پیامبر(ص) از دیدگاه امام علی(ع)

سؤال

چه اوصاف و ویژگی‌هایی امام علی(ع) برای پیامبر(ص) برشمرده است؟

امام علی (علیه السلام) در فرازی از خطبه ۷۲ نهج البلاغه، بهترین درود و برکات الهی را نثار روان پاک پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) کرده و آن حضرت را به بیش از بیست وصف از اوصاف برجسته اش _که او را شایسته این درود و صلوات می‌کند _ یاد می‌فرماید و می‌گوید: ([خداوندا!] گرامی‌ترین درودها و افزون‌ترین و پربارترین برکاتت را بر محمد (صلی الله علیه وآله) بنده ات و رسولت بفرست).

در این قسمت از سخن امام (علیه السلام)، دو وصف معروف و مهم که در واقع مهم‌ترین اوصاف پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) است بیان شده: نخست، مسئله عبودیّت و دوم، رسالت.

در سومین توصیف به مسئله خاتمیّت اشاره می‌کند و می‌فرماید: (پیامبری که خاتم پیامبران پیشین بود)؛ «الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ». و در چهارمین و پنجمین توصیف می‌فرماید: (کسی که درهای بسته را گشود و حقّ را با حقّ آشکار ساخت)؛ در ششمین و هفتمین توصیف می‌فرماید: (همان کسی که غوغای باطل را دفع کرد و حملات گمراهی‌ها را درهم شکست)؛ در هشتمین توصیف که در واقع به منزله بیان علّت برای تقاضای این درود وافر و گسترده است، می‌فرماید: (به دلیل این که با تمام قدرت بار سنگین رسالت را بر دوش کشید)؛ و در نهمین و دهمین توصیف آمده است که: (آن حضرت به فرمانت قیام نمود و در طریق رضا و خشنودی تو با سرعت گام برمی‌داشت).

در یازدهمین و دوازدهمین توصیف می‌فرماید: (در گام‌هایی که [به سوی انجام اوامر تو] برمی‌داشت، تردید به خود راه نداد و عقب‌گرد نکرد و عزم و اراده اش به سستی نگرایید)؛ و در سیزدهمین تا پانزدهمین وصف می‌فرماید: (این در حالی بود که وحی تو را با آگاهی گرفت و عهد تو را پاسداری کرد و در انجام فرمانت [با قدرت و جدّیت] پیش رفت)؛ سپس آن حضرت در ادامه این سخن، نتیجه تلاش‌ها و کوشش‌ها و فداکاری‌های پیامبر (صلی الله علیه وآله) را ضمن بیان اوصاف دیگری بازگو می‌کند و در شانزدهمین تا هجدهمین وصف می‌فرماید: (او همچنان در این راه به پیش رفت تا شعله حق را برای طالبانش برافروخت و راه را برای ناآگاهان روشن ساخت، و دل‌هایی که در فتنه‌ها و گناهان فرورفته بود، به برکت وجودش هدایت شد).

سپس در نوزدهمین وصف از اوصاف کریمه آن حضرت، می‌افزاید: (او پرچم‌های آشکار کننده حق را برافراشت و احکام نورانی اسلام را برپا ساخت)؛ در پایان این بخش، به پنج صفت دیگر (که با توجّه به صفات گذشته مجموعاً بیست و چهار وصف می‌شود) به صورت نتیجه‌گیری از تمام بحث‌های گذشته اشاره کرده، می‌فرماید: (آری، او امینِ معتمد و گنجینه دارِ مخزن علوم تو و شاهد و گواه روز رستاخیز و برانگیخته ات برای بیان حقایق و فرستاده ات به سوی خلایق است). تعبیر به «امین مأمون» در واقع تأکیدی است بر کمال امانت آن حضرت و اشاره ای است به مقام عصمت که از شرایط حتمی نبوّت است و منظور از «خزانه دار بودنِ علم مخزون»، آگاه بودن پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) از اسرار غیب است.

تیتر

پیامبر(ص) را از درخت تنومند پیامبران، از سرچشمه نور هدایت، از جایگاه بلند وبی همانند، از سرزمین بطحاء، از چراغ‌های برافروخته در تاریکی‌ها و از سرچشمه‌های حکمت برگزید، پیامبر(ص) طبیبی است که برای درمان بیماران سیار است. مرهم‌های شفابخش او آماده است و ابزار داغ کردن زخم‌ها را گداخته. برای شفای قلب‌های کور و گوش‌های ناشنوا و زبان‌های لال، آماده و با داروی خود پی درپی یافتن بیماران فراموش شده و سرگردان.

خداوند محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را برانگیخت، گواهی دهنده، بشارت دهنده، هشداردهنده. پیامبری که بهترین آفریدگان در خردسالی و در سنّ پیری نجیب‌ترین و بزرگوارترین مردم بود، اخلاقش از همه پاکان پاک تر و باران کرمش از هر چیزی بادوام تر بود.

خداوند پیامبر(ص) فرستاد تا دعوت کننده به حق و گواه اعمال خلق باشد. پیامبر(ص) بدون سستی و کوتاهی، رسالت پروردگارش را رسانید و درراه خدا با دشمنانش بدون عذرتراشی جنگید. پیامبر(ص) پیشوای پرهیزکاران و روشنی بخش چشم هدایت شدگان است.

پیامبر(ص) دنیا را کوچک شمرد و در چشم دیگران آن را ناچیز جلوه داد. آن را خوار می‌شمرد و در نزد دیگران خوار وبی مقدار معرفی فرمود. و می‌دانست که خداوند برای احترام به ارزش او دنیا را از او دور ساخت وان را برای ناچیز بودنش به دیگران بخشید.

پیامبر(ص) از جان ودل به دنیا پشت کرد، وی ات آن را در دلش می‌راند، دوست می‌داشت که زینت‌های دنیا از چشم او دور نگه داشته شود، تا از آن لباس فاخری تهیه نسازد، یا اقامت در آن را آرزو نکند.