حدیث «الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا»: تفاوت میان نسخه‌ها

حدیث «الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا» از کیست و مفردات آن به چه معناست و مراد حضرت از خواب و بیداری چیست و نفاسیر در این باره چه نقل کرده اند؟{{پایان سوال}}

{{پاسخ}}حدیث «الناس نیامٌ فإذا ماتوا انتبهوا» به نقل از پیامبر اسلام (ص) و امام علی (ع)، اشاره به غفلت انسان‌ها از حقیقت زندگی در دوران حیات و بیداری آن‌ها پس از مرگ دارد. واژه «نیام» به معنای خواب است و نشان‌دهنده غفلت انسان‌ها از حقیقت و مقصد نهایی خود است. در این حدیث، دنیا به‌عنوان نوعی خواب غفلت‌آمیز توصیف می‌شود که انسان‌ها در آن درگیر امور دنیوی و لذت‌ها هستند و از حقیقت مرگ و زندگی اخروی غافل‌اند. این مفهوم در قرآن نیز مورد تأکید قرار گرفته است که زندگی دنیوی همچون بازی و سرگرمی است و انسان‌ها در این عالم مانند خواب به سر می‌برند. پس از مرگ، انسان‌ها از این خواب بیدار شده و به حقیقت‌های پنهان و امور اخروی پی می‌برند. برخی مفسران مانند ملاصدرا و ملاصالح مازندرانی دنیا را به رؤیای بی‌خبری تشبیه کرده‌اند که پس از مرگ انسان به آن پی می‌برد. در نهایت، مرگ برای انسان‌ها فرصتی برای بیداری و فهم حقیقت است، اما زمانی که دیگر فرصتی برای اصلاح و تغییر وجود ندارد.

[[پرونده:حدیث الناس نیام بر روی سنگ قبر.jpg|200px|بندانگشتی|حدیث الناس نیام بر روی سنگ قبر «آنِه ماری شیمِل» مستشرق آلمانی.]]این روایت، روایتی مشهور است که از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموعة ورام|سال=۱۴۱۰|نام=|نام خانوادگی=ورام بن أبی‌فراس|ناشر=بنیاد پژهوش های اسلامی آستان قدس رضوی|جلد=1|صفحه=150|مکان=بیروت}}</ref> و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=خصائص الأئمة علیهم السلام|سال=۱۴۰۶|نام=|نام خانوادگی=سید الرضی|ناشر=آستان قدس رضوی|جلد=|صفحه=112|مکان=بیروت}}</ref> نقل شده است:

{{قرآن بزرگ|النَّاسُ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا

}}{{قرآن بزرگ

بخش توضیح و شرح حدیث «الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا» به تحلیل معنای عمیق و مفهومی این حدیث می‌پردازد. این حدیث از رسول الله صلی الله علیه و آله نقل شده است و به یکی از ابعاد روان‌شناسی انسان و تأمل در زندگی و مرگ اشاره دارد. برای درک بیشتر، شرح این حدیث را به چند بخش تقسیم می‌کنیم:

=== '''تعبیر «الناس نیام» (آدمیان در خوابند)''' ===

این بخش از حدیث به وضعیت انسان‌ها در زندگی اشاره دارد که در واقع در نوعی «غفلت» به سر می‌برند. واژه «نیام» به معنای خواب است و به این معنا است که انسان‌ها در دوران زندگی خود، آگاهی کامل از حقیقت و مقصد نهایی خود ندارند. در این بخش، پیام پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله این است که انسان‌ها مشغول امور دنیوی، لذت‌ها و نگرانی‌های روزمره‌اند و از حقیقت عمیق‌تری که باید درک کنند، غافل‌اند. این غفلت می‌تواند به معنای بی‌توجهی به زندگی اخروی، حقیقت مرگ و هدف والای زندگی باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نورالثقلین|سال=1987|نام=|نام خانوادگی=علامه بحرانی|ناشر=دارالکتاب الاسلامیه|جلد=1|صفحه=59|مکان=بیروت}}</ref><ref group="یادداشت">در این تفسیر، علامه بحرانی از برخی روایات معتبر در رابطه با غفلت انسان‌ها و بیداری پس از مرگ بحث کرده است. تفسیر نور الثقلین به نقل روایات اهل بیت (ع) از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در خصوص «الناس نیام» پرداخته و به تأثیرات معنوی این حدیث در زندگی انسان‌ها اشاره دارد.</ref>

==== '''خواب به معنای غفلت از حقیقت زندگی''' ====

در قرآن و بسیاری از روایات، خواب به عنوان یکی از نمادهای غفلت ذکر شده است. خواب زمانی اتفاق می‌افتد که انسان از جهان بیرون و حتی از عالم خودش غافل می‌شود. در قرآن کریم، در آیات مختلفی به وضعیت انسان‌ها در دنیای مادی و غفلت آنها از حقیقت هستی پرداخته شده است. برای مثال، در سوره یونس آیه 24 آمده است:

{{قرآن|إِنَّمَا حَیَاتُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَفَاخِرَةٌ بَیْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَكُونُ حُطَامًا وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ وَرَحْمَةٌ وَرَحْمَةٌ وَفَازَ أَهْلُهُ فَازَةٌ}}

{{قرآن|زندگی دنیا بازیچه‌ای است و سرگرمی و زینت و فخرفروشی در میان شما و تفاخر در مال و اولاد همانند بارانی است که گیاه کشاورزان را شگفت زده می‌کند؛ سپس گیاه خشک می‌شود و می‌بینی که زرد شده است. سپس تبدیل به خرابه می‌شود، در حالی که در آخرت عذاب شدیدی است و یا آمرزش و رحمت و در نهایت کسانی که پیروز شده‌اند پیروز شده‌اند.}}

=== '''تعبیر «فإذا ماتوا انتبهوا» (پس از مرگ بیدار می‌شوند)''' ===

بخش دوم این حدیث به مرگ اشاره دارد که در آن، انسان‌ها از غفلت خود بیدار می‌شوند. مرگ در این حدیث به‌عنوان یک فرآیند آگاه‌سازی و بیداری از خواب غفلت معرفی می‌شود. پس از مرگ، انسان‌ها به حقیقت‌های پنهان و مسائل اخروی پی می‌برند که در طول زندگی غافل از آن بودند. این بخش از حدیث به‌طور خاص به زندگی پس از مرگ و حقیقتی اشاره دارد که پس از مرگ برای انسان‌ها آشکار می‌شود، اما زمانی که دیگر فرصتی برای تغییر و اصلاح نخواهد بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان|سال=1377|نام=محمدحسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=موسسه اسماعیلیان|جلد=1|صفحه=112|مکان=قم}}</ref><ref group="یادداشت">در تفسیر المیزان، علامه طباطبایی در شرح آیات مختلف قرآن، به ارتباط انسان‌ها با مرگ و مفهوم «بیداری پس از مرگ» اشاره کرده است. این تفسیر به صورت مبسوط به بحث در مورد غفلت انسان‌ها از حقیقت زندگی و توجه به مسائل اخروی پرداخته و ارتباط آن را با این حدیث تشریح می‌کند.</ref>

از دیدگاه اسلامی، مرگ تنها یک انتقال است. در واقع، مرگ آغاز آگاهی و بیداری حقیقی است. برای انسان‌های مومن و متقی، مرگ انتقالی از دنیای فانی به دنیای ابدی است. در منابع روایی آمده است که در هنگام مرگ، انسان به عالم حقیقت و عالم بیداری می‌رود. «الدُّنْیا سَاعَةٌ فَاجْعَلْهَا طَاعَةً» "دنیا همچون یک ساعت است، پس آن را در مسیر اطاعت از خداوند قرار بده." این بیان تأکید دارد که انسان باید در این دنیا از غفلت خارج شود و در این ساعت محدود زندگی، به سمت حقیقت حرکت کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فتح القدیر|سال=1393|نام=|نام خانوادگی=شوکانی|ناشر=دار الفکر|جلد=2|صفحه=100|مکان=قم}}</ref> به گفته عالمان [[شیعه]]، وجود حقیقیِ انسان‌ها، زمانی که بمیرند، آشکار خواهد شد و به اعمال و رفتار خود آگاه خواهند گشت. برخی انسان‌ها پس از [[مرگ]] درک خواهند کرد که زندگی‌شان در دنیا با بی‌توجهی و بی‌خبری از خود گذشته است. پس از مرگ در [[عالم شهود]]، همه اعمال، صریح مشاهده خواهد شد.<ref name=":0">حسینی همدانی، سید محمد، درخشان پرتوی از اصول کافی، ج۴، ص۱۱۴.</ref>{{پایان پاسخ}}

{{پانویس}}