابان خود فراموشی، باید به یاد خدا باشد و او را نظاره‌گر اعمال خود بداند که عالم محضر خداوند است و نباید در پیشگاه حضرت دوست، معصیتی صورت گیرد که خود فرمود: الم یعلم بان الله یری<ref>علق/۱۴.</ref> آیا نمی‌دانید که خداوند ناظر شماست؟ خداوند در قرآن کریم یکی از دلیل خود فراموشی را از یاد بردن خداوند می‌داند و در آیه ۱۹ سوره حشر می‌فرماید «نسوا الله فأنساهم أنفسهم» آنان خدا را فراموش کردند پس هذا نفوس آنها را از یادشان برد؛ یعنی مقام انسانی خود را فراموش کردند و دیگر به مقام خلیفه الهی خود بی‌توجه شدند و راه حیوانیت را در پیش گرفتند. کسی که خودش را فراموش کردند و دیگر به مقام خلیفه الهی خود بی‌توجه شدند و راه حیوانیت را در پیش گرفتند. کسی خودش را فراموش کند مرتبه و قدر خود را هم از خاطر می‌برد و به هر چیز پستی تن می‌دهد. مولوی در مثنوی حال این گونه آدیان را چنین توصیف می‌کند:
خداوند در آیه ۱۴ [[سوره علق]]، کسانی را که خدا را ناظر نمی‌دانند نکوهش کرده و در آیه ۴۲ [[سوره احزاب]] به مؤمنان دستور داده او را زیاد یاد کنند.
خویشتن را آدمی ارزان فروخت
== عبادت ==
{{اصلی|عبادت}}
عبادت یکی از راه‌های شناخت و یافتن خود دانسته شده است. در عبادت انسان نسبت به خدا فروتنی می‌ورزد و به کاستی‌های خود آگاه می‌شود. در عبادت انسان خود را آن چنان‌که هست می‌بیند و از بالا به هستی می‌نگرد؛ بنابراین به کوچک بودن آروزهای مادی پی برده و دوست دارد خود را به قلب هستی برساند.
بود اطلس، خویش را بر دلق دوخت
== توبه ==
{{اصلی|توبه}}
توبه و پشیمانی از گناه، اصولی‌ترین راه برای رسیدن به خودشناسی دانسته شده است. به گفته پیامبر اسلام(ص)، کسی که از گناهان خود توبه می‌کند مانند کسی است که گناهی مرتکب نشده باشد.<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج ۱، ص۵۴۰، روایت ۲۱۱۶.</ref>
خویشتن نشناخت مسکین آدمی
یکی از راه‌های درمان خود فراموشی این است که فرد پیوسته در مقابل هر گناهی که باعث شرمساری او می‌شود، توقف و از انجام آن توبه کند؛ به‌ویژه کسی که در جوانی قرار دارد. بر اساس روایت، هیچ چیز نزد خدا محبوبتر از جوان توبه کار نیست.<ref>همان، ج۵، ص۸، روایت ۹۰۹۱.</ref>
از فزونی آمد و شد در کمی
== خودشناسی ==
{{اصلی|خودشناسی}}
{
پس همواره به یاد خدا باشید و او را حاضر و ناظر بدانید چرا که در پرتو یاد خداست که انسان خود را آن چنان‌که هست می‌یابد.
برای درمان خودفراموشی، خودشناسی ضروری است. انسان با شناخت خود می‌تواند استعدادهای ذاتی‌اش را کشف کرده، در مسیر پیروزی از آن بهره ببرد. به گفته امام علی(ع) برترین شناخت این است که انسان خودش را بشناسد.<ref>آمدی، غررالحکم، ۷ جلدی، چاپ دانشگاه، ج۲، ص۳۸۶، رقم ۲۹۳۵.</ref>
== ۳ - عبادت ==
همچنین یادآوری پیروزی‌ها و موفقیت‌هایی که فرد در گذشته کسب کرده، موجب می‌شود که او اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند. از طرف دیگر، شناخت ضعف‌ها باعث می‌شود فرد برای اصلاح آنها تلاش کند.
به همان نسبت که وابستگی و غرق شدن در مادیات انسان را از خود جدا می‌کند، عبادت انسان را به خویشتن بازمی‌گرداند. عبادت به هوش آورنده و بیدار کننده انسان است. عبادت انسان را مانند نجات غریق، از اعماق دریای غفلت‌ها بیرون می‌آورد. در عبادت و در پرتو یاد خداوند است که انسان خود را آن چنان‌که هست می‌بیند، به نقص‌ها و کسری‌های خود آگاه می‌گردد و از بالا به هستی، حیات و زمان و مکان می‌نگرد؛ در عبادت است که انسان به حقارت و پستی آمال و آرزوهای محدود مادی پی می‌برد و می‌خواهد که خود را به قلب هستی برساند. پس در همه حال باید خود را به سلاح دعا و نیایش مجهز کرد؛ چرا که دعا یکی از وظایف عبد واقعی است و عبادتی<ref>ان الذین‌یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین"،)غافر/۶۰</ref> است که اگر انسان از آن سرباز زند، رحمت خاصه خداوند شامل حالش نخواهد شد: قل ما یعبوابکم ربّی لولا دعاؤکم<ref>فرقان/۷۷.</ref> ای پیامبر، بگو اگر دعای شما نباشد، خداوند به شما عنایتی نخواهد کرد.
== ۴- دعا ==
همان‌طوری که ذکر خداوند موجب تقرب بنده در پیشگاه خداوند است؛ دعا نیز موجب جلب رحمت و عنایات خداوندی است؛ لذا در مواقع مناسب با ایجاد آمادگی و تهیه مقدمات، باید ضمن دعای قلبی، از ادعیه زبانی نیز غفلت نکرد.
فردی که دچار بی‌هویتی شده برای این‌که بتواند خویشتن خویش را بازیابد، بهتر است که بخشی از اوقات زندگی خود را به نماز و دعا و راز و نیاز با خداوند بی‌نیازی بگذراند که در پرتو ذکر او قلب‌ها آرام می‌گیرند و کشتی وجودشان در ساحل امنیت و آرامش و اطمینان لنگر می‌اندازند.
== ۵ - توبه ==
بعد از کفر و شرک، یأس از رحمت خداوند در رأس گناهان کبیره قرار دارد. کسی که از رحمت خداوند ناامید است و خود را قابل بخشش نمی‌داند، کم‌کم این تصور برایش پیدا می‌شود که او فردی جهنمی است و هرگز بخشیده نخواهد شد. پس دست کم در این دنیا باید هرچه می‌تواند، حتی به قیمت ارتکاب گناهان مختلف از زندگی لذت ببرد. به این ترتیب انواع گناهان را مرتکب می‌شود و خود را ازمسیر رحمت الهی دور می‌سازد.
چنان‌که پیش‌تر ذکر شد یکی از پیامدهای خود فراموشی احساس گناه و شرمساری است که دامنگیر چنین انسانی می‌شود؛ اما باید دانست که پشیمانی از گناه اولین و اصولی‌ترین راهی است که به سوی خودشناسی برداشته می‌شود و این توفیق را نباید نادیده گرفت که رسول رحمت برای عالمیان نبی اکرم پیامبر اسلام-صلی الله علیه وآله و سلم- فرمودند: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له»<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج ۱، ص۵۴۰، روایت ۲۱۱۶.</ref> کسی که از گناهان خود توبه می‌کند مانند کسی است که برای او گناهی نیست.
یکی از راه‌های درمان خود فراموشی این است که پیوسته در مقابل هر عملی که منجر به شرمساری می‌گردد، توقف و از هر گفتار و کردار و پندار ناروا به معنای واقعی کلمه توبه نمود تا مورد محبت خداوند واقع شد؛ چرا که هیچ چیز در پیشگاه خداوند محبوبتر از جوان توبه کار نیست که پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «ما من شیء احب الی الله من شاب تائب».<ref>همان، ج۵، ص۸، روایت ۹۰۹۱.</ref>
چنان‌که نقل شده است: «جوانی از بنی اسرائیل به مدت بیست سال عبادت خدا کرد و سپس بیست سال از عمرش را در نافرمانی از خداوند گذراند. روزی موی سپید خود را در آینه دید، به خود آمد و گفت: وای بر من که دوران پیری فرا رسید و جوانی سپری شد! خدایا! سالیانی به یاد تو بودم و چند سالی از تو روی برتافتم، اینک اگر به سویت بازگردم، آیا مرا می‌پذیری؟ در این هنگام ندایی شنید که ای مرد، تو مدتی عبادت کردی، ما به یاد تو بودیم، آن‌گاه ما را فراموش کردی، ماهم تو را به خود واگذاشتیم، ولی تو را مهلت دادیم؛ اینک اگر به سوی ما بازگردی تو را می‌پذیریم.»<ref>تاج لنگرودی، محمد مهدی، داستان جوانان، ۱۳۷۱، ص۱۴۳.</ref>
باید صفحه دل را از هر چه یأس و ناامیدی است با یاد خداصیقل داد تا نو ر امید و خداشناسی در آن سایه اندازد.
== ۶ - خودشناسی ==
خودشناسی یکی از مهمترین رموز پیروزی و موفقیت است. انسان با شناخت خود می‌تواند اسرار درونی و استعدادهای ذاتی‌اش را کشف کند و در مسیر پیروزی و کامیابی حقیقی به جریان اندازد. بی حکمت نیست که «خودشناسی» یکی از قدیمی‌ترین دستورهای حکیمانه بشریت است و انبیا و اولیا و حکیمان بزرگ جهان بر آن تأکید داشته‌اند. علی‌علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند: «افضل المعرفه، معرفه الانسان نفسه»<ref>آمدی، غررالحکم، ۷ جلدی، چاپ دانشگاه، ج۲، ص۳۸۶، رقم ۲۹۳۵.</ref> برترین شناخت این است که انسان خودش را بشناسد.
شناخت استعدادها، توانایی‌ها، علایق، گرایش‌ها و همچنین یادآوری پیروزی‌ها و موفقیت‌هایی که در گذشته کسب کرده است، موجب می‌شود که جوان اعتماد بیشتری به خود پیدا کند، مسیر زندگی‌اش را در راستای توانایی ذاتی خود برگزیند و راه پیروزی را آسان‌تر بپیماید؛ از سوی، شناخت ضعف‌ها و حساسیت‌ها این امکان را ایجاد می‌کند که انسان در جهت رفع جنبه‌های منفی شخصیت خویش تلاش کند، در برخورد با مشکلات زندگی، معقول و منطقی رفتار کند و ضعف‌های خود را در نظر داشته باشد.
== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
نسخهٔ ۱۰ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۴۰
این مقاله هماکنون به دست A.ahmadi در حال ویرایش است.
یکی از راه‌های رهایی از خود فراموشی، ذکر خدا است. بر اساس آیه ۹ سوره حشر کسی که خدا را فراموش کند، خدا نفسِ او را (خودِ او را) از یادش می‌برد؛ بنابراین یاد خدا عاملی برای به یاد آوردن خودِ واقعی است.
ذکر و یاد خدا شامل عبادات، یادآوری نعمت‌های خدا و یادآوری نشانه‌های خدا است. همچنین یاد مرگ، یاد معاد و یاد دستورهای الهی هنگام عمل، ذکر خدا محسوب می‌شوند. البته مهمترین مصداق ذکر خدا؛ یاد ذات الهی است؛ به این معنا که او در همه احوال حاضر و ناظر است.
خداوند در آیه ۱۴ سوره علق، کسانی را که خدا را ناظر نمی‌دانند نکوهش کرده و در آیه ۴۲ سوره احزاب به مؤمنان دستور داده او را زیاد یاد کنند.
عبادت یکی از راه‌های شناخت و یافتن خود دانسته شده است. در عبادت انسان نسبت به خدا فروتنی می‌ورزد و به کاستی‌های خود آگاه می‌شود. در عبادت انسان خود را آن چنان‌که هست می‌بیند و از بالا به هستی می‌نگرد؛ بنابراین به کوچک بودن آروزهای مادی پی برده و دوست دارد خود را به قلب هستی برساند.
توبه و پشیمانی از گناه، اصولی‌ترین راه برای رسیدن به خودشناسی دانسته شده است. به گفته پیامبر اسلام(ص)، کسی که از گناهان خود توبه می‌کند مانند کسی است که گناهی مرتکب نشده باشد.[۱]
یکی از راه‌های درمان خود فراموشی این است که فرد پیوسته در مقابل هر گناهی که باعث شرمساری او می‌شود، توقف و از انجام آن توبه کند؛ به‌ویژه کسی که در جوانی قرار دارد. بر اساس روایت، هیچ چیز نزد خدا محبوبتر از جوان توبه کار نیست.[۲]
برای درمان خودفراموشی، خودشناسی ضروری است. انسان با شناخت خود می‌تواند استعدادهای ذاتی‌اش را کشف کرده، در مسیر پیروزی از آن بهره ببرد. به گفته امام علی(ع) برترین شناخت این است که انسان خودش را بشناسد.[۳]
همچنین یادآوری پیروزی‌ها و موفقیت‌هایی که فرد در گذشته کسب کرده، موجب می‌شود که او اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند. از طرف دیگر، شناخت ضعف‌ها باعث می‌شود فرد برای اصلاح آنها تلاش کند.
