پرش به محتوا

ریا در عبادت: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۱۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۲ دسامبر ۲۰۲۰
ویرایش ساختاری.
(ابرابزار)
(ویرایش ساختاری.)
خط ۶: خط ۶:
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}


== درجات و مراتب ریاء ==
== درجات ریا و حکم آن در عبادت ==
# به کلی از قصد قربت و ثواب خالی است.
# به کلی از قصد قربت و ثواب خالی است.
# قصد قربت لحاظ شده اما به اندازه‌ای ضعیف است که اگر قصد ریا نبود شخص، عمل را انجام نمی‌داد.
# قصد قربت لحاظ شده اما به اندازه‌ای ضعیف است که اگر قصد ریا نبود شخص، عمل را انجام نمی‌داد.
خط ۱۴: خط ۱۴:
ریا به‌طور مطلق حرام می‌باشد. اگر شخص در عبادت واجبی مانند نماز ریا کرده اعاده آن لازم است؛ خواه این ریا تمام انگیزه فرد باشد؛ مثلاً عمل را از همان اول به قصد ریا و تقرب به مردم انجام دهد؛ یا این‌که ریاء جزء انگیزه باشد یعنی هم قصد خداوند کند و هم قصد تقرب به مردم یا این‌که در اثنای عبادت، شخصی رسید و عبادت کننده برای نمایش و اظهار تقوی برای آن شخص؛ عمل را به پایان رسانید. در همه این حالات ریا موجب بطلان عبادت می‌گردد.<ref>سید عبدالحسین، قلب سلیم، انتشارات دارالکتب، ۱۳۵۱ش، ص۳۸۲.</ref>
ریا به‌طور مطلق حرام می‌باشد. اگر شخص در عبادت واجبی مانند نماز ریا کرده اعاده آن لازم است؛ خواه این ریا تمام انگیزه فرد باشد؛ مثلاً عمل را از همان اول به قصد ریا و تقرب به مردم انجام دهد؛ یا این‌که ریاء جزء انگیزه باشد یعنی هم قصد خداوند کند و هم قصد تقرب به مردم یا این‌که در اثنای عبادت، شخصی رسید و عبادت کننده برای نمایش و اظهار تقوی برای آن شخص؛ عمل را به پایان رسانید. در همه این حالات ریا موجب بطلان عبادت می‌گردد.<ref>سید عبدالحسین، قلب سلیم، انتشارات دارالکتب، ۱۳۵۱ش، ص۳۸۲.</ref>


== آیا ریاء در اثنای عبادت موجب بطلان عبادت می‌شود یا نه؟ ==
== اقسام عبادت و حکم ریا در آن ==
عباداتی که انسان انجام می‌دهد بر دو دسته تقسیم می‌شود که حکم ریا در هر کدام متفاوت می‌باشد. دسته‌ای از عبادات وجود دارد که مرکب می‌باشند بدین معنا که دارای اجزاء هستند و صحت یک جزء متوقف بر صحت جزءهای دیگر می‌باشد؛ مثل نماز، حج، … اگر در چنین عملی فرد در اثنای آن دچار ریاء گردد مثلاً نماز را با خلوص نیت آغاز کرده ولی در بین نماز عده‌ای نماز خواندن او را دیدند و برای این شخص خوشحالی و سرور پیدا شد. حال اگر حضور و اطّلاع این جمع باعث عمل و مؤثر در آن نباشد یعنی شخص نمازگزار به حضور آنها اعتنایی نداشته باشد و نماز خود را همچنان که شروع کرده بود ادامه دهد نماز او باطل نمی‌گردد ولی اگر خلاف این باشد یعنی حضور و اطلاع مردم باعث می‌شود شخص عمل خود را بهتر از آنچه که شروع کرده بود ادامه دهد و با حالت تضرّع و خشوع بیشتری نماز بخواند در این صورت هیچ شکی نیست این ریا باعث باطل شدن عمل می‌گردد و شخص باید عبادت خود را تکرار کند.
عبادات را به نسبت ارتباط اجزاء آن با همدیگر، به دو دسته تقسیم کرده‌اند. حکم ریا در عبادت، با توجه به این که در کدام قسم رخ داده، متفاوت است. آن دو دسته و حکم ریا در آنها چنین است:
 
عبادات مرکبی که دارای اجزاء هستند و صحیح بودن یک جزء از آن بستگی به صحیح بودن جزءهای دیگر آن دارد؛ مانند نماز و حج. اگر فرد در بین چنین عبادتی دچار ریا شد، عبادت او باطل است؛ برای نمونه، کسی که نماز را در ابتدا با اخلاص شروع کرده؛ ولی در بین نماز مثلاً نماز را با خلوص نیت آغاز کرده ولی در بین نماز عده‌ای نماز خواندن او را دیدند و برای این شخص خوشحالی و سرور پیدا شد. حال اگر حضور و اطّلاع این جمع باعث عمل و مؤثر در آن نباشد یعنی شخص نمازگزار به حضور آنها اعتنایی نداشته باشد و نماز خود را همچنان که شروع کرده بود ادامه دهد نماز او باطل نمی‌گردد ولی اگر خلاف این باشد یعنی حضور و اطلاع مردم باعث می‌شود شخص عمل خود را بهتر از آنچه که شروع کرده بود ادامه دهد و با حالت تضرّع و خشوع بیشتری نماز بخواند در این صورت هیچ شکی نیست این ریا باعث باطل شدن عمل می‌گردد و شخص باید عبادت خود را تکرار کند.


دسته‌ای دیگر از عبادات وجود دارد که دارای اجزاء مستقل هستند و صحت بعضی از اجزاء متوقف بر اجزاء دیگر نیست؛ مانند تلاوت قرآن؛ پس ریائی که در بین چنین عملی پدید آید، عملی که بعد از ریا واقع شده باطل می‌گردد و سابق بر آن باطل نیست.<ref>پیشین، ص۱۵۸.</ref>
دسته‌ای دیگر از عبادات وجود دارد که دارای اجزاء مستقل هستند و صحت بعضی از اجزاء متوقف بر اجزاء دیگر نیست؛ مانند تلاوت قرآن؛ پس ریائی که در بین چنین عملی پدید آید، عملی که بعد از ریا واقع شده باطل می‌گردد و سابق بر آن باطل نیست.<ref>پیشین، ص۱۵۸.</ref>


== پیشمانی پس از ریا در عبادت ==
با بیانی که از ریاء و اقسام و مراتب آن گذشت به یک نکته ظریف و مهم می‌رسیم و آن این است که اگر بروز ریاء در بین عبادت با پشیمانی و ندامت فرد همراه گردد چه حکمی دارد؟ و به عبارت دیگر اگر ریاء با اظهار ندامت و ناراحتی سریع فرد همراه گردد آیا در این صورت نیز عبادت باطل می‌گردد؟
با بیانی که از ریاء و اقسام و مراتب آن گذشت به یک نکته ظریف و مهم می‌رسیم و آن این است که اگر بروز ریاء در بین عبادت با پشیمانی و ندامت فرد همراه گردد چه حکمی دارد؟ و به عبارت دیگر اگر ریاء با اظهار ندامت و ناراحتی سریع فرد همراه گردد آیا در این صورت نیز عبادت باطل می‌گردد؟


برای پاسخ به این سؤال مهم باید توجه داشت که اگر ریاء قبل از عمل داخل گردد، مثل این که قبل از آغاز نماز قصد ریاء نیز همراه باشد در این صورت باید آن عمل را رها کند و از شروع آن با آن قصد خودداری نماید؛ ولی اگر بعد از قصد عزم، ریاء پدید آید و شخص کسی باشد که در مقام جهاد با نفس است نباید عمل را ترک کند؛ زیرا در آغاز انگیزه دینی و الهی داشته، و سعی داردکه بر این صفت شیطانی غلبه کند پس باید در دفع ریا و تحصیل اخلاص بکوشد. این شخص مادامی که در مقام جهاد با نفس است؛ و به خاطر میل به ریاء خود را سرزنش می‌کند و در درون خود از این تمایل بیزار و متنفر است امید نجات درباره وی هست؛ امّا اگر در مقام مجاهده با نفس نیست؛ یعنی خود را به سبب این میل سرزنش نمی‌کند؛ بلکه از آن راضی و خشنود است و هیچ سعی و کوششی برای از بین بردن این رذیله ندارد در باطل بودن اعمال چنین شخصی هیچ شکی نیست.<ref>جواب فوق از کتاب شریف جامع السعادات، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی نقل شده است، صص ۵۲۰، ۵۲۱.</ref>
برای پاسخ به این سؤال مهم باید توجه داشت که اگر ریاء قبل از عمل داخل گردد، مثل این که قبل از آغاز نماز قصد ریاء نیز همراه باشد در این صورت باید آن عمل را رها کند و از شروع آن با آن قصد خودداری نماید؛ ولی اگر بعد از قصد عزم، ریاء پدید آید و شخص کسی باشد که در مقام جهاد با نفس است نباید عمل را ترک کند؛ زیرا در آغاز انگیزه دینی و الهی داشته، و سعی داردکه بر این صفت شیطانی غلبه کند پس باید در دفع ریا و تحصیل اخلاص بکوشد. این شخص مادامی که در مقام جهاد با نفس است؛ و به خاطر میل به ریاء خود را سرزنش می‌کند و در درون خود از این تمایل بیزار و متنفر است امید نجات درباره وی هست؛ امّا اگر در مقام مجاهده با نفس نیست؛ یعنی خود را به سبب این میل سرزنش نمی‌کند؛ بلکه از آن راضی و خشنود است و هیچ سعی و کوششی برای از بین بردن این رذیله ندارد در باطل بودن اعمال چنین شخصی هیچ شکی نیست.<ref>اقتباس از جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ص۵۲۰ و ۵۲۱.</ref>


== نتیجه ==
== نتیجه ==
automoderated
۶٬۳۴۱

ویرایش