جهاد کبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

مسئله [[جهاد از دیدگاه امام علی(ع)|جهاد]] از بدو ظهور اسلام وجود داشته است. فقهاء [[شیعه در قرآن|شیعه]] در طول تاریخ از این مسئله در کتب فقهی بحث مبسوطی نموده‌اند. آن چه در مباحث ایشان مشهود است این است که جهاد مدنظر ایشان، جنگ نظامی است. اما جهاد مفهومی اعم از جنگ نظامی دارد و یکی از انواع جهاد است. البته این مطلب مورد غفلت فقهاء نبوده است زیرا امر پوشیده‌ای نیست اما جهادی که در فقه مطرح می‌کردند، جنگ نظامی بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|عنوان کتاب=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|نام=محمدحسن بن باقر|نام خانوادگی=صاحب جواهر|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|جلد=21|صفحه=3|مکان=بیروت}}</ref> لکن بعد از تحقق انقلاب اسلامی به امامت امام خمینی و در ادامه رهبری آیت الله خامنه ای، جهاد فقهی گسترش یافت زیرا نگاه به فقه شیعه تغییر کرد؛ لذا نگاه صحیح به فقه این است که جهاد تنها منحصر در جنگ نظامی نیست و شامل تمام تلاش‌های افراد جامعه اسلامی برای تقویت جامعه اسلامی می‌گردد و شئونات مختلفی پیدا می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=57406|عنوان=بیانات در پایان مراسم عزاداری اربعین حسینی|تاریخ بازبینی=4 شهریور 1403|سال=1403}}</ref>

در ادبیات دین اسلام «جهاد» به معنای مطلق بذل وسع و طاقت و مطلق تلاش کردن نیست بلکه به معنای بذل وسع و طاقتی است که در مقابله با دشمن باشد؛ حال چه [[حدیث «دشمن‌ترین دشمنت، نفس توست»|دشمن]] درونی انسان که نفس اماره است و چه دشمن بیرونی او که دشمنان اسلام هستند. در روایات [[اهل بیت(ع)]] جهادی که در مقابله با نفس اماره باشد [[«جهاد اکبر»]] و جهادی که در مقابل با دشمن خارجی باشد [[«جهاد اصغر»]] نامیده شده است. در کتاب الجهاد کتاب [[کافی (کتاب)|کافی]] روایتی آورده شده است که در آن صریحاً دو نوع جهادی که ذکر شد مورد اشاره قرار گرفته است: «عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَعَثَ بِسَرِیَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِیَ الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»؛ «رسول خدا(ص) گروهی را [برای جنگ]فرستاد هنگامی که بازگشتند گفت خوشا به حال مردمی که جهاد اصغر را انجام دادند و جهاد اکبر بر آنان باقی مانده است گفته شد ای رسول خدا جهاد اکبر چیست؟ گفت جهاد و پیکار با نفس سپس فرمود برترین جهاد، [از آن] کسی است که با نفسش که در میان دو پهلوی اوست جهاد کند.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کافی|عنوان کتاب=کافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دارالکتب الاسلامیة|جلد=5|صفحه=593|مکان=تهران}}</ref>

فقهاء جهاد را منحصر در جنگ با کفار و مشرکین می‌دانستند. لکن در تفکر [[انقلاب اسلامی]] که توسط امام خمینی پایه گذاری شد و به واسطه شاگردان ایشان از جمله [[شهید مطهری]] و آیت الله خامنه ای پی‌گیری گردید، جهاد وسعت بیشتر و شئون مختلفی پیدا کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49494|عنوان=بیانات در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی|تاریخ بازبینی=10 بهمن 1400|سال=1403}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9640|عنوان=بیانات در دیدار با اعضای بسیج هیئت علمی دانشگاه ها|تاریخ بازبینی=2 تیر 1389|سال=1403}}</ref> البته این به معنای این نیست که نظر اسلام عوض شده است و قبلاً جهاد منحصر در قتال بوده است و اکنون اعم است. بلکه نظر اسلام همین بوده است اما هنوز کشف نشده بوده است و فقهاء به این معنای عمیق و تفکری که امام خمینی مطرح کرده‌اند نائل نگردیده بودند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45814|عنوان=سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)|تاریخ بازبینی=14 خرداد 1399|سال=1403}}</ref>

 

به عنوان نمونه عبارت برخی از فقهاء که مطلب فوق از آن‌ها قابل استفاده است ذکر می‌شود:

جهاد مترادف جنگ نظامی نیست بلکه جنگ نظامی نوعی از انواع جهاد با دشمن است؛ یعنی رابطه مفهوم جهاد و مفهوم جنگ نظامی عموم و خصوص مطلق است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9640|عنوان=بیانات در دیدار اعضای بسیجی هیأت علمی دانشگاه‌ها|تاریخ بازبینی=2 تیر 1389|سال=1403}}</ref> این مطلب از [[قرآن کریم و معرفی اهداف آن|قرآن کریم]] قابل استفاده است. به عنوان مثال خداوند متعال در آیه ۷۳ سوره توبه می‌فرماید: {{قرآن|یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الکُفّارَ وَالمُنافِقینَ وَاغلُظ عَلَیهِم ۚ وَمَأواهُم جَهَنَّمُ ۖ وَبِئسَ المَصیرُ|۷۳|}}؛ یعنی ای پیامبر با کفار و منافقین جهاد کن و با آن‌ها با غلظت رفتار کن. در این آیه شریفه از واژه جهاد استفاده کرده است نه قتال. جهاد نسبت به قتال عمومیت دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35186|عنوان=بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی|تاریخ بازبینی=27 آذر 1395|سال=1403}}</ref>

یکی از انواع جهاد اصغر، جهادی است که در قرآن کریم از آن تعبیر به «جهاد کبیر» شده است؛ لذا «جهاد کبیر» نوعی مبارزه با دشمن خارجی است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام|تاریخ بازبینی=3 خرداد 1395|سال=1403}}</ref> آیه ای که واژه «جهاد کبیر» در آن آمده است، آیه ۵۲ سوره فرقان است که می‌فرماید: {{قرآن|فَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا کَبِیرًا|۵۲|}}. یکی از علمایی که به تبیین این نوع جهاد پرداخته‌اند [[سید علی خامنه‌ای|آیت الله خامنه ای]] می‌باشد. ایشان در چند مجلس سخنرانی به «جهاد کبیر» اشاره کرده‌اند و معنای آن را توضیح داده‌اند اما در دو مورد از این مجالس به تبیین بیشتری پرداختند که محور بحث هستند. در یکی از این مجالس دیدگاه [[علامه طباطبایی]] و برخی دیگر از مفسرین را در توضیح این آیه بیان می‌کنند و در مجلس دیگر نظر دیگری که ظاهراً متعلق به خود ایشان است را بیان می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33198|عنوان=بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری|تاریخ بازبینی=6 خرداد 1395|سال=1403}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام|تاریخ بازبینی=3 خرداد 1395|سال=1403}}</ref>