trustworthy
۲۹۵
ویرایش
نجمه خاتون: تفاوت میان نسخه‌ها
ابرابزار
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}}{{سوال}}مادر امام رضا چه کسی بود و شجره | {{شروع متن}}{{سوال}}مادر امام رضا چه کسی بود و شجره آنچه بوده است و چه تأثیری در زندگی امام رضا داشته و ویژگی‌های تربیتی و اخلاقی وی چه بوده و سر انجام چگونه و در کجا درگذشت؟ | ||
{{پایان سوال}}{{پاسخ}}نجمه خاتون، مادر امام رضا(ع)، بانویی با فضایل اخلاقی برجسته و ریشه‌ای اصیل بود که از مناطق مغرب یا نوبیا به مدینه آمد و به کنیزی امام موسی کاظم(ع) درآمد. او به دلیل تقوا و شخصیت برجسته‌اش به همسری امام موسی کاظم(ع) درآمد و مادر امام علی بن موسی الرضا(ع) شد. دوران بارداری و تربیت امام رضا(ع) تحت نظر نجمه خاتون، که در فضایی معنوی و اخلاقی شکل گرفت، موجب رشد ایشان در فضایل دینی و انسانی شد. امام رضا(ع) در سال ۱۴۸ هجری قمری متولد شد و پس از شهادت ایشان، نجمه خاتون دچار غم و اندوه شدید شد و احتمالاً در سال ۲۰۱ هجری قمری به رحمت خدا پیوست. او در تاریخ اسلام به عنوان یک مادر فداکار و زنی با فضایل اخلاقی برجسته شناخته می‌شود. | |||
{{پایان سوال}}{{پاسخ}}نجمه خاتون، مادر امام رضا (ع)، بانویی با فضایل اخلاقی برجسته و ریشه‌ای اصیل بود که از مناطق مغرب یا نوبیا به مدینه آمد و به کنیزی امام موسی کاظم (ع) درآمد. او به دلیل تقوا و شخصیت برجسته‌اش به همسری امام موسی کاظم (ع) درآمد و مادر امام علی بن موسی الرضا (ع) شد. دوران بارداری و تربیت امام رضا (ع) تحت نظر نجمه خاتون، که در فضایی معنوی و اخلاقی شکل گرفت، موجب رشد ایشان در فضایل دینی و انسانی شد. امام رضا (ع) در سال | |||
== معرفی و شجره‌نامه == | == معرفی و شجره‌نامه == | ||
مادر امام رضا (ع)، بانویی با فضایل اخلاقی برجسته و ریشه‌ای اصیل، در تاریخ اسلام به عنوان یکی از زنان نمونه شناخته می‌شود. بر اساس منابع تاریخی، نام ایشان | مادر امام رضا(ع)، بانویی با فضایل اخلاقی برجسته و ریشه‌ای اصیل، در تاریخ اسلام به عنوان یکی از زنان نمونه شناخته می‌شود. بر اساس منابع تاریخی، نام ایشان «نجمه» بوده و به نام‌های دیگری چون «تکتم»، «اروی»، و «سکن» نیز شناخته شده‌اند. این تنوع در نام‌ها به دلیل رسم تغییر نام برای بانوان در دوره‌های مختلف تاریخی و شرایط فرهنگی آن زمان بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الارشاد|سال=1413|نام=محمد بن محمد|نام خانوادگی=مفید|ناشر=موسسه آل البیت|جلد=2|صفحه=232|مکان=قم}}</ref> | ||
نجمه خاتون از جمله بانوانی بود که به عنوان کنیزی گران‌بها از مناطق مغرب (شمال آفریقا) یا منطقه نوبیا (در سودان امروزی) وارد مدینه شد. او به واسطه شخصیت برجسته و تقوای ویژه‌ای که داشت، مورد توجه امام موسی کاظم (ع) قرار گرفت و پس از ازدواج با ایشان به مقام والای مادری امام رضا (ع) نائل آمد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الارشاد|سال=1413|نام=محمد بن محمد|نام خانوادگی=مفید|ناشر=موسسه آل البیت|جلد=2|صفحه=233|مکان=قم}}</ref> | نجمه خاتون از جمله بانوانی بود که به عنوان کنیزی گران‌بها از مناطق مغرب (شمال آفریقا) یا منطقه نوبیا (در سودان امروزی) وارد مدینه شد. او به واسطه شخصیت برجسته و تقوای ویژه‌ای که داشت، مورد توجه امام موسی کاظم(ع) قرار گرفت و پس از ازدواج با ایشان به مقام والای مادری امام رضا(ع) نائل آمد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الارشاد|سال=1413|نام=محمد بن محمد|نام خانوادگی=مفید|ناشر=موسسه آل البیت|جلد=2|صفحه=233|مکان=قم}}</ref> | ||
در برخی روایات، نجمه خاتون از نسل مرواریدهای اخلاقی و عرفانی خوانده شده است. آورده‌اند که ایشان نه‌تنها در خانواده‌ای اصیل و پاک رشد کرده بودند، بلکه به دلیل ویژگی‌های شخصیتی و دانش، مورد احترام عموم مردم مدینه قرار داشتند. کنیزان در این دوره، گاهی از میان بهترین و تربیت‌یافته‌ترین بانوان انتخاب می‌شدند و به مقام والای همسری امامان اهل بیت (ع) می‌رسیدند. از برجسته‌ترین ویژگی‌های نجمه خاتون، تربیت فرزندی چون امام رضا (ع) بود که در آینده به عنوان هشتمین امام شیعیان نقش بی‌بدیلی در تاریخ اسلام ایفا کرد. شرافت خانوادگی نجمه خاتون و روح بلند ایشان باعث شد که نقش مادری در تربیت امام رضا (ع) به نقطه عطفی در تاریخ تبدیل شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عیون اخبار الرضا|سال=1404|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=صدوق|ناشر=دفتر نشر اسلام|جلد=1|صفحه=20|مکان=قم}}</ref> | در برخی روایات، نجمه خاتون از نسل مرواریدهای اخلاقی و عرفانی خوانده شده است. آورده‌اند که ایشان نه‌تنها در خانواده‌ای اصیل و پاک رشد کرده بودند، بلکه به دلیل ویژگی‌های شخصیتی و دانش، مورد احترام عموم مردم مدینه قرار داشتند. کنیزان در این دوره، گاهی از میان بهترین و تربیت‌یافته‌ترین بانوان انتخاب می‌شدند و به مقام والای همسری امامان اهل بیت(ع) می‌رسیدند. از برجسته‌ترین ویژگی‌های نجمه خاتون، تربیت فرزندی چون امام رضا(ع) بود که در آینده به عنوان هشتمین امام شیعیان نقش بی‌بدیلی در تاریخ اسلام ایفا کرد. شرافت خانوادگی نجمه خاتون و روح بلند ایشان باعث شد که نقش مادری در تربیت امام رضا(ع) به نقطه عطفی در تاریخ تبدیل شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عیون اخبار الرضا|سال=1404|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=صدوق|ناشر=دفتر نشر اسلام|جلد=1|صفحه=20|مکان=قم}}</ref> | ||
== ازدواج با امام موسی کاظم (ع) == | == ازدواج با امام موسی کاظم(ع) == | ||
نجمه خاتون، با وجود اینکه در ابتدا به‌عنوان کنیز وارد خانه امام موسی کاظم (ع) شده بود، به دلیل پاکی، تقوا، و ویژگی‌های معنوی برجسته‌ای که داشت، شایسته همسری امام هفتم شیعیان شناخته شد. این ازدواج مقدس نقطه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ اسلام بود که به تولد امام علی بن موسی الرضا (ع) منجر شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار|سال=1404|نام=محمدباقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=موسسه الوفاء|جلد=48|صفحه=3 - 6|مکان=بیروت}}</ref> | نجمه خاتون، با وجود اینکه در ابتدا به‌عنوان کنیز وارد خانه امام موسی کاظم(ع) شده بود، به دلیل پاکی، تقوا، و ویژگی‌های معنوی برجسته‌ای که داشت، شایسته همسری امام هفتم شیعیان شناخته شد. این ازدواج مقدس نقطه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ اسلام بود که به تولد امام علی بن موسی الرضا(ع) منجر شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار|سال=1404|نام=محمدباقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=موسسه الوفاء|جلد=48|صفحه=3 - 6|مکان=بیروت}}</ref> | ||
=== انتخاب نجمه خاتون === | === انتخاب نجمه خاتون === | ||
طبق نقل‌های تاریخی، این بانو ابتدا در خانه | طبق نقل‌های تاریخی، این بانو ابتدا در خانه «حمیده خاتون»، همسر امام جعفر صادق(ع) و مادر امام موسی کاظم(ع)، حضور داشت. حمیده خاتون که خود بانویی دانشمند و بافضیلت بود، به نجمه خاتون علاقه‌مند شد و او را به‌عنوان زنی وارسته و پاکدامن تربیت کرد. حمیده خاتون پس از مشاهده نشانه‌های تقوا و درایت در نجمه، او را شایسته همسری فرزندش امام موسی کاظم(ع) دانست. این پیشنهاد نشان‌دهنده دقت و وسواس خاندان اهل بیت(ع) در انتخاب همسر برای امامان است. در برخی از منابع تاریخی آمده است که نجمه خاتون پیش از بارداری امام رضا(ع)، رؤیایی مبارک دید که در آن جایگاه والای فرزندی که در راه بود به ایشان نشان داده شد. این رؤیا باعث آرامش قلب نجمه خاتون و تقویت ایمان او شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکافی|سال=1365|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=1|صفحه=311|مکان=تهران}}</ref> | ||
== تولد امام رضا (ع) == | == تولد امام رضا(ع) == | ||
تولد امام علی بن موسی الرضا (ع) در سال | تولد امام علی بن موسی الرضا(ع) در سال ۱۴۸ هجری قمری (۷۶۵ میلادی) در مدینه یکی از وقایع برجسته‌ای بود که نجمه خاتون را به مقام مادری امامی بزرگوار مفتخر کرد. این رخداد، زندگی نجمه خاتون را متحول ساخت و بر نقش معنوی او در تاریخ اسلام افزود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار|سال=1404|نام=محمدباقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=موسسه الوفاء|جلد=48|صفحه=9|مکان=بیروت}}</ref> | ||
=== دوران بارداری === | === دوران بارداری === | ||
بارداری نجمه خاتون همراه با نشانه‌های ویژه‌ای بود که نشان از عظمت فرزندی که در راه بود داشت. در منابع آمده است که دوران بارداری ایشان بسیار آرام و بدون مشکلات معمول سپری شد. حمیده خاتون، مادر امام موسی کاظم (ع)، در این دوران توجه خاصی به نجمه داشت و او را برای پذیرش این مقام عظیم، یعنی مادری یک امام، آماده می‌کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اعلام الوری باعلام الهدی|سال=1390|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=2|صفحه=40|مکان=قم}}</ref> | بارداری نجمه خاتون همراه با نشانه‌های ویژه‌ای بود که نشان از عظمت فرزندی که در راه بود داشت. در منابع آمده است که دوران بارداری ایشان بسیار آرام و بدون مشکلات معمول سپری شد. حمیده خاتون، مادر امام موسی کاظم(ع)، در این دوران توجه خاصی به نجمه داشت و او را برای پذیرش این مقام عظیم، یعنی مادری یک امام، آماده می‌کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اعلام الوری باعلام الهدی|سال=1390|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=2|صفحه=40|مکان=قم}}</ref> | ||
=== لحظه تولد === | === لحظه تولد === | ||
امام علی بن موسی الرضا (ع) در شب جمعه یا روز جمعه یازدهم ذی‌القعده سال | امام علی بن موسی الرضا(ع) در شب جمعه یا روز جمعه یازدهم ذی‌القعده سال ۱۴۸ قمری به دنیا آمدند. روایت شده است که هنگام تولد ایشان، نورانیت خاصی خانه امام موسی کاظم(ع) را فرا گرفت و این تولد به‌عنوان برکتی الهی در میان اهل بیت(ع) شناخته شد. نجمه خاتون پس از تولد امام رضا(ع)، خود را وقف مراقبت و تربیت ایشان کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اعلام الوری باعلام الهدی|سال=1390|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=2|صفحه=42|مکان=قم}}</ref> | ||
=== نام‌گذاری === | === نام‌گذاری === | ||
نام | نام «علی» برای ایشان توسط پدر بزرگوارشان امام موسی کاظم(ع) انتخاب شد. همچنین القابی همچون «رضا»، که به معنای رضایت خداوند و خلق از ایشان است، به‌زودی برای این امام بزرگوار شناخته شد. این نام و لقب‌ها، انعکاسی از ویژگی‌های برجسته امام و جایگاه والای ایشان در نزد خداوند بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اعلام الوری باعلام الهدی|سال=1390|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=2|صفحه=43|مکان=قم}}</ref> | ||
== ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی == | == ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی == | ||
نجمه خاتون زنی اهل عبادت و تقوا بود و رفتار و گفتار او به گونه‌ای بود که محیط خانه را سرشار از معنویت و تقرب به خدا می‌کرد. او همواره در کنار امام موسی کاظم (ع) حضور داشت و از علوم و معارف اهل بیت بهره می‌برد. این ویژگی‌ها باعث شد که امام رضا (ع) در فضایی سرشار از ارزش‌های الهی پرورش یابد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا (ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=43|مکان=تهران}}</ref> | نجمه خاتون زنی اهل عبادت و تقوا بود و رفتار و گفتار او به گونه‌ای بود که محیط خانه را سرشار از معنویت و تقرب به خدا می‌کرد. او همواره در کنار امام موسی کاظم(ع) حضور داشت و از علوم و معارف اهل بیت بهره می‌برد. این ویژگی‌ها باعث شد که امام رضا(ع) در فضایی سرشار از ارزش‌های الهی پرورش یابد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا(ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=43|مکان=تهران}}</ref> | ||
=== روش تربیت === | === روش تربیت === | ||
* '''آموزش از طریق عمل:''' نجمه خاتون با رفتارهای خود، همچون عبادت‌های خالصانه و توجه به حقوق دیگران، الگویی برای امام رضا(ع) بود. این شیوه تربیتی، امام را با اصول اخلاقی و اجتماعی دین آشنا کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا(ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=45|مکان=تهران}}</ref> | |||
* '''آموزش از طریق عمل:''' نجمه خاتون با رفتارهای خود، همچون عبادت‌های خالصانه و توجه به حقوق دیگران، الگویی برای امام رضا (ع) بود. این شیوه تربیتی، امام را با اصول اخلاقی و اجتماعی دین آشنا کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا (ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=45|مکان=تهران}}</ref> | * '''تقویت ارتباط با خدا:''' نجمه خاتون با تشویق امام رضا(ع) به دعا، ذکر و تفکر در عظمت الهی، پایه‌های معنویت را در وجود ایشان تقویت کرد. این تأکیدها در شکل‌گیری روحیه عبادی امام نقش مؤثری داشت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا(ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=45|مکان=تهران}}</ref> | ||
* '''تقویت ارتباط با خدا:''' نجمه خاتون با تشویق امام رضا (ع) به دعا، ذکر و تفکر در عظمت الهی، پایه‌های معنویت را در وجود ایشان تقویت کرد. این تأکیدها در شکل‌گیری روحیه عبادی امام نقش مؤثری داشت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا (ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=45|مکان=تهران}}</ref> | * '''حمایت عاطفی و روانی:''' مادرانه بودن نجمه خاتون و حمایت همیشگی او از فرزندش، احساس امنیت روانی و عاطفی را برای امام رضا(ع) به ارمغان آورد. این ویژگی به رشد شخصیت متوازن امام کمک شایانی کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا(ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=45|مکان=تهران}}</ref> | ||
* '''حمایت عاطفی و روانی:''' مادرانه بودن نجمه خاتون و حمایت همیشگی او از فرزندش، احساس امنیت روانی و عاطفی را برای امام رضا (ع) به ارمغان آورد. این ویژگی به رشد شخصیت متوازن امام کمک شایانی کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیمای امام رضا (ع)|سال=1390|نام=مصطفی|نام خانوادگی=دلشاد تهرانی|ناشر=انتشارات امیر کبیر|جلد=|صفحه=45|مکان=تهران}}</ref> | |||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
نجمه خاتون، مادر امام رضا (ع)، پس از عمری مبارک و سرشار از تلاش برای تربیت امامی بزرگ و همراهی با اهل بیت (ع)، در نهایت درگذشت. تاریخ دقیق وفات ایشان در منابع اسلامی و شیعی ذکر نشده است، اما بر اساس برخی منابع معتبر، احتمال می‌رود که در حدود سال | نجمه خاتون، مادر امام رضا(ع)، پس از عمری مبارک و سرشار از تلاش برای تربیت امامی بزرگ و همراهی با اهل بیت(ع)، در نهایت درگذشت. تاریخ دقیق وفات ایشان در منابع اسلامی و شیعی ذکر نشده است، اما بر اساس برخی منابع معتبر، احتمال می‌رود که در حدود سال ۲۰۱ هجری قمری، پس از شهادت امام علی بن موسی الرضا(ع)، به رحمت خدا پیوسته باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حیات حضرت امام رضا(ع)|سال=1385|نام=سید کاظم|نام خانوادگی=قزوینی|ناشر=دفتر نشر اسلامی|جلد=|صفحه=31|مکان=قم}}</ref> | ||
==== | ==== جزئیات درگذشت ==== | ||
پس از آنکه امام رضا (ع) به مرو (خراسان) در دوران خلافت مأمون عباسی تبعید شد و به شهادت رسید، نجمه خاتون داغ سنگینی بر دل داشت. برخی نقل‌ها حاکی از آن است که پس از شنیدن خبر شهادت امام رضا (ع)، ایشان از شدت غم و اندوه به شدت بیمار شدند و مدت کوتاهی بعد از آن به رحمت خدا رفتند. اگرچه تاریخ دقیق و شرایط درگذشت ایشان به‌طور دقیق ثبت نشده است، اما می‌توان گفت که نجمه خاتون تا پایان عمر خود به‌عنوان یک مادر فداکار، در تلاش برای حفظ هویت و ارزش‌های اهل بیت (ع) و راه امامان حرکت کرده بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حیات حضرت امام رضا (ع)|سال=1385|نام=سید کاظم|نام خانوادگی=قزوینی|ناشر=دفتر نشر اسلامی|جلد=|صفحه=32|مکان=قم}}</ref> | پس از آنکه امام رضا(ع) به مرو (خراسان) در دوران خلافت مأمون عباسی تبعید شد و به شهادت رسید، نجمه خاتون داغ سنگینی بر دل داشت. برخی نقل‌ها حاکی از آن است که پس از شنیدن خبر شهادت امام رضا(ع)، ایشان از شدت غم و اندوه به شدت بیمار شدند و مدت کوتاهی بعد از آن به رحمت خدا رفتند. اگرچه تاریخ دقیق و شرایط درگذشت ایشان به‌طور دقیق ثبت نشده است، اما می‌توان گفت که نجمه خاتون تا پایان عمر خود به‌عنوان یک مادر فداکار، در تلاش برای حفظ هویت و ارزش‌های اهل بیت(ع) و راه امامان حرکت کرده بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حیات حضرت امام رضا(ع)|سال=1385|نام=سید کاظم|نام خانوادگی=قزوینی|ناشر=دفتر نشر اسلامی|جلد=|صفحه=32|مکان=قم}}</ref> | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}}{{شاخه | {{پانویس|۲}}{{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی = | ||