خودکشی

سؤال

آیا خودکشی در اسلام جایز است؟

درگاه‌ها

خودکشی یعنی اقدامی آگاهانه برای ضرر به خود که منجر به مرگ می‌گردد. بر اساس دستورات اسلامی، خودکشی به هر دلیل و با هر وسیله‌ای که باشد، در زمره گناهان بزرگ شمرده شده است، و انجام دهنده آن از رحمت الهی دور است. خداوند در قرآن می‌فرماید:

﴿ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا ۝۲۹ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَٰلِکَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَارًا ۚ وَکَانَ ذَٰلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرًا ۝۳۰

ای اهل ایمان خودتان را نکشید، به درستی که خداوند به شما مهربان است و هر کسی این کار را از روی دشمنی و شقاوت انجام دهد، به زودی وی را به آتش جهنم می‌کشانیم و این کار بر خدا آسان است

نساء:۲۹–۳۰

﴾

صاحب تفسیر المیزان، قتل نفس در آیه را اعم دانسته و شامل خودکشی و غیرخودکشی، یعنی کشتن دیگری نیز می‌شود.

خودکشی در روایات

روایات نیز خودکشی را مذمت کرده‌اند:

1. امام صادق(ع): «هر کس عمدا خودکشی کند، همیشه در آتش دوزخ خواهد بود».
2. امام باقر(ع) فرمود: «مؤمن ممکن است به هر بلائی مبتلا شود و به هر نوع مرگ بمیرد، اما خودکشی نمی‌کند».
3. ابوسعید خدری می گوید در یکی از جنگها که در جوار رسول خدا(ص) بودیم، تقسیم کار کرده بودیم. هر کسی کاری انجام می داد در میان دوستان فردی بود که کار سه نفر را انجام می داد. یعنی هم هیزم جمع می کرد و هم آب می آورد و هم غذا پخت می کرد. این فداکاری، فرد را برای رسول خدا(ص) بازگو کردیم، حضرت فرمود این آقا اهل جهنم است. ما تعجب کردیم تا اینکه وارد جنگ شدیم همین آقا مجروح شد، بر اثر مشکلات جنگی و شدّت زخم نیزه ای برداشت و به وسیله آن خود را کشت. رسول خدا(ص) فرمود شهادت می دهم که من فرستاده خدا و عبد او هستم.
4. پیامبر خدا فرمود کسی که خود را خفه کند و یا حلق آویز کند، خداوند در روز قیامت او را در آتش جهنم خواهد انداخت، و در جای دیگر می فرماید کسی که خودکشی کند به هر وسیله که باشد او را در روز قیامت به همان وسیله عذاب خواهم کرد.
5. فردی به وسیله چاقو، رگ دست خود را بریده بود، بر اثر شدت خون، از دنیا رفت. خداوند فرمود او خودکشی کرد من هم بهشت را بر او حرام کردم.

عوامل خودکشی

• ضعف معنویت: یکی از مهم‌ترین عوامل خودکشی، ضعف معنویت و رعایت نکردن مسائل اخلاقی و دینی یوده است.
• احساس کمبود یا ناراحتی شدید به خاطر جدایی از محبوب خویش.
• یکی از عوامل عمده ارتکاب رفتارهای خود تخریبی نومیدی است. نومیدی از خدا و قدرت و رحمت او نومیدی از آینده بهتر، نومیدی از برطرف شدن مشکلات و تنگناها و بالاخره نومیدی از خود و اجتماع. امام علی(ع) می فرمایند:«نومیدی صاحبش را به کشتن می دهد»
• یکی از زمینه های مساعد جهت اقدام به خودکشی حالت خشم و عصبانیت است. انسان گاهی چنان غضبناک و خشمگین می شودکه عنان اختیار از کف می دهد و ممکن است دست به هر کار ناشایستی بزند. توصیه بزرگان این است که در این حالت باید نهایت تلاش در جهت کنترل خویشتن نمود. براستی عصبانیت چیست؟ چه عوارضی دارد؟ چگونه می توان در این حالت، خود را کنترل کرد؟
  • پیامبر اکرم (ص) فرمود: خشم آتشی است که توسط شیطان در اندرون انسان افروخته می شود.
  • امام صادق(ع) فرمود: «خشم و غضب کلید تمامی بدی هاست»
  • امام علی (ع) فرمود: «غضب آتشی است افروخته، کسی که آن را کنترل کند، آن آتش را خاموش کرده و هر کس آن را رها کند، اولین کسی که با آن آتش می سوزد، خود اوست.»
• سوء ظن به خداوند و فرار از مشکلات پیش‌آمده. چنین شخصی فکر می‌کند خداوند درصدد انتقام از اوست و او را ذلیل و خار ساخته است. در ذهن وی، خداوند موجودی ـ نعوذ بالله ـ بی رحم است که از اذیت و آزار بندگانش لذت می‌برد. چنین گمان و تصوری نسبت به خداوند حکیم و مهربان، ظلم است و گناهی بسیار بزرگ می‌باشد.
• عدم مسئولیت‌پذیری: شخصی که نهایتا اقدام به خودکشی می‌کند، معمولا در چنین ناحیه‌ای احساس ضعف دارد. زندگی کنونی، محصول انتخابات و تصمیمات خودمان است. لذا نتیجه هم برای خودمان است. لذا در هر زمانی فرصت تغییر مسیر زندگی خود را داریم.

راهکار پیشگیری

برخلاف سایر مشکلات، اگر خودکشی واقع شود و کسی آن را انجام دهد، راهی برای بازگشت و درمان وجود ندارد. بنابر گزارشات مراکز درمانی و مشاهدات عینی، موارد اندکی فرد به حیات بازگشته است. لذا در خودکشی، پیشگیری مهم‌ترین راه برای علاج است.

1. تقویت ارتباط با خداوند
   • انسان در طول زندگی دچار فراز و فرودهای زیادی می‌شود. تحمل این سختی‌ها کار هر شخصی نیست. برای سربلندی در مسیر باید از خداوند متعال طلب یاری و نصرت کرد. انسانی که رابطه ضعیفی با مبدأ هستی دارد، می‌پندارد به انتهای راه رسیده و پایانی جز خودکشی نمی‌بیند، تحمل سختی ندارد و زندگی برایش معنی و مفهومی تازه نداشته و تکراری است. تولستوی می گوید: «داشتن اعتقادات مذهبی باعث بازداری فرد از خودکشی می گردد. ایمان یعنی آگاهی از معنای زندگی انسانی، همین آگاهی است که مانع می شود انسان خود را از بین ببرد و به زندگی ادامه دهد. این نیروی زندگانی است»
   • راه‌های تقویت ارتباط با خدا:
   1. اهمیت دادن به نماز.
   2. دوستی با مؤمنین.
   3. انس با قرآن و ادعیه.
   4. زیارت قبور و عتبات مقدسه معصومین.
   5. توبه را فراموش نکنیم.
   6. پیاده سازی دستورات الهی در زندگی و تلاش برای آن: در فرهنگ اسلامی، طبق بیان آیات و روایات، تمام اعمال انسان به‌خصوص گناهان کبیره دارای آثار و پیامدهایی است و برخی از مشکلاتی که به خودکشی کشیده می‌شود، به‌جهت انجام گناه و کارهای خلاف اخلاق است. همچنین از آیات و روایات چنین استفاده شده که برای خودکشی، مجازات سختی در نظر گرفته شده و کسی حق ندارد، نعمت زندگی را از بین ببرد. زندگی، نعمت ارزشمندی است که از طرف خداوند عطا شده و فرصتی است که با استفاده از آن، می‌توان به سعادت رسید.

جستارهای وابسته

• خودکشی دختری که به او تجاوز شده